Από τις απαρχές του πολιτισμού μας, η μουσική χρησιμοποιείται για να θεραπεύσει σώμα και ψυχή και μας βοηθά να εκφράσουμε αυτό που δύσκολα αρθρώνεται στη γλώσσα. Μάλιστα, οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι χρησιμοποιούσαν τη μουσική για θεραπευτικούς σκοπούς. Μανιακοί ασθενείς εκπαιδεύονταν να χαλαρώνουν υπό τη μελωδία του φλάουτου και άτομα με κατάθλιψη ηρεμούσαν ακούγοντας σαντούρι.
Η σύγχρονη μουσικοθεραπεία αρχίζει να εξελίσσεται από τη δεκαετία του ’40 κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Χιλιάδες στρατιώτες γέμιζαν τα ιδρύματα με σύνδρομο μετατραυματικού στρες, καθώς δεν μπορούσαν να προσαρμοστούν ξανά στην κοινωνία. Οι τοπικοί μουσικοί επισκέπτονταν τα νοσοκομεία για να ανακουφίσουν ασθενείς που υπέφεραν από σωματικά και συναισθηματικά τραύματα. Οι γιατροί και οι νοσοκόμοι παρατηρούσαν θετικά αποτελέσματα και άρχισαν έτσι να προσλαμβάνουν τους μουσικούς.
Στην πορεία και μετά το ’50 άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτοι σύλλογοι και ενώσεις που είχαν αποκλειστικά τον σκοπό της υποβοήθησης της θεραπείας μέσω της μουσικής. Στην επίσημη ιστοσελίδα της Αμερικανικής Ένωσης για τη Μουσικοθεραπεία παρατίθενται οι επιστημονικά αποδεδειγμένες επιδράσεις της μουσικής:
– Μειωμένη μυϊκή ένταση
– Αυξημένη αυτοεκτίμηση
– Μειωμένο άγχος
– Ενισχυμένες διαπροσωπικές σχέσεις
– Αυξημένο κίνητρο
– Επιτυχής και ασφαλής συναισθηματική απελευθέρωση
Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2011 στο British Journal of Psychiatrist, Φινλανδοί ερευνητές αξιολόγησαν 79 άτομα ηλικίας από 18 έως 50 ετών. 46 συμμετέχοντες έλαβαν τη συμβατική φροντίδα (5-6 ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες, αντικαταθλιπτικά και συμβουλευτική).
Οι άλλοι 33 έλαβαν την ίδια θεραπεία αλλά και 20 συνεδρίες μουσικοθεραπείας με την κάθε μία να διαρκεί 60 λεπτά. Η μουσική έκφραση στις συνεδρίες βασιζόταν στην επιλογή μουσικών οργάνων. Ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος είχαν παρόμοια όργανα και αυτοσχεδίαζαν, συζητώντας.
Στη συνέχεια, όλοι οι συμμετέχοντες αξιολογήθηκαν στους 3 και 6 μήνες μετά την παρέμβαση. Μετά από 3 μήνες, οι συμμετέχοντες που ακολούθησαν μουσικοθεραπεία έδειξαν σημαντική βελτίωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.
Πώς λειτουργεί η μουσικοθεραπεία;
Στη μουσικοθεραπεία, ο θεραπευτής χειρίζεται τη μουσική για να «εργαστεί» με τις σωματικές, συναισθηματικές και κοινωνικές ανάγκες ενός ατόμου. Η ακρόαση και η δημιουργία της μέσα σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο επιτρέπει στον θεραπευόμενο να εκφραστεί με μη λεκτικούς τρόπους. Το παιχνίδι της μελωδίας, της αρμονίας και του ρυθμού ενεργοποιούν τις αισθήσεις και φέρνουν χαλάρωση, επιβραδύνοντας την αναπνοή, τον καρδιακό ρυθμό και άλλες σωματικές λειτουργίες.
Η μουσική ειδικά όταν συνδυάζεται με την ψυχοθεραπεία τονώνει τα επίπεδα της ορμόνης ντοπαμίνης που παίζει έναν βασικό ρόλο στη συμπεριφορά ανταμοιβής-κινήτρου. Το είδος της μουσικής επιλέγεται συνήθως από τον ίδιο τον ασθενή, αλλά συχνά χρησιμοποιούνται διάφοροι συνδυασμοί.
Υπάρχουν δύο είδη μουσικοθεραπείας: η ενεργητική και η παθητική. Στην ενεργητική, ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος συνθέτουν μουσική χρησιμοποιώντας όργανα ή φωνή. Ο ασθενής ενθαρρύνεται να μοιραστεί σκέψεις και συναισθήματα που αναδύονται κατά τη διάρκεια.
Στην παθητική θεραπεία, τα άτομα ακούνε μουσική καθώς διαλογίζονται, ζωγραφίζουν ή κάνουν κάποιο είδος αναστοχαστική δραστηριότητα. Στη συνέχεια, θεραπευτής και θεραπευόμενος μιλούν για τα συναισθήματα ή τις αναμνήσεις που αναδύονται.