Η ελκώδης κολίτιδα (ΕΚ) είναι μία φλεγμονώδης νόσος του εσωτερικού τοιχώματος (βλεννογόνου) του παχέος εντέρου (κόλον και ορθό).
Τα συμπτώματα της νόσου συμπεριλαμβάνουν αιμορραγία από τον πρωκτό, διάρροιες, κοιλιακές «κράμπες», απώλεια βάρους και πυρετό.
Πέραν αυτού, ασθενείς οι οποίοι πάσχουν με ενεργή ελκώδη κολίτιδα για πολλά χρόνια έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου. Η ακριβής αιτιολογία της ΕΚ παραμένει άγνωστη.
Πώς θεραπεύεται η Ελκώδης Κολίτιδα;
Η αρχική θεραπεία είναι φαρμακευτική, και συμπεριλαμβάνει συνήθως αντιφλεγμονώδη (όπως το αμινοσαλικυλικό οξύ).
Αν αποτύχουν, μπορεί να χρησιμοποιηθεί κορτιζόνη για κάποιο βραχύ χρονικό διάστημα (μακροχρόνια χρήση μπορεί να εμφανίσει σημαντικές επιπλοκές).
Εφόσον και η κορτιζόνη αποτύχει θεραπευτικά, κάποιες ανοσοενεργές ουσίες (immunomodulators) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για νόσο, η οποία δεν χρήζει νοσηλείας σε νοσοκομείο. Για την διατήρηση της νόσου, αμινοσαλικυλικά και immunomodulators χρησιμοποιούνται μακροχρονίως.
«Εξάρσεις» της νόσου αντιμετωπίζονται με αύξηση της δόσης της φαρμακευτικής αγωγής ή προσθήκη κορτιζόνης. Πολλές φορές είναι αναγκαία η εισαγωγή του ασθενούς στο νοσοκομείο για να «ξεκουραστεί» το έντερο και να χορηγηθεί αγωγή ενδοφλεβίως.
Πότε χρειάζεται χειρουργική παρέμβαση;
Το χειρουργείο έχει συνήθως ένδειξη όταν παρουσιαστούν σοβαρές επιπλοκές της ΕΚ, ή όταν αυτές θέτουν σε κίνδυνο ακόμα και τη ζωή του ασθενούς, όπως πχ η μαζική αιμορραγία, διάτρηση του παχέως εντέρου ή βαριά λοίμωξη. Επίσης, χειρουργική παρέμβαση μπορεί να χρειαστεί σε ασθενείς με χρόνια ΕΚ η οποία πλέον δεν απαντάει στην φαρμακευτική αγωγή.
Συχνά η ιατρική ομάδα που αντιμετωπίζει τον ασθενή εξαντλεί τις δυνατότητες φαρμακευτικής αντιμετώπισης, πριν προχωρήσει σε προγραμματισμένο χειρουργείο.
Επίσης, ασθενείς που πάσχουν πολλά χρόνια μπορεί να είναι υποψήφιοι για αφαίρεση του παχέως εντέρου, λόγω του αυξημένου κινδύνου δημιουργίας καρκίνου.
Συχνά αυτοί οι ασθενείς παρακολουθούνται στενά με κολονοσκοπήσεις και βιοψίες, κι αν/όταν εμφανιστούν προκαρκινικές βλάβες, τους προτείνεται χειρουργική αντιμετώπιση.
Τι χειρουργικές επιλογές υπάρχουν;
Ιστορικά, η επέμβαση που συστηνόταν για την αντιμετώπιση της ΕΚ ήταν η πρωκτοκολεκτομή, η αφαίρεση δηλαδή όλου του κόλου, ορθού και πρωκτού. Αυτή η επέμβαση εκμηδενίζει τον κίνδυνο επανεμφάνισης της νόσου. Βέβαια, δημιουργεί την ανάγκη μίας τελικής ειλεοστομίας.
Μερικοί ασθενείς προτιμούν την επιλογή της υφολικής κολεκτομής, της αφαίρεσης δηλαδή μόνο του κόλου, διατηρώντας το ορθό και τον πρωκτό και δημιουργώντας μία ειλεοορθική αναστόμωση (ένωση του λεπτού εντέρου με το ορθό).
Αυτό διατηρεί την εγκράτεια του ασθενούς και τη συνέχεια του γαστρεντερικού σωλήνα, αλλά παραμένει ο κίνδυνος φλεγμονής του ορθού με συχνές διαρροϊκές κενώσεις και πυρετό.
Η προτεινόμενη πλέον επέμβαση για την θεραπεία της ΕΚ είναι η ολική κολεκτομή με ειλεοπρωκτική αναστόμωση με pouch. Σε αυτή την επέμβαση αφαιρείται όλο το κόλον και το ορθό, διατηρείται όμως το πρωκτικό κανάλι.
Η παρουσία του ορθού αντικαθίσταται από λεπτό έντερο, το οποίο δημιουργεί τη μορφή ενός σάκου (pouch). Το pouch αυτό αναστομώνεται με τον πρωκτικό σωλήνα. Το pouch δρα ως ρεζερβουάρ, το οποίο κρατάει μία συγκεκριμένη ποσότητα κοπράνων και μειώνει τη συχνότητα των κενώσεων. Μέσω της επέμβασης αυτής διατηρείται η συνέχεια του γαστρεντερικού σωλήνα, παρ΄όλα αυτά οι ασθενείς έχουν 5-10 κενώσεις την ημέρα.
Μέσω της δημιουργίας του pouch εξαφανίζουμε τον κίνδυνο υποτροπών της ΕΚ και επιτρέπουμε στον ασθενή να έχει μία φυσιολογική εντερική ζωή.
Το pouch βέβαια μπορεί να εμφανίσει φλεγμονές (pouchίτιδα) η οποία αντιμετωπίζεται με αντιβιοτικά. Σε ένα μικρό ποσοστό ασθενών, η λειτουργία του pouch αποτυγχάνει και μπορεί να χρειαστεί να αφαιρεθεί.
Σε περίπτωση αφαίρεσης του pouch, μία από τις επιλογές είναι η δημιουργία τελικής μόνιμης ειλεοστομίας.
Η τελική ειλεοστομία δεν σημαίνει βέβαια ότι ο ασθενής έχει συνεχώς την ανάγκη να αδειάζει τον σάκο της στομίας. Υπάρχουν και «εγκρατείς» ειλεοστομίες, όπως η Brooke, ή ακόμα νεώτερα η BCIR (continent intestinal reservoir). Ποια επέμβαση ή θεραπεία είναι η καλύτερη;
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η ΕΚ, όπως και κάθε χρόνια νόσος, απαιτεί εξατομικευμένη αντιμετώπιση σε κάθε ασθενή ξεχωριστά. Κάθε επιλογή έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Η επιλογή της σωστής αντιμετώπισης πρέπει να συζητηθεί αναλυτικά μεταξύ χειρουργού και ασθενούς, ώστε να ακολουθηθεί ο δρόμος που προσφέρει στον ασθενή την καλύτερη ποιότητα ζωής.