Το άσθμα είναι Χρόνια Νόσος του Αναπνευστικού Συστήματος. Ο όρος «Χρόνια» σημαίνει ότι δεν εξαλείφεται, αλλά αντιμετωπίζεται φαρμακευτικά. Είναι φλεγμονή των αεραγωγών δηλαδή των βρόγχων που μεταφέρουν τον αέρα που εισπνέουμε.
Η φλεγμονή αυτή δεν είναι πάντοτε παρούσα αλλά εξαίρεται κατά περιόδους και οδηγεί σε στένωση των αεραγωγών άλλοτε άλλου βαθμού. Με την στένωση των αεραγωγών εμφανίζεται βήχας, συρρικτική αναπνοή και δύσπνοια που είναι τα χαρακτηριστικά της ασθματικής προσβολής . Η συμπτωματολογία αυτή δεν είναι πάντοτε ίδια σε όλους τους πάσχοντες αλλά εμφανίζει μια ευρύτατη γκάμα. Τα ενοχλήματα μπορεί να είναι μόνο ξηρός βήχας αλλά μπορεί και να φθάσει στην έντονη δύσπνοια που χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση.
Σήμερα πιστεύουμε ότι για την εκδήλωση άσθματος πρέπει να υπάρχει κάποια γενετική επιβάρυνση του ατόμου δηλαδή ένα υπερευαίσθητο υπόστρωμα που ονομάζεται βρογχική υπεραντιδραστικότητα.
Η ασθματική προσβολή οφείλεται σε πολλούς παράγοντες που πυροδοτούν την υποκείμενη ασθένεια. Οι συνήθεις παράγοντες είναι ιώσεις του αναπνευστικού, η έκθεση σε αλλεργιογόνα (σκόνη , γύρεις). Ιδιαίτερη σημασία έχει η ρύπανση του περιβάλλοντος. Στην Ευρώπη 10 εκ παιδιά και ενήλικες πάσχουν από άσθμα και απ’ αυτούς το 10% πάσχουν από σοβαρό άσθμα που έχει δυσκολίες στην αντιμετώπισή του.
Ιδιαίτερη κατηγορία είναι το ασκησιογενές άσθμα που εμφανίζεται με τη σωματική άσκηση και σπανιότερα άσθμα από την εισπνοή ψυχρού αέρα, ή το άσθμα εκ γέλωτος, όπου η ασθματική προσβολή εμφανίζεται μετά από έντονο γέλιο. Μερικοί πάσχοντες είναι ευαίσθητοι στην ασπιρίνη και στα αντιφλεγμονώδη φάρμακα και εμφανίζουν κρίση με τη λήψη τους.
Ειδική κατηγορία αποτελεί το Επαγγελματικό άσθμα που οφείλεται στην εισπνοή ποικίλων χημικών ουσιών στον χώρο εργασίας.
Το παιδικό άσθμα έχει μερικά ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά. Σε επιδημιολογικές μελέτες στις ΗΠΑ σε περιοχές που υπάρχει σαφής απαγόρευση του καπνίσματος σε εσωτερικούς χώρους μειώθηκαν οι παροξύνσεις άσθματος σε παιδιά. Η επαφή με το αγροτικό περιβάλλον μέχρι την ηλικία των 5 ετών προστατεύει από την ανάπτυξη αλλεργικού άσθματος όπως επίσης και η συνύπαρξη με κατοικίδια κατά την βρεφική ηλικία.
Μια άλλη ενδιαφέρουσα θεώρηση είναι το άσθμα στην εγκυμοσύνη όπου η μία κατάσταση μπορεί να επηρεάσει την άλλη. Σε ένα ελεγχόμενο άσθμα ο κίνδυνος επιπλοκών ή ο κίνδυνος για το κύημα είναι πολύ μικρός. Τα αντιασθματικά φάρμακα δεν αντενδείκνυνται στην εγκυμοσύνη. Με τα στοιχεία που έχουμε κατά την εγκυμοσύνη στις μισές εγκύους, τα συμπτώματα βελτιώνονται ή παραμένουν στάσιμα, ενώ σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να επιδεινωθούν και να χρειαστεί τροποποίηση της αγωγής. Η εμφάνιση άγχους κατά την κύηση μπορεί να βελτιωθεί με γιόγκα, ασκήσεις αναπνοής κλπ.
Τα αντιασθματικά φάρμακα δεν επηρεάζουν τον θηλασμό ο οποίος πρέπει να συνεχίζεται κανονικά. Θεωρείται ότι η πρόσληψη βιταμίνης Ε και ελαιολάδου στην κύηση μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης άσθματος στα μωρά.
Στατιστικά
Στην Ελλάδα το 8% των ενηλίκων και 7% των παιδιών πάσχουν από άσθμα, σύμφωνα με τις στατιστικές μελέτες της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας.
Διάγνωση
Η διάγνωση του άσθματος τίθεται με το ιστορικό, την κλινική εξέταση και βεβαίως τη σπιρομέτρηση, που είναι απαραίτητη για να καθοριστεί, διαγνωστικά το άσθμα και η παρακολούθηση της θεραπείας.
Θα πρέπει να επισημανθεί ότι ένα σωστά ρυθμισμένο άσθμα δεν προκαλεί ενοχλήματα και δεν επηρεάζει τη καθημερινότητα του πάσχοντος. Χρυσός κανόνας για τη ρύθμιση του άσθματος είναι η τακτική συνεργασία με Πνευμονολόγο , η επιμελής χρήση των φαρμάκων, η αποφυγή εισπνοής ερεθιστικών ουσιών και η εκπαίδευση του πάσχοντος σε όλα τα παραπάνω. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η εξοικείωση , η αποδοχή και η ψυχολογική συμφιλίωση του πάσχοντος με τη νόσο του.
Θεραπεία
Έχει δύο σκέλη: τη θεραπεία των κρίσεων και τη θεραπεία συντήρησης. Ακρογωνιαίος λίθος στην αντιμετώπιση των κρίσεων άσθματος είναι η κορτιζόνη. Τονίζουμε ότι το φάρμακο αυτό δεν απαιτείται για όλες τις περιπτώσεις άσθματος.
Η θεραπεία συντήρησης καθορίζεται από Πνευμονολόγο και περιλαμβάνει δύο μεγάλες ομάδες φαρμάκων: τα φάρμακα ανακούφισης-βρογχοδιασταλτικά και τα φάρμακα συντήρησης – πρόληψης που είναι τα αντιφλεγμονώδη με κύριο εκπρόσωπο τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή. Η ορθή χρήση τους δεν έχει ουσιώδεις παρενέργειες και αποτρέπει σε πολύ μεγάλο βαθμό τις κρίσεις ή τις καθιστά ηπιότερες όταν αυτές εμφανιστούν. Η συνύπαρξη άσθματος με ρινίτιδα πρέπει πάντοτε να διερευνάται, διότι το θεραπευτικό πλάνο περιλαμβάνει και την αντιμετώπιση της ρινίτιδας και άλλων διαταραχών του ανωτέρου αναπνευστικού όπως ρινικοί πολύποδες, ρινοκολπίτιδα κα.
Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί νεότερες μορφές των κλασσικών αντιασθματικών φαρμάκων αλλά και άλλης κατηγορίας όπως οι ανταγωνιστές των λευκοτριενίων. Ακόμη πιο πρόσφατα έχουν τεθεί στη διάθεσή μας φάρμακα της κατηγορίας των μονοκλωνικών αντισωμάτων (mepolizumab κλπ) που είναι χρήσιμα σε ειδικές περιπτώσεις όπως ηωσινοφιλικό άσθμα και άλλες δύσκολες περιπτώσεις.
Καταλήγοντας, επισημαίνουμε ότι ακρογωνιαίος λίθος για τη θεραπεία του άσθματος είναι η διαφώτιση, η συμμόρφωση και η συνεργασία ασθενούς και ιατρού.