Αποθησαύριση: Πολλοί άνθρωποι που ονειρεύονται ένα οργανωμένο, ξεκαθαρισμένο σπίτι αλά Marie Kondo δυσκολεύονται να αποφασίσουν τι να κρατήσουν και τι να αφήσουν. Αλλά για όσους πάσχουν από διαταραχή αποθησαύρισης -μια ψυχική κατάσταση που εκτιμάται ότι επηρεάζει το 2,5% του πληθυσμού των ΗΠΑ- η απροθυμία να ξεφορτωθούν μπορεί να φτάσει σε επικίνδυνα και εξουθενωτικά επίπεδα. Τώρα, μια πιλοτική μελέτη από ερευνητές του Stanford Medicine υποδηλώνει ότι μια θεραπεία εικονικής πραγματικότητας που επιτρέπει στα άτομα με διαταραχή αποθησαύρισης να κάνουν πρόβες για την παραίτηση από τα υπάρχοντά τους σε μια προσομοίωση του σπιτιού τους θα μπορούσε να τους βοηθήσει να αποσυμφορήσουν στην πραγματική ζωή Οι προσομοιώσεις μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς να εξασκήσουν τις οργανωτικές δεξιότητες και τις δεξιότητες λήψης αποφάσεων που μαθαίνουν στη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία – η οποία αποτελεί σήμερα την καθιερωμένη θεραπεία – και να τους απευαισθητοποιήσουν στην αγωνία που νιώθουν όταν απορρίπτουν. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο τεύχος Οκτωβρίου του Περιοδικού Ψυχιατρικής Έρευνας (Journal of Psychiatric Research).
Ένα κρυφό πρόβλημα
Η διαταραχή της συσσώρευσης είναι μια υποαναγνωρισμένη και υποθεραπευόμενη κατάσταση η οποία έχει συμπεριληφθεί στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών -και αναφέρεται ως DSM-5- ως επίσημη διάγνωσης μόλις από το 2013. Τα άτομα με τη διαταραχή, που τείνουν να είναι μεγαλύτερης ηλικίας, έχουν επίμονη δυσκολία να αποχωριστούν τα υπάρχοντά τους, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση ακαταστασίας η οποία επηρεάζει τις σχέσεις τους, την εργασία τους, ακόμη και την ασφάλειά τους. “Δυστυχώς, το στίγμα και η ντροπή εμποδίζουν τους ανθρώπους να αναζητήσουν βοήθεια για τη διαταραχή της αποθησαύρισης”, δήλωσε η Carolyn Rodriguez, MD, Ph.D., καθηγήτρια ψυχιατρικής και επιστημών συμπεριφοράς και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης. “Μπορεί, επίσης, να είναι απρόθυμοι να αφήσουν κάποιον άλλον να μπει στο σπίτι για να βοηθήσει”. Μερικές φορές η κατάσταση ανακαλύπτεται μέσα από ακατάστατα φόντα σε κλήσεις Zoom ή, με τραγικό τρόπο, όταν οι πυροσβέστες ανταποκρίνονται σε πυρκαγιά, δήλωσε η Rodriguez. Οι επισφαλείς σωροί πραγμάτων όχι μόνον εμποδίζουν τους ανθρώπους να κοιμηθούν στα κρεβάτια τους και να μαγειρέψουν στην κουζίνα τους, αλλά μπορούν επίσης να προσελκύσουν παράσιτα, να εμποδίσουν τις εξόδους κινδύνου και να καταρρεύσουν πάνω στους ενοίκους, τους πρώτους ανταποκριτές και τους κλινικούς γιατρούς που προσφέρουν θεραπεία. Κλινικοί γιατροί, όπως ο Ροντρίγκεζ, πραγματοποιούν περιστασιακά επισκέψεις στο σπίτι για να βοηθήσουν τους ασθενείς να εξασκηθούν στο να αποχωρίζονται τα υπάρχοντά τους, αλλά ορισμένα σπίτια είναι εκτός ορίων. “Κάποιοι άνθρωποι έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη, αλλά δεν μπορούμε να μπούμε στα σπίτια τους. Η ακαταστασία είναι στοιβαγμένη τόσο ψηλά που είναι επικίνδυνο για την ομάδα μας να μπει μέσα”, δήλωσε ο Ροντρίγκεζ. “Ωστόσο, η εξάσκηση στην αποδέσμευση αντικειμένων είναι μια τόσο χρήσιμη δεξιότητα που θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα εικονικό και ασφαλές περιβάλλον”.
Εικονικό σκαλοπάτι
Στη μελέτη, η ομάδα του Rodriguez ζήτησε από εννέα συμμετέχοντες, ηλικίας άνω των 55 ετών και με διαγνωσμένη διαταραχή αποθησαύρισης, να τραβήξουν φωτογραφίες και βίντεο του πιο ακατάστατου δωματίου του σπιτιού τους μαζί με 30 αντικείμενα. Με τη βοήθεια μιας εταιρείας VR και φοιτητών μηχανικών του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, οι φωτογραφίες και τα βίντεο μετατράπηκαν σε προσαρμοσμένα τρισδιάστατα εικονικά περιβάλλοντα. Οι συμμετέχοντες περιηγήθηκαν στα δωμάτιά τους και χειρίστηκαν τα υπάρχοντά τους χρησιμοποιώντας ακουστικά VR και χειριστήρια χειρός. Όλοι οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν 16 εβδομάδες διαδικτυακής ομαδικής θεραπείας με τη βοήθεια διαδικτύου, η οποία παρείχε υποστήριξη από ομότιμους και γνωστικές συμπεριφορικές δεξιότητες σχετικά με τη συσσώρευση (hoarding). Τις εβδομάδες επτά έως 14, έλαβαν επίσης ατομικές συνεδρίες VR υπό την καθοδήγηση κλινικού ιατρού. Σε αυτές τις ωριαίες συνεδρίες, έμαθαν να κατανοούν καλύτερα την προσκόλλησή τους στα αντικείμενα και εξασκήθηκαν στην τοποθέτησή τους σε κάδους ανακύκλωσης, δωρεάς ή σκουπιδιών – το τελευταίο από τα οποία απομακρύνθηκε από ένα εικονικό απορριμματοφόρο. Στη συνέχεια, τους ανατέθηκε η αποστολή να απορρίψουν το πραγματικό αντικείμενο στο σπίτι. Όπως συμβαίνει με πολλές διαταραχές της ψυχικής υγείας, τα αίτια της διαταραχής της συσσώρευσης δεν είναι καλά κατανοητά, δήλωσε ο Rodriguez, αλλά μπορεί να αφορούν δυσκολίες στην επεξεργασία πληροφοριών, στη λήψη αποφάσεων, στη διατήρηση της προσοχής ή στη ρύθμιση των συναισθημάτων. Τα άτομα με τη διαταραχή αυτή μπορεί να φοβούνται την απώλεια της ασφάλειας ή της ταυτότητας, εγκαταλείποντας τα πολύτιμα υπάρχοντά τους. Η εικονική εμπειρία μπορεί να χρησιμεύσει ως “ένα είδος σκαλοπατιού”, μια λιγότερο έντονη εκδοχή της απόρριψης στην πραγματική ζωή, δήλωσε ο Rodriguez. “Είναι ωραίο να μπορούμε να τιτλοποιήσουμε σε έναν εικονικό χώρο τους ανθρώπους που βιώνουν σημαντικό άγχος ακόμη και στην προσπάθειά τους να αποχωριστούν τα υπάρχοντά τους”.
Επτά από τους εννέα συμμετέχοντες βελτίωσαν τα συμπτώματα που ανέφεραν οι ίδιοι ως συσσωρευτές, με μέση μείωση 25%. Οκτώ από τους εννέα συμμετέχοντες είχαν επίσης λιγότερη ακαταστασία στα σπίτια τους με βάση την οπτική αξιολόγηση από τους κλινικούς γιατρούς, με μέση μείωση 15%. Αυτές οι βελτιώσεις είναι συγκρίσιμες με εκείνες που προκύπτουν μόνο από την ομαδική θεραπεία, οπότε δεν είναι ακόμη σαφές αν η θεραπεία VR μπορεί να προσθέσει αξία, δήλωσε ο Rodriguez. Αλλά είναι σημαντικό ότι αυτή η μικρή αρχική δοκιμή έδειξε ότι η θεραπεία VR για τη διαταραχή της συσσώρευσης hoarding είναι εφικτή και καλά ανεκτή, ακόμη και σε ηλικιωμένους ασθενείς. “Στην πραγματικότητα, πίστευα ότι μπορεί να μην λειτουργούσε επειδή επρόκειτο για ηλικιωμένους ασθενείς και ίσως να μην τους άρεσε η τεχνολογία ή να ζαλίζονταν – αλλά το βρήκαν διασκεδαστικό”, είπε. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι η εικονική Αποσυμφόρηση (VR decluttering) τους βοήθησε να αποχωριστούν τα υπάρχοντά τους στην πραγματική ζωή, αν και ορισμένοι βρήκαν την εμπειρία Εικονικής Αποσυμφόρησης (VR) μη ρεαλιστική. Οι ερευνητές ελπίζουν ότι η νεότερη τεχνολογία θα βελτιώσει την εμπειρία Εικονικής Αποσυμφόρησης VR και ίσως επιτρέψει την επαυξημένη πραγματικότητα, στην οποία εικονικά αντικείμενα επικαλύπτονται στο πραγματικό σπίτι του ασθενούς. “Οι άνθρωποι τείνουν να έχουν πολλές προκαταλήψεις απέναντι στη διαταραχή της αποθησαύρισης και τη βλέπουν ως προσωπικό περιορισμό αντί για μια νευροβιολογική οντότητα”, δήλωσε ο Rodriguez. “Θέλουμε πραγματικά να διαδώσουμε ότι υπάρχει ελπίδα και θεραπεία για τους ανθρώπους που πάσχουν από αυτό. Δεν χρειάζεται να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους”.