Πλησιάζουμε στο τέλος του δεύτερου έτους της πανδημίας COVID-19. Αλλά όταν κοιτάμε πίσω, μπορεί να μην έχουμε βιώσει τον χρόνο να κινείται τόσο γρήγορα όσο στην πραγματικότητα. Στην πραγματικότητα, πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι οι διαταραχές στην καθημερινότητά μας τα τελευταία δύο χρόνια έχουν οδηγήσει σε εκτεταμένες και σημαντικές στρεβλώσεις στο πόσο γρήγορα αντιλαμβανόμαστε και θυμόμαστε τον χρόνο καθώς περνάει, και αν παρακολουθούμε περισσότερο το παρελθόν, το παρόν ή το μέλλον. Ο υψηλότερος επιπολασμός των στρεβλώσεων στην αντίληψή μας και στις αναμνήσεις μας για το πέρασμα του χρόνου φαίνεται να συσχετίζεται με την καλά τεκμηριωμένη πανδημική αύξηση ψυχολογικών ανωμαλιών όπως η κατάθλιψη, η μοναξιά και το στρες, καθώς και με το “The Big Quit”- η πρόσφατη τάση της οικειοθελούς παραίτησης από τη δουλειά.
Πρόσφατη έρευνα έχει βρει σταθερά μια σημαντική παραμόρφωση στην απομνημονευμένη ταχύτητα του χρόνου κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η πλειονότητα των ευρημάτων υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι κατά κύριο λόγο θυμούνται ότι ο χρόνος πέρασε πιο αργά κατά τη διάρκεια της COVID-19. Τι εξηγεί τη φαινομενική επιβράδυνση του υποκειμενικού χρόνου κατά τη διάρκεια της πανδημίας δεν είναι ακόμα πλήρως γνωστό. Ωστόσο, πέντε πρόσφατες μελέτες βασίζονται σε προηγούμενα ευρήματα παραμορφώσεων στην εμπειρία μας από το πέρασμα του χρόνου κατά τη διάρκεια αγχωτικών και τραυματικών γεγονότων για να εξηγήσουν την πανδημική επιβράδυνση του υποκειμενικού χρόνου.
Προϋπάρχουσες μελέτες
Προηγούμενα ευρήματα υποδηλώνουν ότι συχνά αναφέρουμε ότι η αντίληψη του χρόνου κινείται πιο αργά κατά τη διάρκεια σχετικά σύντομων αλλά τραυματικών περιστατικών, όπως τροχαία ατυχήματα, ληστείες ή περιστατικά σεξουαλικής επίθεσης. Αλλά όχι μόνο αντιλαμβανόμαστε ότι ο χρόνος περνά πιο αργά κατά τη διάρκεια τραυματικών περιστατικών. Ο χρόνος φαίνεται επίσης να τρέχει πιο αργά όταν κοιτάμε πίσω σε παρατεταμένες αγχωτικές καταστάσεις, όπως ύφεση, πόλεμοι και πανδημίες. Χαρούμενα, συναρπαστικά και πρωτότυπα, απροσδόκητα γεγονότα, όπως ένας χρόνος στο εξωτερικό στο κολέγιο, εξωτικές διακοπές ή εγκυμοσύνη, μπορούν να οδηγήσουν σε μια παρόμοια εμπειρία χρόνου όπως να έχει περάσει πιο αργά.
Γιατί οι αναμνήσεις αγχωτικών, χαρούμενων, αναστατωτικών και περιπετειωδών περιόδων στη ζωή μας έχουν ως αποτέλεσμα την υποκειμενική αίσθηση ότι ο χρόνος έχει περάσει πιο αργά; Η απάντηση μπορεί να εξαρτάται από τη συσχέτιση μεταξύ σωματικής διέγερσης και μνήμης. Ιδιαίτερα στρεσογόνες, χαρούμενες, ενοχλητικές και περιπετειώδεις περίοδοι στη ζωή μας μπορούν να προκαλέσουν σωματική διέγερση. Οι αγχωτικές και ενοχλητικές περίοδοι προκαλούν αρνητική ή δυσάρεστη σωματική διέγερση — για παράδειγμα, αυξάνοντας τις ορμόνες του στρες. Οι χαρούμενες και περιπετειώδεις περίοδοι της ζωής μας προκαλούν θετική ή ευχάριστη σωματική διέγερση αυξάνοντας τις χημικές ουσίες που σχετίζονται με την ευχαρίστηση, όπως οι ενδορφίνες, η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη.
Τα γεγονότα που προκαλούν διέγερση τείνουν να καταθέτουν μνήμες με μεγαλύτερο αριθμό από αυτά που είναι γνωστά ως χρονικοί δείκτες, που διαλύουν το κατά τα άλλα μονότονο ρεύμα εμπειριών που μένουν στη μνήμη μας. Διαχωρίζοντας μια κατά τα άλλα μεγάλη και αδιαφοροποίητη ροή περιεχομένου σε «αξέχαστες» στιγμές, οι χρονικοί δείκτες επιβραδύνουν το πόσο γρήγορα ο εγκέφαλός σας αναπαράγει το αφηγηματικό περιεχόμενο των αναμνήσεων σας. Αυτοί οι δείκτες χρησιμεύουν έτσι ως προσκρούσεις ταχύτητας στη λωρίδα μνήμης κατά τη διαδρομή μας. Αντίστοιχα, συχνά θυμόμαστε ότι ο χρόνος περνούσε πιο αργά όταν κοιτάμε πίσω σε ιδιαίτερα αγχωτικές, χαρούμενες, ενοχλητικές ή περιπετειώδεις περιόδους στη ζωή μας.
Διακοπές και πανδημία
Για να δείξετε το φαινόμενο των στρεβλώσεων στην υποκειμενική μας εμπειρία χρόνου, σκεφτείτε μια στιγμή που πήγατε σε πολυαναμενόμενες διακοπές μακριά από το σπίτι. Βιώσατε το χρόνο να περνά με διαφορετικές ταχύτητες στην αρχή και στο τέλος των διακοπών σας; Πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ότι βιώνουν τις πρώτες μέρες των πολυαναμενόμενων διακοπών σε μια διαφορετική τοποθεσία ως πολύ μεγαλύτερη διάρκεια από ό,τι στην πραγματικότητα. Οι τελευταίες μέρες, από την άλλη, φαίνεται να περνούν εν ριπή οφθαλμού.
Όταν κάνουμε διακοπές μακριά από το σπίτι, αρχικά εκτιθέμεθα σε μια ποικιλία από νέα ή λιγότερο γνωστά μέρη και αναλαμβάνουμε διάφορες πρωτότυπες ή λιγότερο γνωστές δραστηριότητες. Καθώς ένα διάλειμμα στη ρουτίνα μας έχει μια διέγερση, τείνουμε να σχηματίζουμε αναμνήσεις των οποίων το περιεχόμενο είναι πιο πυκνοκατοικημένο από χρονικούς δείκτες κατά τις πρώτες μέρες των διακοπών. Αντίστοιχα, συνήθως θυμόμαστε ότι οι πρώτες μέρες διήρκεσαν περισσότερο από ό,τι στην πραγματικότητα.
Αλλά μόλις εξοικειωθούμε με μια τοποθεσία και διαμορφώσουμε ένα νέο είδος ρουτίνας, τα γεγονότα που βιώνουμε είναι λιγότερο διεγερτικά και επομένως λιγότερο πιθανό να θέσουν τόσους χρονικούς δείκτες. Με λιγότερους χρονικούς δείκτες, το περιεχόμενο της μνήμης μας γίνεται πιο γενικό και στερείται λεπτομερειών. Όταν ανακαλούμε περισσότερο περιεχόμενο μνήμης με χονδρόκοκκο, το εύρος της απομνημονευμένης χρονικής περιόδου θα φαίνεται πιο συμπαγές. Για πολλούς ανθρώπους, η πανδημία ήταν γεμάτη από γεγονότα που προκαλούν διέγερση, όπως απροσδόκητες αλλαγές στην καθημερινή ρουτίνα, απολύσεις, φόβος μόλυνσης, νοσηλεία και τραυματική απώλεια αγαπημένων προσώπων.