Μια νέα μελέτη με επικεφαλής τους ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ περιγράφει λεπτομερώς τον καταρράκτη βήμα προς βήμα που επιτρέπει στα βακτήρια να διαπεράσουν τα προστατευτικά στρώματα του εγκεφάλου -τις μήνιγγες- και να προκαλέσουν εγκεφαλική λοίμωξη ή μηνιγγίτιδα, μια εξαιρετικά θανατηφόρα ασθένεια. Η έρευνα, που διεξήχθη σε ποντίκια και δημοσιεύθηκε την 1η Μαρτίου στο Nature, δείχνει ότι τα βακτήρια εκμεταλλεύονται τα νευρικά κύτταρα στις μήνιγγες για να καταστείλουν την ανοσολογική απόκριση και να επιτρέψουν τη διάδοση της μόλυνσης στον εγκέφαλο.
«Εντοπίσαμε έναν νευροάνοσο άξονα στα προστατευτικά σύνορα του εγκεφάλου που καταλαμβάνεται από βακτήρια για να προκαλέσει μόλυνση – ένας έξυπνος ελιγμός που διασφαλίζει την επιβίωση των βακτηρίων και οδηγεί σε εκτεταμένη ασθένεια», δήλωσε ο ανώτερος συγγραφέας της μελέτης Isaac Chiu, αναπληρωτής καθηγητής ανοσολογίας στο το Ινστιτούτο Blavatnik στο HMS. Η μελέτη προσδιορίζει δύο κεντρικούς παράγοντες σε αυτή τη μοριακή αλυσίδα γεγονότων που οδηγεί σε μόλυνση:
- μια χημική ουσία που απελευθερώνεται από τα νευρικά κύτταρα
- και έναν υποδοχέα κυττάρων του ανοσοποιητικού που εμποδίζεται από τη χημική ουσία.
Τα πειράματα της μελέτης δείχνουν ότι το μπλοκάρισμα ενός από τα δύο μπορεί να διακόψει τον καταρράκτη και να εμποδίσει τη βακτηριακή εισβολή. Εάν αντιγραφούν μέσω περαιτέρω έρευνας, τα νέα ευρήματα θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πολύ αναγκαίες θεραπείες για αυτή τη δύσκολα θεραπεύσιμη πάθηση που συχνά αφήνει όσους επιβιώνουν με σοβαρή νευρολογική βλάβη. Τέτοιες θεραπείες θα στοχεύουν στα κρίσιμα πρώιμα στάδια της μόλυνσης προτού τα βακτήρια εξαπλωθούν βαθιά στον εγκέφαλο.
«Οι μήνιγγες είναι ο τελικός ιστικός φραγμός πριν τα παθογόνα εισέλθουν στον εγκέφαλο, επομένως πρέπει να επικεντρώσουμε τις θεραπευτικές μας προσπάθειες σε αυτό που συμβαίνει σε αυτόν τον ιστό των συνόρων», δήλωσε ο πρώτος συγγραφέας της μελέτης Felipe Pinho-Ribeiro, πρώην μεταδιδακτορικός ερευνητής στο εργαστήριο Chiu. , τώρα επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις.
Μια ανυπόφορη ασθένεια που χρειάζεται νέες θεραπείες
Περισσότερες από 1,2 εκατομμύρια περιπτώσεις βακτηριακής μηνιγγίτιδας συμβαίνουν παγκοσμίως κάθε χρόνο, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ. Χωρίς θεραπεία, σκοτώνει επτά στους 10 ανθρώπους που το προσβάλλουν. Η θεραπεία μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα σε τρεις στους 10. Ωστόσο, μεταξύ αυτών που επιβιώνουν, ένας στους πέντε αντιμετωπίζει σοβαρές συνέπειες, όπως απώλεια ακοής ή όρασης, επιληπτικές κρίσεις, χρόνιο πονοκέφαλο και άλλα νευρολογικά προβλήματα.
Οι τρέχουσες θεραπείες -αντιβιοτικά που σκοτώνουν τα βακτήρια και στεροειδή που εξημερώνουν τη φλεγμονή που σχετίζεται με λοιμώξεις- μπορεί να αποτύχουν να αποτρέψουν τις χειρότερες συνέπειες της νόσου, ιδιαίτερα εάν η θεραπεία ξεκινήσει καθυστερημένα λόγω καθυστερήσεων στη διάγνωση. Τα στεροειδή που μειώνουν τη φλεγμονή τείνουν να καταστέλλουν την ανοσία, εξασθενώντας περαιτέρω την προστασία και τροφοδοτώντας την εξάπλωση της μόλυνσης. Έτσι, οι γιατροί πρέπει να επιτύχουν μια επισφαλή ισορροπία: Πρέπει να χαλιναγωγήσουν τη φλεγμονή που βλάπτει τον εγκέφαλο με στεροειδή, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι αυτά τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα δεν απενεργοποιούν περαιτέρω την άμυνα του οργανισμού.
Η ανάγκη για νέες θεραπείες ενισχύεται από την έλλειψη ενός καθολικού εμβολίου μηνιγγίτιδας. Πολλοί τύποι βακτηρίων μπορούν να προκαλέσουν μηνιγγίτιδα και ο σχεδιασμός ενός εμβολίου για όλα τα πιθανά παθογόνα δεν είναι πρακτικός. Τα τρέχοντα εμβόλια έχουν σχεδιαστεί για να προστατεύουν μόνο από μερικά από τα πιο κοινά βακτήρια που είναι γνωστό ότι προκαλούν μηνιγγίτιδα. Ο εμβολιασμός συνιστάται μόνο για ορισμένους πληθυσμούς που κρίνονται υψηλού κινδύνου για βακτηριακή μηνιγγίτιδα. Επιπλέον, η προστασία του εμβολίου μειώνεται μετά από αρκετά χρόνια.