Γαστροοισοφαγική Παλινδρόμηση: Ενώ το 85% των ασθενών αναγνωρίζει τουλάχιστον ένα τρόφιμο που σχετίζεται με συμπτώματα παλινδρόμησης, οι εσφαλμένες αντιλήψεις σχετικά με τη διατροφή στη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι ευρέως διαδεδομένες. Το θέμα συζητήθηκε κατά τη διάρκεια ειδικής συνεδρίας στις Γαλλόφωνες Ημέρες Ηπατολογίας, Γαστρεντερολογίας και Ογκολογίας του Πεπτικού. Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση εμφανίζεται όταν το περιεχόμενο, ιδιαίτερα το οξύ του στομάχου επανέρχεται στον οισοφάγο, οδηγώντας σε συμπτώματα ή βλάβες του βλεννογόνου του οισοφάγου. Εκτός από τους αναστολείς της αντλίας πρωτονίων, αρκετοί υγιεινοδιατροφικοί κανόνες ενσωματώνονται στη θεραπευτική αντιμετώπιση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.
Κάποια, όπως το να σηκώνετε το κεφάλι του κρεβατιού και να αφήνετε ένα κενό 2 έως 3 ωρών μεταξύ των γευμάτων και της ώρας ύπνου, έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά. Η διατροφή και η παχυσαρκία παίζουν επίσης ρόλο στην εμφάνιση των συμπτωμάτων της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Έτσι, οι κανόνες υγιεινής-διατροφής αποτελούν αναπόσπαστο μέρος των τρεχουσών συστάσεων. «Η απώλεια βάρους είναι αποτελεσματική στη μείωση των συμπτωμάτων παλινδρόμησης και πρέπει να συνιστάται», δήλωσε ο Frank Zerbib, MD, επικεφαλής Ηπατολογίας, Γαστρεντερολογίας και Ογκολογίας Πεπτικού στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Μπορντό στη Γαλλία, κατά την παρουσίαση. Επιπλέον, οι περισσότεροι ασθενείς με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση εντοπίζουν τροφές που μπορεί να πυροδοτήσουν τα συμπτώματά τους, ακόμη κι αν δεν υπάρχουν στοιχεία που να το υποστηρίζουν στη βιβλιογραφία. Ωστόσο, έχει αποδειχθεί ότι η μείωση της κατανάλωσης αυτών των τροφών είναι αποτελεσματική.
Θερμιδική πρόσληψη και περιεκτικότητα σε λιπίδια
Η πρόσληψη γεύματος επηρεάζει την οισοφαγογαστρική φυσιολογία με διάφορους τρόπους: Μειώνει τον τόνο του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα (LES) και αυξάνει τον αριθμό των παροδικών χαλαρώσεων LES (TLESRs), οι οποίες προκαλούνται από διάταση και χαλάρωση του εγγύς στομάχου. Αυτές οι επιδράσεις διαμεσολαβούνται από τη διέγερση του προσαγωγού πνευμονογαστρικού και το τέντωμα των μηχανοϋποδοχέων του τοιχώματος του βυθού. Επηρεάζονται από νευροπεπτιδικές επιδράσεις όπως η χολοκυστοκινίνη (CCK), η οποία απελευθερώνεται παρουσία λιπιδίων στον αυλό του δωδεκαδακτύλου. Εξ ου και η σημασία της θερμιδικής πρόσληψης και της περιεκτικότητας σε λιπίδια, παρόλο που είναι δύσκολο να διακριθούν οι αντίστοιχες επιδράσεις τους. Ένα γεύμα πλούσιο σε θερμίδες επιβραδύνει τη γαστρική κένωση, παρατείνοντας έτσι τη γαστρική διάταση, μειώνοντας τον τόνο του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα LES και προάγοντας την έναρξη των των παροδικών χαλαρώσεων TLESR. Αρκετές μελέτες έχουν τονίσει ότι σε ισοδύναμη θερμιδική πρόσληψη, η λιπιδική σύνθεση δεν έχει καμία επίδραση στον τόνο του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα LES και στον αριθμό των παροδικών χαλαρώσεων TLESR σε υγιείς ασθενείς ή σε αυτούς με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Ωστόσο, με ισοδύναμη θερμιδική πρόσληψη, και συνεπώς ισοδύναμη έκθεση σε οξύ, η παρουσία λιπιδίων στο γεύμα αυξάνει την αντίληψη της παλινδρόμησης. Αυτό το φαινόμενο «υπερευαισθησίας στην παλινδρόμηση» που προκαλείται από τα λιπίδια προκαλείται από την ενδογενή απελευθέρωση της χολοκυστοκινίνης CCK και τη δράση της στους προσαγωγούς του πνευμονογαστρικού. Αυτή η επίδραση παρατηρείται επίσης στην αντίληψη των συμπτωμάτων της λειτουργικής δυσπεψίας. Αρκετές μελέτες έχουν αποδείξει μια συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης κορεσμένων λιπαρών και της παρουσίας συμπτωμάτων γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.
Ο ρόλος των υδατανθράκων
Ενώ το πρωτεϊνικό συστατικό ενός γεύματος έχει μικρή επίδραση στην οισοφαγογαστρική φυσιολογία, οι υδατάνθρακες προκαλούν επιδράσεις στην οισοφαγογαστρική κινητικότητα που διαμεσολαβούνται από τα προϊόντα ζύμωσής τους, ειδικά τα λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας (SCFAs), τα οποία συντίθενται στο κόλον. Η αιμάτωση του παχέος εντέρου αυτών των λιπαρών οξέων βραχείας αλυσίδας SCFA οδηγεί σε χαλάρωση του βυθού, μειωμένο τόνο του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα LES και αυξημένο αριθμό των παροδικών χαλαρώσεων TLESR. Επιπλέον, σε ασθενείς με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ΓΟΠΝ, η προσθήκη πρεβιοτικών (φρουκτο-ολιγοσακχαρίτη) στο περιεχόμενο του γεύματος αυξάνει τον αριθμό των παροδικών χαλαρώσεων TLESR, την παλινδρόμηση οξέος και τα συμπτώματα ενισχύοντας τη ζύμωση του παχέος εντέρου και την παραγωγή των λιπαρών οξέων βραχείας αλυσίδας SCFA. Αρκετές μελέτες έχουν αξιολογήσει δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων στη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ΓΟΠΝ. Μια μικρή μελέτη οκτώ ασθενών με νοσογόνο παχυσαρκία σε δίαιτα πολύ χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες παρατήρησε οφέλη για τα συμπτώματα και την έκθεση σε οξύ του οισοφάγου κατά τη δοκιμή με ανιχνευτή pH. Μια τυχαιοποιημένη γαλλική μελέτη 31 ασθενών με ανθεκτική γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ΓΟΠΝ δεν βρήκε σημαντική διαφορά μεταξύ μιας δίαιτας χαμηλής ζύμωσης ολιγο-, δι-, μονοσακχαριτών και πολυολών και των συνηθισμένων διατροφικών συμβουλών. Μια πρόσφατη αμερικανική μελέτη 95 βετεράνων βρήκε βελτίωση στο pH στην ομάδα που μειώνει τα απλά σάκχαρα αλλά συμπτωματική βελτίωση σε όλες τις ομάδες που μειώνουν την κατανάλωση ζάχαρης γενικά. Επομένως, με βάση όλα αυτά τα δεδομένα, σύμφωνα με τον Zerbib, “γεύματα με πολλές θερμίδες, πλούσια σε λίπη ή υδατάνθρακες, προάγουν την εμφάνιση επεισοδίων παλινδρόμησης και την αντίληψή τους. Θα πρέπει να συνιστώνται δίαιτες χαμηλές σε λιπαρά και υδατάνθρακες”.
Αμφισβητούμενες Μελέτες
Ορισμένα τρόφιμα μπορούν να μειώσουν την πίεση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα LES, όπως ο καφές (εκτός από τον ντεκαφεϊνέ), η σοκολάτα και το λευκό κρασί. Επιπλέον, το λευκό κρασί, η μπύρα και η σοκολάτα έχουν συσχετιστεί με αυξημένη έκθεση σε οξύ του οισοφάγου. Δεν έχουν παρατηρηθεί σημαντικές επιπτώσεις στην πίεση ή την παλινδρόμηση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα LES με την κατανάλωση εσπεριδοειδών ή πικάντικων τροφών. Αυτά τα συμπεράσματα, ωστόσο, βασίζονται σε παλαιότερες μελέτες και υπόκεινται σε μεθοδολογικές κριτικές.
Οι πληθυσμιακές μελέτες για το τσάι και τον καφέ δίνουν αντικρουόμενα αποτελέσματα. Μια πρόσφατη μελέτη 48.000 νοσηλευτών χωρίς τεκμηριωμένη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ΓΟΠΝ διαπίστωσε ότι η κατανάλωση τσαγιού, καφέ ή αναψυκτικών αύξησε τον κίνδυνο για συμπτώματα παλινδρόμησης κατά περίπου 30% τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, ενώ το νερό, το γάλα ή ο χυμός φρούτων δεν είχαν καμία επίδραση. Επιπλέον, η κατανάλωση ανθρακούχων ποτών δεν φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο για γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ΓΟΠΝ. Όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ ως παράγοντα κινδύνου για γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ΓΟΠΝ, τα επιδημιολογικά δεδομένα δεν επιτρέπουν οριστικό συμπέρασμα. Οι περισσότερες μελέτες δεν έχουν βρει σημαντική σχέση, εύρημα που επιβεβαιώθηκε από μια πρόσφατη μετα-ανάλυση 24 δημοσιεύσεων. Η παχυσαρκία συμβάλλει στη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ΓΟΠΝ προάγοντας αυξημένη κοιλιακή πίεση και περιορισμούς στην οισοφαγογαστρική συμβολή. Μια μελέτη μανομετρίας υψηλής ανάλυσης παρείχε ισχυρά στοιχεία για αυτόν τον μηχανισμό. Γενικά, ο σχετικός κίνδυνος για συμπτωματική γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ΓΟΠΝ με παχυσαρκία είναι 2-3 σε σύγκριση με τον φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ), με γραμμική αύξηση σύμφωνα με τον δείκτη μάζας σώματος ΔΜΣ.