Κατά μέσο όρο, μεσήλικες και ηλικιωμένοι ενήλικες που νόσησαν από COVID εμφάνισαν σημάδια συρρίκνωσης των ιστών στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την αίσθηση της όσφρησης, ανέφεραν οι ερευνητές. Έτειναν επίσης να έχουν μεγαλύτερο πρόβλημα στην ολοκλήρωση σύνθετων διανοητικών εργασιών, σε σύγκριση με άτομα χωρίς ιστορικό COVID-19 – ένα εύρημα που ήταν πιο εντυπωσιακό μεταξύ των πιο ηλικιωμένων ενηλίκων. Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα ευρήματα ενισχύουν τις ενδείξεις ότι ακόμη και η ήπια νόσος COVID-19 μπορεί να προκαλέσει ανιχνεύσιμα ελλείμματα στον εγκέφαλο.
Για την μελέτη οι ερευνητές είχαν πρόσβαση σε σαρώσεις εγκεφάλου που είχαν ληφθεί από ανθρώπους τόσο πριν όσο και μετά τη μόλυνση. Αυτό βοηθά στη διάκριση των εγκεφαλικών αλλαγών που σχετίζονται με τον COVID-19 από τυχόν αλλοιώσεις που μπορεί να προϋπαρχαν της λοίμωξης. «Δεν μπορούμε ακόμα να είμαστε σίγουροι με 100% βεβαιότητα ότι υπάρχει αιτιολογική επίδραση της λοίμωξης», δήλωσε η επικεφαλής ερευνήτρια Gwenaelle Douaud, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Όμως», πρόσθεσε, «μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα αποτελέσματα που παρατηρούμε από διαφορές που μπορεί να προϋπήρχαν στον εγκέφαλο των συμμετεχόντων πριν μολυνθούν από τον SARS-CoV-2».
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν βασικά ερωτήματα. Τι προκάλεσε τις αλλαγές στον εγκέφαλο; Και τι ακριβώς εννοούν οι ειδικοί όταν κάνουν λόγο για τροποποιήσεις; Πρόσφατη έρευνα έχει υπολογίσει ότι έως και το 30% των ασθενών COVID-19 αναπτύσσουν συμπτώματα «μακράς διάρκειας» που τους ταλαιπωρούν πολύ αφού έχουν νικήσει τη λοίμωξη. Η λίστα περιλαμβάνει κόπωση, πονοκεφάλους, δύσπνοια, θαμπή αίσθηση όσφρησης και γεύσης και προβλήματα με τη μνήμη και τη συγκέντρωση που έχουν ονομαστεί «ομίχλη του εγκεφάλου». Οι ειδικοί εξακολουθούν να μην γνωρίζουν τι προκαλεί την «μακρά COVID» ή γιατί μπορεί να χτυπήσει μετά από μια ήπια μόλυνση. Μια θεωρία αποδίδει την αιτία στην υπερενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος, που οδηγεί σε εκτεταμένη φλεγμονή στο σώμα.
Η Δρ Joanna Hellmuth είναι νευρολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο, η οποία μελετά τα συμπτώματα μετά την COVID. Είπε ότι δεν είναι ξεκάθαρο τι μπορεί να προκάλεσε τις εγκεφαλικές αλλαγές που παρατηρήθηκαν σε αυτή τη μελέτη. Αλλά, όπως εξήγησε, το γεγονός ότι η συρρίκνωση των ιστών συνέβη σε περιοχές που σχετίζονται με τη μυρωδιά δείχνει μια πιθανότητα: την έλλειψη αισθητηριακής εισροής. Ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των πρώτων κυμάτων της πανδημίας, ο COVID-19 συνήθως οδηγούσε σε απώλεια της αίσθησης της όσφρησης. Ωστόσο, η Hellmuth προειδοποιεί ότι, καθώς οι μέσες εγκεφαλικές αλλαγές που παρατηρήθηκαν στη μελέτη ήταν «μικρές», τα άτομα που είχαν ήπιο COVID-19 δεν σημαίνει ότι αντιμετωπίζουν μία προοπτική «εκφυλισμού» του εγκεφάλου.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε διαδικτυακά στις 7 Μαρτίου στο περιοδικό Nature, περιελάμβανε 785 Βρετανούς ενήλικες ηλικίας 51 έως 81 ετών. Όλοι είχαν υποβληθεί σε σαρώσεις εγκεφάλου πριν από την πανδημία, ως μέρος ενός ερευνητικού προγράμματος που ονομάζεται UK Biobank. Η δεύτερη σάρωση πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Από τους συμμετέχοντες, 401 προσβλήθηκαν από τον COVID-19 σε κάποιο σημείο μεταξύ των δύο σαρώσεων εγκεφάλου, ενώ 384 δεν νόσησαν. Σχεδόν όλοι όσοι αρρώστησαν —το 96%— είχαν ηπιότερη νόσο. Η δεύτερη σάρωση έγινε κατά μέσο όρο 4,5 μήνες μετά την ασθένειά τους.
Κατά μέσο όρο, σύμφωνα με τους ερευνητές, η ομάδα των ασθενών με COVID έδειξε μεγαλύτερη απώλεια ιστού σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την όσφρηση, συν μεγαλύτερη μείωση στο συνολικό μέγεθος του εγκεφάλου. Η Douaud συμφώνησε ότι η έλλειψη αισθητηριακής εισροής μπορεί να εξηγήσει τις αλλαγές στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη όσφρηση. Όμως, είπε, η ομάδα της δεν ήξερε αν οι συμμετέχοντες είχαν, στην πραγματικότητα, χάσει την αίσθηση της όσφρησης. Έτσι δεν μπορούσαν να αναζητήσουν συσχετίσεις μεταξύ αυτών των συμπτωμάτων και των εγκεφαλικών αλλαγών.
Οι ερευνητές μπόρεσαν να εξετάσουν την απόδοση των συμμετεχόντων σε ορισμένα τυπικά τεστ νοητικής ευκρίνειας. Και πάλι, η ομάδα COVID-19 παρουσίασε μεγαλύτερη πτώση, κατά μέσο όρο. Το χάσμα ήταν πιο ξεκάθαρο μεταξύ των πιο ηλικιωμένων ενηλίκων, είπε η Douaud: Οι ηλικιωμένοι άνω των 70 που είχαν COVID σημείωσαν επιδείνωση 30%, κατά μέσο όρο, σε σύγκριση με 5% μείωση μεταξύ των συνομηλίκων τους χωρίς COVID. Υπήρχαν κάποιες ενδείξεις ότι η μείωση της απόδοσης συσχετίστηκε με τη συρρίκνωση της δομής του εγκεφάλου που εμπλέκεται στη σκέψη και άλλες νοητικές δεξιότητες.
Όπως σημείωσε η Douaud, οι εγκεφαλικές αλλαγές που σχετίζονται με την COVID-19 είναι πιθανό να επιλυθούν με την πάροδο του χρόνου. «Ο καλύτερος τρόπος για να [το μάθουμε θα ήταν να σαρώσουμε] ξανά τους συμμετέχοντες σε ένα ή δύο χρόνια», εξήγησε.