Να σταματήσουν την εμφάνιση μελλοντικών επιδημιών και πανδημιών που οφείλονται σε ιούς βάζουν στόχο οι επιστήμονες με τη βοήθεια ενός νέου πρωτοποριακού προγράμματος παγκόσμιας εμβέλειας, το οποίο ξεκίνησε φέτος και εκτείνεται σε ορίζοντα 10ετίας.
Το πρόγραμμα ονομάζεται “Global Virome Project” και στοχεύει στη χαρτογράφηση και ταυτοποίηση των ιών, οι οποίοι στη συντριπτική τους πλειοψηφία αποτελούν terra incognita. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι σήμερα οι ιοί που προσβάλουν τον άνθρωπο και έχουν ταυτοποιηθεί είναι μόλις 263, ενώ οι ειδικοί εκτιμούν ότι το σύνολο των ιών αγγίζει το 1,7 εκατομμύρια, από τους οποίους οι 630.000-830.000 έχουν ζωονοσικό δυναμικό!
Έξαρση σοβαρών ιογενών επιδημιών
Όπως αναφέρει ο καθηγητής Κλινικής Ιολογίας Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης – Διευθυντής του Εργαστηρίου Κλινικής Ιολογίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου κ. Γεώργιος Σουρβίνος, η ανθρωπότητα είναι πολύ ευάλωτη σε ιογενείς απειλές, καθώς όλες οι προσπάθειες μέχρι σήμερα επικεντρώνονται στην καταπολέμηση επιδημιών που έχουν ήδη ξεσπάσει, ενώ δεν έχει ακόμα καταστεί εφικτός ο πρωταρχικός στόχος της πρόληψής τους. Με την πρόοδο της τεχνολογίας σε όλα τα επίπεδα και τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί τις τελευταίες δεκαετίες στις μετακινήσεις –τόσο σε ό,τι αφορά τον τουρισμό, όσο και τις μεταναστευτικές ροές- παρατηρείται έξαρση σοβαρών ιογενών επιδημιών, όπως, για παράδειγμα αυτών που προκλήθηκαν από τον ιό SARS, τον Ebola, τον ιό Zika, κ.λ.π
Σε ό,τι αφορά τον τομέα της Ιολογίας, ο βραβευμένος με Νόμπελ Ιατρικής καθηγητής Harald zur Hausen ανέφερε ότι οι ιοί είναι συνυφασμένοι με την ανθρώπινη ζωή καθώς πολλαπλασιάζονται και μεταδίδονται προσβάλλοντας τα ανθρώπινα κύτταρα. Όπως είπε, έχουν αναπτύξει ιδιαίτερα ευέλικτους μηχανισμούς μόλυνσης των κυττάρων-στόχων τους με απώτερο σκοπό την εξάπλωσή τους.
Οι τρόποι μετάδοσης ποικίλουν ανάμεσα στους ιούς, όπως π.χ. από άνθρωπο σε άνθρωπο, από έντομα σε άνθρωπο, από το περιβάλλον στον άνθρωπο, κ.λπ. Η συμβίωση μεταξύ ιού και κυττάρου-ξενιστή, είναι δυνατόν να προκαλεί ένα μεγάλο εύρος καταστάσεων για τον οργανισμό, από εντελώς ασυμπτωματική πρόκληση ελαφρών συμπτωμάτων όπως αυτά ενός κοινού κρυολογήματος, μέχρι πολύ σοβαρές λοιμώξεις όπως αυτές του κεντρικού νευρικού συστήματος ή ακόμα και το θάνατο.
Ισχυρό όπλο για την ανίχνευση των ιογενών λοιμώξεων που προσβάλλουν τον άνθρωπο αποτελούν οι σύγχρονες μοριακές διαγνωστικές πλατφόρμες που εφαρμόζονται πλέον σε επίπεδο ρουτίνας στα εργαστήρια, εξασφαλίζοντας μέγιστη ευαισθησία και ειδικότητα στην ανίχνευση των ιών, προσφέροντας άμεσες διαγνωστικές λύσεις σε οξέα και επείγοντα περιστατικά. Οι μεθοδολογίες αυτές εφαρμόζονται σε συστήματα υγείας μεγάλων χωρών αλλά και στη χώρα μας καθώς τα οφέλη της είναι πολλαπλά, προσφέροντας άμεσες και αξιόπιστες ιατρικές πληροφορίες για ιογενείς λοιμώξεις ή συλλοιμώξεις σε επείγοντα περιστατικά και ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, π.χ. νεογνά, παιδιά, μεταμοσχευμένους κλπ, συμβάλλοντας στο σωστό ιατρικό χειρισμό των ασθενών, π.χ. απομόνωση ασθενών για αποφυγή διασποράς σε νοσοκομείο και εξοικονομώντας οικονομικούς πόρους από άσκοπη νοσηλεία ή ατεκμηρίωτη προληπτική χορήγηση αντιβιοτικών.
Αντιμετώπιση των παγκόσμιων επιδημιών
Ο ομότιμος καθηγητής Παθολογίας- Λοιμώξεων, Νοσηλευτικό Τμήμα, ΕΚΠΑ, Συντονιστής Διευθυντής Παθολογικής Κλινικής Νοσοκομείου Metropolitan, κ. Γεώργιος Σαρόγλου, αναφερόμενος στα Δίκτυα Επιδημιολογικής Επιτήρησης των Ιογενών Λοιμώξεων τόνισε ότι για να αντιμετωπιστούν οι παγκόσμιες επιδημίες, οι εθνικοί οργανισμοί δημόσιας υγείας των χωρών της Ευρώπης έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους και συμμετέχουν στον κοινό Ευρωπαϊκό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας που καλείται ECDC (European Center for Disease Control) με έδρα τη Στοκχόλμη. Το ECDC είναι υπεύθυνο για την έγκαιρη κινητοποίηση ομάδων ειδικών για άμεση παρέμβαση στη γεωγραφική περιοχή όπου εμφανίζεται μία επιδημία, για την οργάνωση του δικτύου των μικροβιολογικών εργαστηρίων για την έγκαιρη ανίχνευση των παθογόνων ιών και για την αρμονική συνεργασία μεταξύ μικροβιολογικών εργαστηρίων αναφοράς της Ευρώπης, είπε ο Καθηγητής.
Στη χώρα μας, το συντονισμό των δράσεων έχει το ΚΕΕΛΠΝΟ, μέσω του Τμήματος Επιδημιολογικής Επιτήρησης που διαθέτει. Άλλα διεθνή δίκτυα επιδημιολογικής επιτήρησης, στα οποία συμμετέχει και το ΚΕΕΛΠΝΟ, είναι:
- European Influenza Surveillance Network – EISN
Ο κύριος στόχος του δικτύου είναι η συλλογή και ανταλλαγή πληροφορίας για τη δραστηριότητα της γρίπης σε κάθε χώρα, η παροχή πληροφοριών σε επαγγελματίες υγείας και στο κοινό και η προετοιμασία της Ευρωπαϊκής ηπείρου για πιθανή πανδημία γρίπης.
- Δίκτυο Οξείας Χαλαρής Παράλυσης (σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας WHO Euro)
Στόχος του δικτύου είναι η ενισχυμένη επιτήρηση για καταπολέμηση της πολιομυελίτιδας σε παγκόσμιο επίπεδο.
- Δίκτυο για τα νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό EUVAC-NET
Στόχος του δικτύου είναι ο συντονισμός του εμβολιασμού για ιογενή νοσήματα όπως ιλαρά, ερυθρά, κοκκύτης, παρωτίτιδα και ανεμοβλογιά.
Ταξιδιωτική Ιατρική
Τέλος, ο αναπληρωτής καθηγητής Παθολογίας-Λοιμώξεων, της Δ΄ Παθολογικής Κλινικής Ιατρικής Σχολής Ε.Κ.Π.Α., Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο “ΑΤΤΙΚΟΝ” κ. Σωτήρης Τσιόδρας, αναφέρθηκε στην Ταξιδιωτική Ιατρική και στους κινδύνους που έχουν αυξηθεί την τελευταία 20ετία για τους ταξιδιώτες. Όπως σημείωσε ο καθηγητής, περίπου οι μισοί επισκέπτες που θα μείνουν παραπάνω από ένα μήνα σε μια αναπτυσσόμενη χώρα θα ασθενήσουν. Οι περισσότεροι θα αναπτύξουν διάρροια των ταξιδιωτών. Η παγκοσμιοποίηση, όπως είπε, συντελεί στην αύξηση της πιθανότητας έκθεσης των ταξιδιωτών σε «ξεχασμένα» καθώς και σε αναδυόμενα τροπικά λοιμώδη νοσήματα που δεν υπάρχουν στην χώρα προέλευσης αλλά μόνο στην χώρα προορισμού.
Με αφορμή το σοβαρό θέμα της Ταξιδιωτικής Ιατρικής ο κ. Τσιόδρας έδωσε και μερικά παραδείγματα λοιμωδών νοσημάτων που αφορούσαν και τη χώρα μας την τελευταία 15ετία:
- οι περιπτώσεις με πιθανή λοίμωξη από τον κοροναϊό του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου SARS. Ο ιός αναγνωρίσθηκε το 2003-2004 και οδήγησε σε περισσότερα από 8000 κρούσματα με 774 θανάτους σε 37 χώρες.
- η διάγνωση κρούσματος σοβαρής αναπνευστικής νόσου από τον κοροναϊό MERS, ο οποίος ενδημεί στην Σαουδική Αραβία, σε ταξιδιώτη -Έλληνα υπήκοο- που εργαζόταν στην χώρα αυτή. Δυστυχώς το περιστατικό είχε ατυχή κατάληξη.
- Εισαγωγή κρουσμάτων νοσημάτων που μεταδίδονται με κουνούπια όπως αυτά που προκαλούνται από τους ιούς Zika, Chikungunya και Δαγγείου πυρετού, από χώρες ενδημικές για την νόσο, π.χ. χώρες της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής.
- Η εισαγωγή και διερεύνηση υπόπτων κρουσμάτων Ebola κατά την περίοδο της επιδημίας στην Δ. Αφρική. Η επιδημία αυτή τα έτη 2013-2016 ήταν η μεγαλύτερη ιστορικά οδήγησε σε 28616 κρούσματα και 11310 θανάτους.
- Η εισαγωγή και διερεύνηση υπόπτων κρουσμάτων της γρίπης των πουλερικών ΑΗ5Ν1.