Σημαντικές αλλαγές στη χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών διαπιστώνει μελέτη που έγινε στην Αθήνα και αφορά τη διαχρονική συμπεριφορά κινδύνου σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών (ΧΕΝ) από το 2012 ως το 2018.
Η μελέτη για κάθε χρονική περίοδο περιλαμβάνει 1.000 ως 1.450 άτομα από το Πρόγραμμα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ που γίνεται από το Πανεπιστήμιο Αθηνών σε συνεργασία με το Σύλλογο Ασθενών Ήπατος ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ.
Με αφορμή τη διεξαγωγή του Συνεδρίου, ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής καθηγητής Άγγελος Χατζάκης, τόνισε ότι η μέση ηλικία των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών (ΧΕΝ) έχει αυξηθεί από την περίοδο 2012 ως 2018, η παρουσία των μεταναστών είναι σταθερή (13,9%), η αστεγία έχει αυξηθεί από 23% σε 29%, η μη ύπαρξη κοινωνικής ασφάλισης έχει αυξηθεί από 64% σε 76% ενώ ο δείκτης ανεργίας έχει αυξηθεί από το 84% στο 93%.
Το ποσοστό ενδοφλέβιας χρήσης τον τελευταίο μήνα έχει μείνει σταθερό, περίπου στο 80%, ενώ η καθημερινή ενδοφλέβια χρήση τους τελευταίους 12 μήνες έχει μειωθεί από 54% σε 33%. Η χρήση προφυλακτικού αυξήθηκε από το 35% σε 39%. Παρατηρήθηκε μια αύξηση συμμετοχής σε προγράμματα υποκατάστασης οπιοειδών από 10,6% σε 22% το 2012-2013 και έκτοτε παρέμεινε σταθερό.
Ο επιπολασμός anti-HIV παρέμεινε σταθερός σε 16-17%. Ο έλεγχος για αντισώματα HIV τους τελευταίους 12 μήνες ανήλθε από 64% σε 94% μεταξύ 2012 και 2013 ενώ το 2018 είναι 77%.
Αναφορικά με την επάρκεια συριγγών-βελόνων είπε ότι βελτιώθηκε, από 18% σε 27% το 2012-2013 και παραμένει σταθερή από τότε.
Από τα δεδομένα του προγράμματος ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ το 2018, φαίνεται ότι ο επιπολασμός αντισώματος anti-HCV είναι 79% και anti-HIV 17%. Η θεραπεία τους παρουσιάζει δυσκολίες αφού το 72% είναι ανασφάλιστοι και το 26% αναφέρει απουσία ταυτότητας ή άλλου νομιμοποιητικού εγγράφου. Ενώ, ο επιπολασμός γονοτύπων ηπατίτιδας C είναι 33% ο 1, 55% ο 3 και 12% ο 4. Από αυτούς που γνωρίζουν ότι είναι HIV (+) μόνο το 40% λαμβάνει αντιρετροϊκή θεραπεία.
Επιπροσθέτως, τα δεδομένα του Σταθμού Φροντίδας Εξαρτημένων Ατόμων του ΟΚΑΝΑ στη χρονική περίοδο 2010 ως 2017 δείχνουν σαφή μείωση στο ποσοστό που ανέφερε καθημερινή χρήση ουσιών και χρήση ηρωίνης ως κύρια ουσία, ενώ αυξήθηκε το ποσοστό των χρηστών που αναφέρει ψυχιατρικά προβλήματα από 20% σε 46%.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Χατζάκη, τα αποτελέσματα από όλο το πρόγραμμά διαπιστώνουν για μία ακόμη φορά ότι οι υπηρεσίες πρόληψης στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών στην Αθήνα είναι ανεπαρκείς, παρά τις βελτιώσεις που παρατηρήθηκαν κατά τη διετία 2012-2013, ενώ οι κοινωνικοοικονομικοί δείκτες, όπως η κοινωνική ασφάλιση, η ύπαρξη στέγης και το ποσοστό ανεργίας επιδεινώνονται συνεχώς.
Το πρόγραμμα ΣΟΦΟΚΛΗΣ
Στο Πρόγραμμα ΣΟΦΟΚΛΗΣ (Α΄ Παθολογική Κλινική και Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με τη Θετική Φωνή) διεξάγεται μελέτη σε ομοφυλόφιλους άντρες με συμπεριφορές υψηλού κινδύνου και επιλέγονται υποψήφιοι που συμμετέχουν στην πιλοτική μελέτη PrEP (αντιρετροϊκή θεραπεία ως προφύλαξη). Όσοι επιλέχθηκαν για PrEP ανέφεραν συχνότερα απροφύλαχτο sex (66% έναντι 25%), συχνότερη συμμετοχή σε ομαδικό sex (91% έναντι 41%), μεγαλύτερο σεξουαλικό δίκτυο (30 άτομα έναντι 3) και συχνότερη αναφορά chemsex (81% έναντι 39%). Η χρήση chemsex ήταν συχνή (184 από 308). Οι χρήστες chemsex ήταν μεγαλύτερης ηλικίας και είχαν υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης.
Πρόγραμμα TRIP
Το Πρόγραμμα TRIP διεξήχθη στην Αθήνα το 2013 ως το 2015 με σκοπό να ανιχνεύσει πρόσφατες HIV λοιμώξεις ως μέσον έγκαιρης διάγνωσης και πρόληψης της HIV λοίμωξης. Οι άνεργοι συμμετέχοντες είχαν υψηλότερες βαθμολογίες στην κλίμακα κατάθλιψης οι οποίες συσχετίζονταν με την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Στη διάρκεια της εντατικής παρέμβασης του TRIP βελτιώθηκε το ποσοστό αυτών που δεν έκαναν ενέσιμη χρήση από 7.5% σε 28% και η αναφερόμενη κοινή χρήση βελόνων-συρίγγων μειώθηκε από 35% σε 24%. Οι άνεργοι συμμετέχοντες είχαν 3πλάσια πιθανότητα να αναφέρουν ότι κάνουν ενέσιμη χρήση.
Μελέτη γενετικής αλληλουχίας των ιών
Στο Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του Πανεπιστημίου Αθηνών έχουν αναπτυχθεί τεχνικές που με τη μελέτη της γενετικής αλληλουχίας των ιών HIV, HCV, HBV μπορούν να εξαχθούν σημαντικά συμπεράσματα για την επιδημιολογία, την πρόληψη και τη θεραπεία των ιών αυτών. Έτσι έγινε δυνατή η εκτίμηση της πραγματικής ομάδας κινδύνου μεταξύ των HIV (+) ατόμων με ακαθόριστη κατηγορία μετάδοσης. Το 75% εκτιμήθηκε ως ομοφυλόφιλοι άντρες, το 22% ετεροφυλόφιλοι άντρες και γυναίκες και το 3% ως ΧΕΝ.
Επίσης, για πρώτη φορά στη διεθνή βιβλιογραφία τεκμηριώθηκε ο μηχανισμός δράσης της αντιρετροϊκής θεραπείας ως πρόληψη της λοίμωξης ΗΙV. Ο αριθμός νέων μεταδόσεων παρουσίασε σημαντική διαχρονική μείωση στην Αθήνα το διάστημα 2008 ως 2014. Με μεθόδους μοριακής επιδημιολογίας μετρήθηκε το παράθυρο μεταδοτικότητας (χρονική διάρκεια μεταδοτικότητας) που βρέθηκε ότι μειώνεται δραστικά μεταξύ 2008 και 2014. Τα αποτελέσματα αυτά συνηγορούν σε αύξηση των προσπαθειών έγκαιρης διάγνωσης (screening) και άμεσης έναρξης θεραπείας.
Οι εξελίξεις στην αντιμετώπιση της ηπατίτιδας
Μία νέα μελέτη μοριακής επιδημιολογίας του ιού της ηπατίτιδας Β επιτρέπει πλέον τη χρονολόγηση των ανθρώπινων μεταναστεύσεων από τους προϊστορικούς χρόνους ως το πρόσφατο παρελθόν. Στο συνέδριο παρουσιάζονται τα δεδομένα της ανάλυσης των υποτύπων F και Η του ΗΒV και των μεταναστευτικών διαδρομών που σχετίζονται με αυτούς στη Βόρεια και Νότια Αμερική.
Ενώ, όπως αναφέρει ο καθηγητής, από τα Προγράμματα που διεξάγονται σε ΧΕΝ κρατούμενους σε φυλακές, φαίνεται ότι το 28% συνεχίζει την ενδοφλέβια χρήση εντός της φυλακής ενώ το 72% διέκοψε την ενδοφλέβια χρήση κατά τον εγκλεισμό του. Στους κρατούμενους ΧΕΝ, το 84% ήταν θετικοί για ηπατίτιδα C, ενώ όσοι είχαν συλλοίμωξη ηπατίτιδας C και Β είχαν ιδιαίτερα αυξημένες τιμές ελαστογραφίας ήπατος και ηπατική ίνωση.
Τα αποτελέσματα στα προγράμματα θεραπείας της χρόνιας ηπατίτιδας C με τα σύγχρονα αντιικά φάρμακα (DAAs) είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακά και πλησιάζουν το 100% όπως φαίνεται από δεδομένα του ΟΚΑΝΑ Θεσσαλονίκης και της Δ’ Παθολογικής Κλινικής του ΑΠΘ του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης. Αντίστοιχα, εντυπωσιακά αποτελέσματα παρουσιάζονται και στους ασθενείς με συλλοίμωξη HCV/HIV από δεδομένα της Α’ Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Λαϊκό Νοσοκομείο και της Δ’ Παθολογικής Κλινικής στο Αττικό Νοσοκομείο.
Επιπλέον, μεγάλη πρόοδος υπάρχει στον εργαστηριακό έλεγχο της HCV λοίμωξης. Στο Συνέδριο θα παρουσιαστεί η μέθοδος HCV-RNA της Cepheid, η οποία είναι παρόμοιας ευαισθησίας και ειδικότητας με τις μεθόδους αναφοράς και επιπλέον είναι δυνατή η μέτρηση του HCV-RNA σε διάστημα μικρότερο των 60 λεπτών. Αυτό επιτρέπει την άμεση ενημέρωση του ασθενούς κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης.