Είναι μια δύσκολη περίοδος στη ζωή του ανθρώπου που σηματοδοτεί το πέρασμα από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή. Κάθε παιδί αντιλαμβάνεται τελείως διαφορετικά αυτή τη μετάβαση και εξαρτάται το πώς θα το βιώσει από πολλές διαφορετικές παραμέτρους, όπως είναι η οικογένεια και οι σχέσεις με τα άτομα που το φροντίζουν.
Πολύ σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η σχέση των γονιών, καθώς αυτή λειτουργεί σαν πρότυπο για τις διαπροσωπικές σχέσεις που θα αναπτύξει στο μέλλον ως ενήλικας ο έφηβος. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουν οι γονείς ότι εντάσεις, προβλήματα, καυγάδες και άσχημες συμπεριφορές μεταξύ του ζευγαριού επηρεάζουν την ψυχοσύνθεση του εφήβου και τον τρόπο με τον οποίο θα δομήσει τις σχέσεις του. Επίσης οι γονείς πρέπει να φροντίζουν τη συντροφική τους σχέση και να μην είναι αγκιστρωμένοι πάνω στα παιδιά. Χρειάζεται να αφήσουν χώρο στον έφηβο να ανοίξει τα φτερά του και να μάθει πώς να φεύγει.
Οι γονείς έχουν συνήθως να διαχειριστούν κάποια στάδια της περιόδου της ήβης.
Το πρώτο στάδιο έχει να κάνει με προβληματισμούς σχετικά με τις αλλαγές στη συμπεριφορά του εφήβου, ο οποίος αρχίζει και γίνεται απαιτητικός, ανυπόμονος και ευερέθιστος σε αυτά που του λένε οι γονείς του. Οι βιολογικές/σωματικές αλλαγές συνδέονται με την ψυχολογία του εφήβου, ο οποίος βιώνει άγχος, ανησυχία και προβληματισμό αναφορικά με αυτές.
Στο δεύτερο στάδιο υπάρχει μια κορύφωση των συναισθημάτων με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συγκρούσεις και εντάσεις με τους γονείς. Στο στάδιο αυτό ο έφηβος αρχίζει να αμφισβητεί τον γονέα που μέχρι πρότινος είχε ως πρότυπο και τον αντικαθιστά με ένα άλλο σημαντικό για αυτόν πρόσωπο (καθηγητή, φίλο κ.α.).
Τι χρειάζεται να κάνει ο γονέας
Αρχικά πρέπει να καταλάβει τι είναι αυτό που προκαλεί εκνευρισμό στον έφηβο ώστε να μην τον πυροδοτεί.
Συνήθως οι έφηβοι αντιδρούν όταν:
- • οι γονείς τους πιέζουν χρησιμοποιώντας φράσεις όπως «γιατί δεν διαβάζεις;», «Γιατί είσαι πάλι με το κινητό σου;»
- • οι γονείς νιώθουν ότι έχουν δίκιο χρησιμοποιώντας φράσεις όπως «στα έλεγα εγώ», «είδες που είχα δίκιο;»
- • οι γονείς δεν δείχνουν εμπιστοσύνη χρησιμοποιώντας φράσεις όπως «πάλι εκεί θα πας;», «δεν σε πιστέυω»
όλες οι παραπάνω εκφράσεις έχουν ένα επικριτικό υπόβαθρο, που δείχνει έλλειψη εμπιστοσύνης προς τον έφηβο και ουσιαστικά αυξάνει την ένταση.
Όλες οι παραπάνω ανησυχίες είναι φυσιολογικές και εκφράζουν πολλούς γονείς. Αυτό που χρειάζεται να γίνει διαφορετικά είναι να αλλάξει η γλώσσα και ο τρόπος προσέγγισης του γονέα προς τον έφηβο, να είναι σε επαφή με τα συναισθήματά του και να δίνει χρόνο στον εαυτό του και τους άλλους. Ο γονέας καλείται να μιλήσει στο παιδί του για τη δική του ανησυχία και να μοιραστεί μαζί του τα συναισθήματά του και τις σκέψεις του με εκφράσεις όπως : «Αναρωτιέμαι πώς είναι φέτος για εσένα το σχολείο, πώς τα πας με το διάβασμά σου;», «μεγαλώνεις και δεν ξέρω κι εγώ πώς να συμπεριφερθώ, ανησυχώ».
Κατά την περίοδο αυτή, οι έφηβοι συνήθως αντιδρούν στις συμβουλές και σταδιακά δεν συνεργάζονται. Χρειάζεται να θυμόμαστε ότι στην εφηβεία υπάρχει λιγότερη υπομονή και περισσότερη ανησυχία, τα νεύρα δημιουργούνται από τις προσδοκίες που έχουν οι γονείς από τα παιδιά τους και την εξουσία που ασκούν σε αυτά. Όταν ο γονέας τιμωρεί ή επιβραβεύει το παιδί για να πάρει έναν καλό βαθμό π.χ. «αν πάρεις 17 θα σου αγοράσω καινούριο κινητό» ή «αν δεν διαβάσεις δεν θα πας στο πάρτυ» δυσκολεύεται ο έφηβος να βρει το εσωτερικό του κίνητρο διότι αντιλαμβάνεται ότι ο γονέας του νοιάζεται πιο πολύ από τον ίδιο και ότι μάλλον δεν είναι δική του ευθύνη η εργασία στο σχολείο αλλά η ευχαρίστηση του γονέα του. Έτσι δημιουργείται εσωτερική σύγκρουση στον έφηβο και αυτή την πίεση που νιώθει την εκφράζει με θυμό.
Χρειάζεται να βοηθάμε το παιδί να καταλάβει, να του επιτρέπεται να αναλάβει το δικό του μερίδιο ευθύνης και να του δείχνουμε εμπιστοσύνη. Στόχος του γονέα θα πρέπει να είναι η σταδιακή αυτονόμηση του παιδιού του, ώστε στηριζόμενο στις δυνάμεις του να μπορέσει να χτίσει τον ενήλικα εαυτό του.
Αξίζει να αναφερθεί εδώ ότι ο γονέας δεν θα σταματήσει να θέτει σαφή όρια του τι επιτρέπεται και τι όχι. Αντιθέτως είναι επιτακτική ανάγκη να δει το πώς νιώθει ο ίδιος όταν το παιδί του έχει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Έτσι ο γονέας με φροντίδα και ειλικρίνεια μαθαίνει να μοιράζεται αυτό που νιώθει χωρίς να μεταβιβάζει τον θυμό του πάνω στο παιδί του. Καλό είναι ο γονέας να μιλάει από σχέση ισοτιμίας και να χρησιμοποιεί προτάσεις όπως «μπορώ να σου εκφράσω τη γνώμη μου για αυτό;», «θα ήθελες να με ακούσεις;». Αυτή η στάση εμπιστοσύνης χρειάζεται να χτίζεται στην καθημερινότητα βρίσκοντας ευκαιρίες για συζήτηση. Κατά αυτό τον τρόπο δημιουργείται το κατάλληλο συναισθηματικό κλίμα για την ομαλότερη επίλυση συγκρούσεων.
Συγκρούσεις πάντα θα υπάρχουν, το ζήτημα είναι να μάθουμε να τις διαχειριζόμαστε και να τις επιλύουμε με μη βίαιο τρόπο, εξάλλου απώτερος σκοπός του γονέα είναι η ευτυχία του παιδιού του και η φροντίδα της σχέσης του με αυτό.