Τις περισσότερες φορές δεν καταλαβαίνουμε τι ακριβώς κάνουμε στις σημαντικές σχέσεις μας. Γλιστράμε αργά στο κενό και σιγά – σιγά βρισκόμαστε παγιδευμένοι σε ολέθριες καταστάσεις από τις οποίες είναι δύσκολο να ξεφύγουμε.
Υπάρχουν πέντε προϋποθέσεις οι οποίες συμβάλλουν στη δημιουργία δύο βασικών πυλώνων: της εμπιστοσύνης και της ασφάλειας. Χωρίς αυτές είναι αδύνατον να υπάρξει μια καλή σχέση. Οι πέντε προϋποθέσεις μιας καλής σχέσης είναι οι εξής:
– Μπορούμε να είμαστε αυτό που είμαστε, αληθινοί, αυθόρμητοι και αυθεντικοί, ελεύθεροι να είμαστε ο εαυτός μας.
– Ο άλλος αναγνωρίζει, επικυρώνει και εκτιμά τη δύναμή μας, τις δεξιότητές μας, τα χαρίσματά μας, αυτό το οποίο είμαστε.
– Ο άλλος έχει ενσυναίσθηση: μπαίνει στη θέση μας και μας νιώθει, μας συμπονά, μας νοιάζεται, μας αποδέχεται ολοκληρωτικά και επικυρώνει αυτά που νιώθουμε.
– Νιώθουμε ότι ο άλλος μας σέβεται.
– Όταν εμφανίζονται οι αναπόφευκτες συγκρούσεις, κάνουμε και οι δύο προσπάθεια να διατηρήσουμε τον δεσμό μας ή να τον αποκαταστήσουμε μετά από έναν καυγά. Το πιο σημαντικό είναι η σχέση, η οποία αποτελεί έναν χώρο ανοιχτό, στέρεο και ευέλικτο, ικανό να αντέξει τις αναπόφευκτες διαφορές και τις ανάγκες μας για αυτονομία, που μερικές φορές είναι ανόμοιες. Αν απουσιάζουν αυτές οι πέντε προϋποθέσεις, η ποιότητα της σχέσης – ερωτικής, εργασιακής, συγγενικής, φιλικής, κ.λ.π. – είναι προβληματική.
Ο «Θύτης» ή «ελεγκτικός»
Τα κίνητρα του θύτη ή αλλιώς ελεγκτικού τύπου:
– Θέλει να ελέγχει ανθρώπους και καταστάσεις. Δεν αισθάνεται ότι έχει αυτοέλεγχο ή υψηλή αυτοεκτίμηση, γι’ αυτό σε αντιστάθμισμα προσπαθεί να ελέγχει τους άλλους και το περιβάλλον του.
– Καταδυναστεύει τους ανθρώπους για να νιώθει ο ίδιος δυνατός, σημαντικός και σίγουρος.
Τα χαρακτηριστικά του:
– Νιώθει συχνά ανασφαλής και ανεπαρκής, και κάνει τα πάντα για να αποδείξει στους άλλους ότι είναι ο ισχυρότερος και ο καλύτερος, ακόμα και συντρίβοντάς τους.
– Κατηγορεί τους άλλους για τα προβλήματα και τα λάθη του, ενώ ο ίδιος έχει πάντα δίκιο.
– Δεν έχει ενσυναίσθηση και αντιμετωπίζει με αδιαφορία τις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων.
– Είναι ανυπόμονος, ευερέθιστος και παρορμητικός.
– Είναι τελειομανής και έχει εξωπραγματικές προσδοκίες από τους άλλους.
– Μπορεί να είναι ψυχρός και απόμακρος, ενώ όταν είναι θυμωμένος με κάποιον, τον αγνοεί.
– Είναι εξαιρετικά χειριστικός.
– Δεν εμπιστεύεται κανέναν, είναι ιδιαίτερα καχύποπτος.
– Όταν είναι με πολύ κόσμο, έχει ανάγκη να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής.
– Είναι πολύ ανεξάρτητος, απορριπτικός και απόμακρος.
– Έχει την τάση να υποτιμά τους άλλους.
– Δεν σέβεται τις δεσμεύσεις του, τις οποίες αλλάζει διαρκώς ανάλογα με τις διαθέσεις του.
– Εκφράζεται με ατέλειωτους μονόλογους, χωρίς ποτέ να ακούει τους συνομιλητές του.
– Αυτός καθορίζει ποιος είναι ο άλλος, τον οποίο μάλιστα κρίνει χωρίς κανένα σεβασμό.
– Μπορεί να γίνει περιφρονητικός και προσβλητικός.
Το «θύμα» ή «ελεγχόμενος»
Τα κίνητρα του θύματος ή αλλιώς ελεγχόμενου τύπου:
– Έχει συχνά εύθραυστη ταυτότητα. Η υποταγή και η προσπάθεια να αρέσει πάση θυσία στους άλλους του δίνουν την ψευδαίσθηση ότι αξίζει.
– Υποφέρει από θλίψη και αδυναμία, και πολύ συχνά νιώθει ότι τον απορρίπτουν ή ότι βρίσκεται στο περιθώριο. Γι’ αυτό και η προσκόλληση σε κάποιον του δίνει την αίσθηση ότι υπάρχει, ότι ανήκει κάπου και προστατεύεται.
Τα χαρακτηριστικά του:
– Κατηγορεί διαρκώς τον εαυτό του για ό,τι δεν πάει καλά. Λέει πάντα: «Είναι δικό μου το λάθος!»
– Προβλέπει τις ανάγκες των άλλων.
– Δεν φροντίζει για τις δικές του ανάγκες και επιθυμίες.
– Με το παραμικρό λάθος που κάνει, κατακλύζεται από ενοχές.
– Αποδέχεται και συχγωρεί τα ελεγκτικά άτομα αλλά και τα άτομα που τον κακοποιούν (επειδή φοβάται μήπως τον εγκαταλείψουν).
– Φοβάται τις αλλαγές και δεν τολμά να ρισκάρει.
– Προκειμένου να ηρεμήσει, καταφεύγει συχνά σε εθιστικές συμπεριφορές.
– Έχει την τάση να εξιδανικεύσει τον άλλο.
– Είναι αθώος και αφελής, και εντυπωσιάζεται εύκολα.
– Ντρέπεται για τον εαυτό του.
– Υποτάσσεται στις απαιτήσεις του άλλου και κάνει πάρα πολλές υποχωρήσεις.
– Δεν ξέρει να βάζει σαφή όρια (μιας και δεν γνωρίζει τις ανάγκες του).
– Υιοθετεί τον ρόλο του οσιομάρτυρα, του θύματος.
– Δεν επεμβαίνει για να προστατεύσει τους άλλους (για παράδειγμα, τα παιδιά του) από κάποιον που τα κακοποιεί.
– Δυσκολεύεται να πει τη γνώμη του και συχνά γίνεται «αόρατος».