Στα μισά του δρόμου, ένας πρωϊνός επιβάτης τραντάζει τον τροχό για να αποφύγει μια σύγκρουση. Όταν συζητάει με έναν συνάδελφο αργότερα εκείνη την ημέρα, ο οδηγός μπορεί εύκολα να θυμηθεί τις λεπτομέρειες του δεύτερου μισού του επεισοδίου, αλλά διατηρεί μόνο μια θολή ανάμνηση του πώς ξεκίνησε. Μια νέα μελέτη από ψυχολόγους στο Ινστιτούτο Προηγμένης Επιστήμης και Τεχνολογίας Beckman δείχνει ότι θυμόμαστε τις στιγμές αμέσως μετά από ένα οδυνηρό επεισόδιο πιο έντονα από τις στιγμές που οδήγησαν σε αυτό.
Η αποσαφήνιση της σχέσης μεταξύ τραύματος και μνήμης μπορεί να βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο αξιολογούμε τις μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων, να ενημερώσουμε τις θεραπείες για τη θεραπεία του PTSD και να βοηθήσουμε τους κλινικούς ιατρούς να καταπολεμήσουν την πτώση της μνήμης σε εγκεφαλικές διαταραχές όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ. Αυτή η μελέτη δημοσιεύεται στο περιοδικό Cognition and Emotion.
“Είναι ένα καθαρό εύρημα και ανοίγει μια εντελώς νέα διάσταση για την κατανόηση των επιπτώσεων των συναισθημάτων στη μνήμη”, δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας Paul Bogdan, του οποίου το Ph.D. έρευνα στο Πανεπιστήμιο του Illinois Urbana-Champaign αποτέλεσε τη βάση για αυτή τη μελέτη. Η έρευνα του Bogdan διεξήχθη στο πλαίσιο του Dolcos Lab με επικεφαλής τους καθηγητές ψυχολογίας Florin Dolcos και Sanda Dolcos. Για περισσότερα από 15 χρόνια, οι Dolcoses έχουν μελετήσει τη σχέση μεταξύ ψυχικής υγείας και μνήμης – συγκεκριμένα, ανεπιθύμητες αναμνήσεις που εισχωρούν στην καθημερινότητά μας, υποβαθμίζοντας την ψυχική υγεία και επιδεινώνοντας το άγχος, την κατάθλιψη και το PTSD.
Το αποτέλεσμα της έρευνάς τους είναι ένα σύστημα συναισθηματικής ασφάλειας, κατασκευασμένο με γνωστικές θεραπείες που προστατεύουν τη συναισθηματική ασφάλεια και διατηρούν την εστίαση απέναντι σε ενοχλητικές αναμνήσεις. Η μελέτη των τραυματικών αναμνήσεων είναι δύσκολη, λένε οι ερευνητές, επειδή ο εγκέφαλός μας τείνει να επεξεργάζεται αυτόματα τις αρνητικές εμπειρίες. Οι μεγάλες ιδέες είναι πιο σημαντικές από τις λεπτομέρειες, τα περιφερειακά χαρακτηριστικά παραχωρούνται στα κεντρικά και συγκεκριμένες στιγμές ξεφεύγουν από το πλαίσιό τους: το πού, πότε και «τι άλλο», είπε ο Florin Dolcos.
Μέχρι στιγμής, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που να εξηγούν πώς το αρνητικό συναίσθημα επηρεάζει το πότε, την ικανότητά μας να τοποθετούμε μια ακολουθία αναμνήσεων σε ένα χρονοδιάγραμμα. “Ας υποθέσουμε ότι ο σύντροφός σας σας προσβάλλει απροσδόκητα στη μέση μιας κατά τα άλλα ουδέτερης συζήτησης. Αργότερα, όταν προσπαθείτε να κατανοήσετε τη συνάντηση… θα θυμάστε με μεγαλύτερη ακρίβεια τι συνέβη πριν ή μετά την προσβολή;” είπε ο Μπογκντάν. «Η υπάρχουσα έρευνα δεν μας δίνει ξεκάθαρη απάντηση».
Αλλά η νέα έρευνα του Bogdan μπορεί. Η ομάδα του ενορχήστρωσε δύο πανομοιότυπα πειράματα: μια αρχική μελέτη με 72 συμμετέχοντες για να εντοπίσει τις διαδικασίες και τις προβλέψεις τους και μια μελέτη αναπαραγωγής με 150 συμμετέχοντες για να επιβεβαιώσει τα αποτελέσματα. Αρχικά, οι συμμετέχοντες είδαν μια σειρά από εικόνες που προσομοιώνουν μια σειρά από αναμνήσεις. Οι μισές από τις εικόνες προκάλεσαν αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις και οι μισές ήταν συναισθηματικά ουδέτερες. Για να διαμορφώσουν τις εικόνες -και να τις κάνουν πιο μνημονιακές- ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να φανταστούν ιδιωτικά τους εαυτούς τους να ταξιδεύουν ανάμεσα στις τοποθεσίες που απεικονίζονται και να δημιουργήσουν ένα δημιουργικό τόξο ιστορίας για να τις συνδέσουν μεταξύ τους.
Αυτό “προώθησε την αίσθηση ότι τα ζεύγη διαδοχικών εικόνων σχετίζονται με νόημα”, έγραψαν οι ερευνητές. Μια ώρα αργότερα, οι συμμετέχοντες είδαν ζευγάρια εικόνων από τη σειρά. Για κάθε ζευγάρι, ρωτήθηκαν αν η δεύτερη εικόνα εμφανίστηκε αμέσως πριν ή αμέσως μετά την πρώτη. Τα αποτελέσματα ήταν συνεπή και στις δύο μελέτες. Η ικανότητα των συμμετεχόντων να τοποθετούν με ακρίβεια τη δεύτερη εικόνα βελτιώθηκε όταν οι αρνητικές αναμνήσεις εμφανίστηκαν πριν από τις ουδέτερες στη γραμμή χρόνου.
Εάν οι συμμετέχοντες έδειχναν πρώτα μια αρνητική εικόνα, έκαναν καλύτερη δουλειά ανακαλώντας τις ουδέτερες εικόνες που την ακολούθησαν. Αντίστροφα, εάν οι συμμετέχοντες έδειχναν για πρώτη φορά μια ουδέτερη εικόνα, θα μπορούσαν να τοποθετήσουν με μεγαλύτερη συνέπεια τις αρνητικές εικόνες που εμφανίστηκαν πριν. Με άλλα λόγια, η μνήμη ρέει από το αρνητικό στο ουδέτερο.