Μπορεί η σύγχρονη ιατρική να βοηθήσει στην πρόληψη και την πρώιμη διάγνωση ασθενειών; Τι περιλαμβάνει ένα ιατρικό τσεκ απ; Πόσο συχνά πρέπει να γίνεται;
Τα ερωτήματα είναι πολλαπλά και σε κάποιες περιπτώσεις οι απαντήσεις δαιδαλώδεις και ασαφείς. Δεδομένο όμως είναι ότι ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, όπως μοναδικές είναι και οι ανάγκες του. Η σύγχρονη ιατρική με την έρευνα και τις ανακαλύψεις της έχει κάνει άλματα και το τελευταίο διάστημα γίνεται λόγος για την εξατομικευμένη ιατρική ή ιατρική ακριβείας, που μελετάει και λαμβάνει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου. Αυτά τα χαρακτηριστικά βασίζονται στην προδιάθεση που έχει γραφτεί στο γενετικό μας υλικό κατά τη γέννησή μας, σε συνδυασμό με το περιβάλλον και τον τρόπο ζωής μας. Θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα του ιατρικού ελέγχου με κατανοητό τρόπο.
Ο προληπτικός έλεγχος υγείας (τσεκ απ) αποτελεί έναν αποτελεσματικό τρόπο διάγνωσης τυχόν θεμάτων υγείας σε πρώιμο στάδιο. Η υγεία είναι η μη παθολογική φυσική, ψυχική και πνευματική κατάσταση του οργανισμού μας. Στο σημείο αυτό να τονίσουμε ότι υπεύθυνος για τον έλεγχο και την παρακολούθηση του κάθε ατόμου είναι ο οικογενειακός ιατρός, που γνωρίζει το ιστορικό και τις ιδιαιτερότητές του, ενώ θα πρέπει να τονιστεί ότι υπάρχουν και κατευθυντήριες οδηγίες που ακολουθούνται σε κάθε ηλικία.
Η πρώτη αιμοληψία
Γίνεται αιμοληψία από τον ομφάλιο λώρο για να προσδιοριστεί η ομάδα αίματος του μωρού και να προστατευτεί η μητέρα, σε μια μελλοντική εγκυμοσύνη, από κινδύνους ασυμβατότητας με τον παράγοντα Rh (Ρέζους), αλλά και για να εντοπιστεί τυχόν παρουσία αιμολυτικής νόσου στο νεογνό (εξέταση Microcoombs).
Τη δεύτερη ή την τρίτη μέρα μετά τη γέννηση, το μωρό θα υποβληθεί και σε άλλη αιμοληψία. Η μαία θα πάρει λίγες σταγόνες αίματος από την πατούσα του προκειμένου να διαπιστωθεί αν πάσχει από σοβαρές παθήσεις οι οποίες δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτές κατά τη γέννηση. Στόχος του προληπτικού ελέγχου είναι να ανιχνεύσει κάποιες παθολογικές καταστάσεις, όπως η έλλειψη του ενζύμου G6PD ή η φαινυλκαιτονουρία ή ο συγγενής υποθυρεοειδισμός.
Τα παιδιά με έλλειψη του ενζύμου G6PD μπορεί να εμφανίσουν αιμολυτικό ίκτερο και αιμολυτική αναιμία, όταν δοκιμάσουν συγκεκριμένα φαγητά όπως τα κουκιά, όταν έρθουν σε επαφή με ορισμένες ουσίες όπως η ναφθαλίνη ή πάρουν κάποια φάρμακα όπως η ασπιρίνη. Η φαινυλκαιτονουρία είναι μία πάθηση που δεν επιτρέπει στον οργανισμό να μεταβολίσει την ουσία φαινυλαλανίνη. Είναι σημαντικό να διαγνωστεί εγκαίρως και να υιοθετηθεί συγκεκριμένο διαιτολόγιο από το οποίο εξαιρούνται τροφές που περιέχουν ποσότητα της συγκεκριμένης ουσίας.
Ο συγγενής υποθυρεοειδισμός είναι ένα πρόβλημα του θυρεοειδούς, του ενδοκρινούς αδένα ο οποίος δεν λειτουργεί καθόλου ή δεν λειτουργεί καλά. Το αποτέλεσμα είναι να μην παράγεται ή να παράγεται ελάχιστη ποσότητα θυροξίνης, ορμόνης αναγκαίας για τον μεταβολισμό. Ο παιδίατρος θα ελέγξει το σώμα του μωρού για σημάδια στο δέρμα, κηλίδες, αιμαγγειώματα, σπίλους.
Πολύ σημαντικός είναι ο έλεγχος των νευρολογικών αντανακλαστικών ώστε να διαπιστωθεί πόσο ώριμο είναι το νευρικό σύστημα του μωρού. Ένας άλλος καθοριστικός έλεγχος είναι εκείνος που αφορά την κατάσταση των ποδιών και ιδίως των ισχίων (διάγνωση της αναπτυξιακής δυσπλασίας του ισχίου, παλαιότερα γνωστής ως συγγενές εξάρθρημα ισχίου). Το προληπτικό τσεκ απ ξεκινά όταν το παιδί είναι ακόμα σε αρκετά μικρή ηλικία και περιλαμβάνει εξετάσεις που συστήνει ο παιδίατρος ανάλογα με την ηλικία.
2-5 ετών
Σ’ αυτό το διάστημα πραγματοποιούνται οι πρώτες γενικές εξετάσεις. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται οι εξετάσεις ούρων και αίματος προκειμένου ο γιατρός να ελέγξει τον αιματοκρίτη, τα επίπεδα σιδήρου αλλά και την περίπτωση να έχει το παιδί στίγμα, ειδικά εάν υπάρχει κάποιο ιστορικό στην οικογένεια. Παράλληλα, στην ηλικία περίπου των 2 ετών καλό είναι ένα παιδί να επισκεφθεί τον οφθαλμίατρο και τον παιδοδοντίατρο για ένα πρώτο τσεκ απ.
6-10 ετών
Στα επόμενα χρόνια και κυρίως μέχρι να μπουν τα παιδιά στην εφηβεία γίνονται επαναλήψεις των παραπάνω εξετάσεων, όποτε κρίνει ο παιδίατρος ή οι αντίστοιχοι ιατροί. Στις αιματολογικές έρχονται να προστεθούν και οι εξετάσεις του θυρεοειδούς αλλά και της χοληστερίνης. Αν υπάρχει κληρονομικότητα για κάποια από τις ασθένειες αυτές, τότε ο έλεγχος θα πρέπει να είναι πιο συχνός. Το ίδιο ισχύει και για την Ταχύτητα Καθίζησης Ερυθρών (ΤΚΕ), η οποία μπορεί να δείξει πολλών ειδών ασθένειες. Στην προσχολική ηλικία απαραίτητη είναι η ανοσοποίηση των παιδιών (εμβολιασμοί), ο έλεγχος της βασικής τους ανάπτυξης, της ακοής και της όρασης, ενώ στη σχολική ηλικία θα πρέπει να ελέγχεται η εμφάνιση των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου, έτσι ώστε να προλαμβάνονται ορμονικές διαταραχές στα πρώιμα στάδια. Στα παιδιά σχολικής ηλικίας θα πρέπει να δίνονται συμβουλές για υγιεινή διατροφή και για την πρόληψη σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων, ενώ ιδιαίτερο κεφάλαιο αποτελεί ο προαθλητικός έλεγχος.
Οι έφηβοι
Οι έφηβοι συχνά θεωρούνται η πιο υγιής ηλικιακή ομάδα. Ωστόσο, οι παθολογικές καταστάσεις που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια των εφηβικών ετών είναι πιθανό να επηρεάσουν την υγεία κατά την ενηλικίωση. Π.χ. εάν ένας υπέρβαρος ή παχύσαρκος έφηβος δεν μειώσει το βάρος του, θα εμφανίσει διαβήτη και καρδιακή νόσο στα επόμενα χρόνια. Στους εφήβους, ο ετήσιος προληπτικός έλεγχος δεν περιέχει εργαστηριακές εξετάσεις προσυμπτωματικού ελέγχου (screening tests). Αντίθετα, έμφαση δίνεται στην ενημέρωσή τους για τα θέματα υγείας των εφήβων, όπως είναι η πρόληψη ατυχημάτων και τραυματισμών, η σεξουαλική υγεία και η αποφυγή της κατάχρησης ουσιών. Η προληπτική ιατρική πρέπει να δίνει έμφαση στην επιλογή υγιεινού τρόπου ζωής που θα βοηθήσει στην πρόληψη ασθενειών κατά την ενήλικη ζωή.