Έχετε βρεθεί ποτέ να ψάχνετε για τα κλειδιά ή το τηλέφωνό σας μόνο για να καταλήξετε να αποσπαστείτε από ένα αντικείμενο με έντονα χρώματα που τραβά την προσοχή σας; Αυτός ο τύπος σύλληψης της προσοχής από αντικείμενα που ξεχωρίζουν από το περιβάλλον τους είναι γνωστό ως «pop-out». Το pop-out είναι συχνά λειτουργικό, για παράδειγμα όταν θέλουμε οι άνθρωποι να δίνουν προσοχή στα φωτεινά κόκκινα οδικά σήματα. Ωστόσο, μπορεί επίσης να μας αποσπάσει την προσοχή από τους στόχους μας, για παράδειγμα όταν ένα συνδετικό με έντονα χρώματα μας εμποδίζει να βρούμε τα κλειδιά μας σε ένα ακατάστατο γραφείο.
Pop-Out
Δεν θα ήταν ωραίο εάν το αναδυόμενο παράθυρο για αντικείμενα που αποσπούν την προσοχή μπορούσε με κάποιο τρόπο να μπλοκαριστεί ή να αποσιωπηθεί για να αποφύγουμε περισπασμούς και να μας βοηθήσουν να βρούμε ό,τι ψάχνουμε πιο γρήγορα;
Νέα έρευνα από την ομάδα Vision and Cognition στο Ολλανδικό Ινστιτούτο Νευροεπιστήμης, που δημοσιεύτηκε στο PNAS, καταδεικνύει ότι αυτό είναι πράγματι δυνατό. Μετά την προπόνηση, ο οπτικός εγκέφαλος μπορεί να καταστείλει τις νευρωνικές αποκρίσεις σε αναδυόμενους παράγοντες που συνήθως ενισχύονται σε σύγκριση με τις αποκρίσεις σε άλλα αντικείμενα που δεν αποσπούν την προσοχή.
Οι ερευνητές εκπαίδευσαν πιθήκους να παίζουν ένα βιντεοπαιχνίδι στο οποίο έψαχναν για ένα μοναδικό σχήμα ανάμεσα σε πολλά αντικείμενα, ενώ ένα μοναδικό χρωματισμένο αντικείμενο προσπαθούσε να τους αποσπάσει την προσοχή. Μόλις οι πίθηκοι βρήκαν το μοναδικό σχήμα, έκαναν μια κίνηση των ματιών σε αυτό για να υποδείξουν την επιλογή τους.
Μετά από λίγη εκπαίδευση, οι πίθηκοι έγιναν πολύ καλοί σε αυτό το παιχνίδι και σχεδόν ποτέ δεν έκαναν κινήσεις με τα μάτια στον αποσπαστή της προσοχής. Οι νευρώνες στην περιοχή V4 του οπτικού φλοιού, μια περιοχή του εγκεφάλου που επεξεργάζεται τις οπτικές πληροφορίες σχετικά νωρίς μετά τη σύλληψη από τα μάτια, εμφάνισαν σταθερά ενισχυμένες αποκρίσεις στα ερεθίσματα-στόχους του σχήματος.
Από την άλλη πλευρά, οι αποκρίσεις στα ερεθίσματα χρώματος που αποσπούσαν την προσοχή ενισχύθηκαν πολύ σύντομα, αλλά κατεστάλησαν γρήγορα. Φαίνεται ότι ο εγκέφαλος πρώτα ανιχνεύει για λίγο την παρουσία του ερεθίσματος που αποσπά την προσοχή και στη συνέχεια το καταστέλλει γρήγορα για να αποφευχθεί ότι θα παρέμβει στην αναζήτηση του σχήματος στόχου. Το έγχρωμο αναδυόμενο σήμα που μπορεί να προκαλέσει απόσπαση της προσοχής ουσιαστικά αναστρέφεται σε ένα είδος αρνητικού αναδυόμενου παραθύρου, για να αποφευχθεί η απόσπαση της προσοχής.
Ο ερευνητής Chris Klink: «Το να επιλέγεις τι να προσέχεις είναι πολύ σημαντικό για την οπτική αντίληψη και τη συμπεριφορά γενικότερα. Παρόλο που ο εγκέφαλος έχει εντυπωσιακή ικανότητα επεξεργασίας, απλά δεν μπορεί να χειριστεί όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες ταυτόχρονα. Η προσοχή πρέπει να επιτύχει μια ισορροπία μεταξύ των δικών μας εσωτερικών στόχων και ό,τι φαίνεται σημαντικό στο περιβάλλον. «Η αντιμετώπιση της απόσπασης της προσοχής με αποτελεσματικό τρόπο είναι μια κρίσιμη πτυχή αυτής της διαδικασίας, την οποία καταλαβαίνουμε τώρα λίγο καλύτερα».