Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής είναι μια από τις μεγάλες ιστορίες επιτυχίας παγκοσμίως. Αν γεννηθήκατε το 1870, θα περιμένατε να ζήσετε μέχρι τα 30. Αλλά αν γεννηθήκατε σήμερα, θα περιμένατε να ζήσετε μέχρι τα 72, και ο ΟΗΕ προβλέπει ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται στα 82 χρόνια μέχρι το 2100. Υπάρχουν φυσικά περιστασιακά χτυπήματα – παγκόσμιοι πόλεμοι, λιμοί, πανδημίες (ακόμη και η COVID φαίνεται να έχει μειώσει το προσδόκιμο ζωής για ένα χρόνο περίπου) – αλλά με την πάροδο του χρόνου, απλώς προχωρά. Όμως μια έκθεση από το Health and Wellbeing Queensland υποδηλώνει ότι το προσδόκιμο ζωής θα μειωθεί κατά 0,6-4,1 χρόνια για τα παιδιά που γεννιούνται στο Κουίνσλαντ τον επόμενο χρόνο. Σύμφωνα με την έκθεση, το πρόβλημα είναι η παχυσαρκία.
Αν και το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο σοβαρών ασθενειών, δεν σημαίνει ότι τα παιδιά που γεννιούνται στο Κουίνσλαντ ή στην υπόλοιπη Αυστραλία θα έχουν μικρότερο προσδόκιμο ζωής. Η παιδική παχυσαρκία δεν αυξάνεται πολύ, αλλά όσο μεγαλώνουμε γινόμαστε βαρύτεροι. Το ποσοστό των παιδιών που είναι παχύσαρκα και υπέρβαρα στην Αυστραλία αυξήθηκε πολύ γρήγορα από το 1970 περίπου, αλλά μειώθηκε σε περίπου 25% στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και παραμένει σχεδόν από τότε. Αλλά η πιθανότητα να γίνετε υπέρβαροι ή παχύσαρκοι αυξάνεται καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής ή τουλάχιστον μέχρι τα βαθιά γεράματα. Έτσι, καθώς η τρέχουσα σοδειά των παιδιών γερνάει, βαραίνουν.
Το προσδόκιμο ζωής και η παχυσαρκία έχουν αυξηθεί
Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο των σημαντικών φονικών ασθενειών:
- καρδιακές παθήσεις,
- εγκεφαλικό επεισόδιο,
- διαβήτη,
- και καρκίνος
Έτσι, υποστηρίζει η έκθεση Health and Wellbeing Queensland, μπορούμε να περιμένουμε ένα τσουνάμι θανάτων που σχετίζονται με την παχυσαρκία στο μέλλον, ακόμη και χωρίς αύξηση των σημερινών επιπέδων παιδικής παχυσαρκίας. Εκ πρώτης όψεως, αυτό ακούγεται εύλογο. Όμως το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται σε χώρες όπου η παχυσαρκία αυξάνεται εδώ και δεκαετίες. Η μείωση του προσδόκιμου ζωής που σχετίζεται με την παχυσαρκία που προβλεπόταν προηγουμένως δεν έχει συμβεί.
Μια σειρά από μελέτες στις οποίες συμμετείχαν εκατομμύρια άνθρωποι έχουν βρει, μάλλον αντιδιαισθητικά, ότι αν και οι ελαφρώς υπέρβαροι είναι πιο πιθανό να πάθουν καρδιακές παθήσεις και διαβήτη ή να υποστούν εγκεφαλικά, ζουν περισσότερο. Αυτές οι μελέτες διαπιστώνουν ότι το προσδόκιμο ζωής είναι μεγαλύτερο με δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) περίπου 27: σχεδόν στο μέσο του εύρους υπέρβαρων. Ωστόσο, η παχυσαρκία (ΔΜΣ 30 ή περισσότερο) συνδέεται σταθερά με υψηλότερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου.
Ποιο είναι λοιπόν το πρόβλημα;
Πρώτον, η έκθεση προϋποθέτει “business as usual” – δηλαδή, τα επίπεδα παιδικής παχυσαρκίας θα παραμείνουν υψηλά και ο κίνδυνος ασθένειας και θανάτου που σχετίζεται με ένα δεδομένο επίπεδο παχυσαρκίας δεν θα αλλάξει. Αλλά οι ιατρικές θεραπείες βελτιώνονται, η διατροφή και η δραστηριότητα αλλάζουν. Στην πραγματικότητα, αρκετές μελέτες έχουν βρει ότι το επίπεδο παχυσαρκίας που σχετίζεται με τον χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Μια μελέτη στη Δανία διαπίστωσε ότι σε μια κοόρτη από το 1977, ο χαμηλότερος κίνδυνος θανάτου εμφανιζόταν με ΔΜΣ 24. Το 1992, ήταν 25 και μέχρι το 2008 ήταν 27. Αυτό πιθανώς αντανακλά καλύτερη ιατρική θεραπεία για άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα .
Έτσι, μέχρι να ενηλικιωθούν αυτά τα παιδιά, ακόμα κι αν παραμείνουν παχύσαρκα, η πιθανότητα πρόωρου θανάτου τους θα είναι μικρότερη από ό,τι είναι σήμερα. Υπάρχει ένα δεύτερο πρόβλημα με αυτήν την αναφορά. Για να εκτιμηθεί πόσο το υπερβολικό βάρος ή η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου, η έκθεση βασίζεται σε μια μελέτη του 2009 από μια ομάδα με έδρα το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης που ονομάζεται The Prospective Studies Collaboration. Σε αντίθεση με τις μελέτες που αναφέρθηκαν παραπάνω, αυτή η μελέτη διαπίστωσε ότι ο κίνδυνος θανάτου ήταν χαμηλότερος σε ΔΜΣ περίπου 23-24.
Ωστόσο, η μελέτη βασίστηκε εν μέρει στο ύψος και το βάρος που αναφέρουν οι ίδιοι και οι άνθρωποι τείνουν να υποτιμούν τον ΔΜΣ τους (όλοι νομίζουμε ότι είμαστε λίγο ψηλότεροι και λίγο πιο αδύνατοι από ό,τι πραγματικά). Αυτή η μεροληψία σημαίνει ότι σε αυτές τις μελέτες που βασίζονται στην αυτοαναφορά, ο χαμηλότερος κίνδυνος θανάτου συμβαίνει στην πραγματικότητα σε υψηλότερο ΔΜΣ, παρά στον αναφερόμενο 23-24. Αυτό το μεθοδολογικό ελάττωμα (και άλλα) έχουν επισημανθεί σε σχέση με μια διαφορετική μελέτη που χρησιμοποιεί παρόμοια μεθοδολογία.
Ένα άλλο ζήτημα είναι ότι όσο μεγαλώνουμε, ο ΔΜΣ που σχετίζεται με τον χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου αυξάνεται. Μια βρετανική μελέτη διαπίστωσε ότι κάτω από την ηλικία των 50 ετών, ο «λιγότερο θανατηφόρος» ΔΜΣ είναι περίπου 23. Μέχρι την ηλικία των 80 ετών, είναι πιο κοντά στα 28. Έτσι, καθώς οι άνθρωποι γερνούν, τα υψηλότερα επίπεδα παχυσαρκίας ενέχουν λιγότερους κινδύνους. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι το λίπος παρέχει ένα διατροφικό απόθεμα, ή για την απορρόφηση από τις πτώσεις, ή επειδή οι ηλικιωμένοι λαμβάνουν καλύτερη ιατρική φροντίδα.