Οι θερμοκρασίες πέφτουν και είναι φυσιολογικό να αισθανόμαστε κρύο (που ίσως προκαλεί πόνο και μελάνιασμα) στα χέρια, στα πόδια, στη μύτη και στα αυτιά. Αν αυτά τα συμπτώματα ξεπερνούν τα όρια του φυσιολογικού, ίσως θα έπρεπε να δείτε μήπως παρουσιάζετε το σύνδρομο Raynaud.
Το σύνδρομο Raynaud είναι διαταραχή που επηρεάζει τα αιμοφόρα αγγεία. Υπολογίζεται ότι παρουσιάζεται σε 3% έως 5% του πληθυσμού. Είναι συχνότερο στις γυναίκες. Μπορεί να εκδηλωθεί για πρώτη φορά σε οποιαδήποτε ηλικία αλλά συνήθως εκδηλώνεται για πρώτη φορά στην εφηβική ηλικία ή αργότερα.
Το σύνδρομο Raynaud περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Auguste-Maurice Raynaud (1834-81), Γάλλο γιατρό, υιό καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Παρισιού. Το 1862 παρουσίασε τη διδακτορική του διατριβή με τίτλο «Local asphyxia and symmetrical gangrene of the extremities». Η διατριβή του έκανε μεγάλη εντύπωση στην ιατρική κοινότητα του Παρισιού του 19ου αιώνα, γιατί περιέγραφε μια εντελώς καινούργια κλινική κατάσταση που ο γιατρός είχε παρατηρήσει σε 25 ασθενείς.
Η περιγραφή είναι πολύ χαρακτηριστική: «Στις ελαφρές περιπτώσεις τα άκρα των δακτύλων γίνονται κρύα, κυανωτικά και μαυροκίτρινα και, ταυτόχρονα, λιγότερο ή περισσότερο επώδυνα. Σε περισσότερο σοβαρές περιπτώσεις η κυανωτική περιοχή εκτείνεται προς τα πάνω αρκετά εκατοστά… Τέλος, αν η κατάσταση παραταθεί, βλέπουμε σημεία με γάγγραινα να εμφανίζονται στα άκρα. Η γάγγραινα είναι πάντοτε ξηρή και μπορεί να αφορά τα επιφανειακά στρώματα του δέρματος, συνήθως στο μέγεθος κεφαλιού καρφίτσας στην άκρη του δακτύλου, σπάνια περισσότερο…».
Στους ανθρώπους με το σύνδρομο Raynaud, τα αιμοφόρα αγγεία παρουσιάζουν μια ακραία αντίδραση στο κρύο και στο στρες. Η κανονική αντίδραση του σώματος στο παρατεταμένο κρύο, είναι η συστολή των αιμοφόρων αγγείων για να μειώνεται η ροή του αίματος προς τα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών και άλλων άκρων του σώματος. Η κανονική αυτή αντίδραση του οργανισμού βοηθά στη μείωση της απώλειας θερμότητας από τα άκρα. Η συστολή των μικρών αρτηριών μειώνει τη ροή του αίματος προς τα άκρα και διατηρεί έτσι αποτελεσματικότερα την κανονική θερμοκρασία του αίματος για τον εγκέφαλο και άλλα ζωτικά όργανα.
Στους ανθρώπους με σύνδρομο Raynaud οι αντιδράσεις στο κρύο είναι πολύ πιο γρήγορες και σοβαρές. Ακόμη και όταν παίρνουν κάτι από το ψυγείο μπορεί να παρουσιάσουν κρίση του συνδρόμου με προβλήματα στα δάκτυλα των χεριών ή των ποδιών που δυνατό να διαρκέσουν από λιγότερο από ένα λεπτό έως μερικές ώρες. Το δέρμα γίνεται άσπρο και μετά μελανιάζει στο σύνδρομο Raynaud διότι η στένωση της συστολής των αιμοφόρων αγγείων προκαλεί μια παροδική ισχαιμία. Το μυρμήγκιασμα και το μούδιασμα ή ο πόνος φεύγουν όταν η ροή του αίματος αποκαθίσταται.
Οι αιτίες που προκαλούν το σύνδρομο, δεν είναι γνωστές. Ωστόσο υπάρχουν περιπτώσεις που το πρόβλημα παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα μιας άλλης πάθησης. Συνήθως η σκληροδερμία ή ο ερυθηματώδης λύκος έχουν στην κλινική τους εικόνα το σύνδρομο. Στις περιπτώσεις αυτές, η θεραπεία για τη βασική νόσο εξουδετερώνει και τα προβλήματα λόγω συνδρόμου Raynaud. Στις περιπτώσεις που το σύνδρομο Raynaud δεν σχετίζεται με οποιαδήποτε άλλη πάθηση αλλά είναι ιδιοπαθές, η αντιμετώπιση είναι εύκολη και δεν επηρεάζει σημαντικά τον ασθενή. Το ζέσταμα των χεριών και των ποδιών, τα γάντια και οι ζεστές κάλτσες βοηθούν στην απάμβλυνση της διαταραχής.