Έρευνες δείχνουν ότι τα αρσενικά και τα θηλυκά διαφέρουν ως προς την εμπειρία του πόνου, αλλά μέχρι τώρα, κανείς δεν ήξερε γιατί. Σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Brain, οι ερευνητές των Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου της Αριζόνα έγιναν οι πρώτοι που εντόπισαν λειτουργικές διαφορές φύλου στους υποδοχείς πόνου, τα εξειδικευμένα νευρικά κύτταρα που προκαλούν πόνο. Τα ευρήματα υποστηρίζουν την εφαρμογή μιας προσέγγισης που θεωρεί το φύλο του ασθενούς ως θεμελιώδες για την επιλογή της θεραπείας για τη διαχείριση του πόνου.
“Εννοιολογικά, αυτή η εργασία είναι μια μεγάλη πρόοδος στην κατανόησή μας για το πώς μπορεί να παράγεται πόνος σε άνδρες και γυναίκες”, δήλωσε ο Frank Porreca, Ph.D., διευθυντής έρευνας του Comprehensive Center for Pain & Addiction στο UArizona Health Sciences και καθηγητής και συνεργάτης επικεφαλής τμήματος φαρμακολογίας στο Κολέγιο Ιατρικής της Αριζόνα-Tucson. “Τα αποτελέσματα της μελέτης μας ήταν εντυπωσιακά συνεπή και υποστηρίζουν το αξιοσημείωτο συμπέρασμα ότι οι υποδοχείς πόνου, οι θεμελιώδεις δομικοί λίθοι του πόνου, είναι διαφορετικοί σε άνδρες και γυναίκες. Αυτό παρέχει μια ευκαιρία για την αντιμετώπιση του πόνου ειδικά και δυνητικά καλύτερα σε άνδρες ή γυναίκες, και αυτό είναι προσπαθούμε να κάνουμε».
Ο Porreca και η ερευνητική ομάδα εστίασαν τη μελέτη τους στη διεγερσιμότητα των αλγοϋποδοχέων κυττάρων που βρίσκονται κοντά στον νωτιαίο μυελό στο γάγγλιο της ραχιαία ρίζας. Οι υποδοχείς πόνου, όταν ενεργοποιούνται από βλάβη ή τραυματισμό, στέλνουν ένα σήμα μέσω του νωτιαίου μυελού στον εγκέφαλο που έχει ως αποτέλεσμα την αντίληψη του πόνου. Οι υποδοχείς πόνου είναι επίσης προσαρμόσιμοι στην απόκρισή τους στον τραυματισμό.
Για παράδειγμα, το άγγιγμα μιας ζεστής σόμπας είναι ένα ερέθισμα υψηλής έντασης, ενώ ο γιακάς που τρίβει ένα ηλιακό έγκαυμα είναι χαμηλής έντασης, ωστόσο και τα δύο προκαλούν την αντίληψη του πόνου. Σε περιβάλλοντα τραυματισμού όπως το ηλιακό έγκαυμα, τα παυσίπονα λειτουργούν ομαλοποιώντας το όριο για την ενεργοποίηση των αλγοϋποδοχέων, εμποδίζοντας έτσι τον πόνο που προκαλείται από ερεθίσματα χαμηλής έντασης, όπως το τρίψιμο ενός πουκάμισου.
Σε συνέχεια προηγούμενης έρευνας σχετικά με τη σχέση μεταξύ χρόνιου πόνου και ύπνου, οι απροσδόκητες διαφορές φύλου οδήγησαν την Porreca να επιλέξει δύο ουσίες—προλακτίνη και ορεξίνη Β—για αυτή τη μελέτη. Η προλακτίνη είναι μια ορμόνη υπεύθυνη για τη γαλουχία και την ανάπτυξη του ιστού του μαστού. Η ορεξίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που βοηθά στην προαγωγή της παραμονής ξύπνια. Ωστόσο, τόσο η προλακτίνη όσο και η ορεξίνη έχουν πολλές άλλες λειτουργίες που μόλις τώρα αποκαλύπτονται.
Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε δείγματα ιστών από αρσενικά και θηλυκά ποντίκια, μη ανθρώπινα πρωτεύοντα και ανθρώπους για να δοκιμάσει την επίδραση της προλακτίνης και της ορεξίνης Β στα κατώφλια ενεργοποίησης των αλγοϋποδοχέων που μπορούν να επιτρέψουν σε ερεθίσματα χαμηλής έντασης να παράγουν πόνο.
«Αυτό που βρήκαμε είναι ότι στα αρσενικά και τα θηλυκά —ζώα ή ανθρώπους— αυτό που αλλάζει τα κατώφλια των υποδοχέων πόνου μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικό», είπε ο Porreca. “Όταν προσθέσαμε τις ευαισθητοποιητικές ουσίες που μειώνουν αυτά τα όρια για ενεργοποίηση, διαπιστώσαμε ότι η προλακτίνη ευαισθητοποιεί μόνο τα θηλυκά και όχι τα αρσενικά κύτταρα και η ορεξίνη Β ευαισθητοποιεί μόνο τα αρσενικά και όχι τα γυναικεία κύτταρα. Το εκπληκτικό συμπέρασμα από αυτές τις μελέτες είναι ότι υπάρχουν αρσενικά κύτταρα υποδοχείς πόνου και θηλυκοί υποδοχείς πόνου, κάτι που δεν είχε ποτέ προηγουμένως αναγνωριστεί».
Προχωρώντας την έρευνα ένα βήμα παραπέρα, στη συνέχεια εμπόδισαν τη σηματοδότηση της προλακτίνης και της σηματοδότησης της ορεξίνης Β και εξέτασαν την επίδραση στο όριο για την ενεργοποίηση των αλγοϋποδοχέων. Όπως αναμενόταν, ο αποκλεισμός της σηματοδότησης της προλακτίνης μείωσε την ενεργοποίηση των αλγοϋποδοχέων στις γυναίκες και δεν είχε καμία επίδραση στους άνδρες, ενώ ο αποκλεισμός της σηματοδότησης της ορεξίνης Β ήταν αποτελεσματικός στους άνδρες και όχι στις γυναίκες.
«Μέχρι τώρα, η υπόθεση ήταν ότι οι μηχανισμοί οδήγησης που προκαλούν πόνο είναι οι ίδιοι σε άνδρες και γυναίκες», είπε ο Porreca. «Αυτό που βρήκαμε είναι ότι οι βασικοί, υποκείμενοι μηχανισμοί που οδηγούν στην αντίληψη του πόνου είναι διαφορετικοί σε αρσενικά και θηλυκά ποντίκια, σε αρσενικά και θηλυκά μη ανθρώπινα πρωτεύοντα και στους αρσενικούς και θηλυκούς ανθρώπους». Τα ευρήματα προτείνουν έναν νέο τρόπο προσέγγισης για την αντιμετώπιση των καταστάσεων πόνου, σε πολλές από τις οποίες επικρατούν γυναίκες. Η ημικρανία και η ινομυαλγία, για παράδειγμα, έχουν αναλογίες γυναικών προς άντρες 3:1 και 8 ή 9:1, αντίστοιχα.
Ο Porreca πιστεύει ότι η πρόληψη της επαγόμενης από προλακτίνη ευαισθητοποίησης των αλγοϋποδοχέων στις γυναίκες μπορεί να αντιπροσωπεύει μια βιώσιμη προσέγγιση για τη θεραπεία των διαταραχών πόνου που επικρατούν στις γυναίκες, ενώ η στόχευση της ευαισθητοποίησης που προκαλείται από την ορεξίνη Β μπορεί να βελτιώσει τη θεραπεία καταστάσεων πόνου που σχετίζονται με την ενεργοποίηση των αλγοϋποδοχέων στους άνδρες.
Προχωρώντας προς τα εμπρός, ο Porreca και η ομάδα του θα συνεχίσουν να αναζητούν άλλους σεξουαλικά διμορφικούς μηχανισμούς πόνου ενώ θα βασίζονται σε αυτή τη μελέτη για την αναζήτηση βιώσιμων τρόπων πρόληψης της ευαισθητοποίησης των αλγοϋποδοχέων σε γυναίκες και άνδρες. Τον ενθαρρύνει η πρόσφατη ανακάλυψη ενός αντισώματος προλακτίνης, το οποίο θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμο στις γυναίκες, και τη διαθεσιμότητα ανταγωνιστών ορεξίνης που είναι ήδη εγκεκριμένοι από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων για τη θεραπεία διαταραχών ύπνου.