Τα προβλήματα με την εστίαση και τον έλεγχο των παρορμήσεων μπορεί να είναι κοινά αναπτυξιακά στάδια μέσω των οποίων φυσικά προχωρούν τα παιδιά και οι έφηβοι. Αλλά μπορεί επίσης να είναι συμπτώματα της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας (ADHD), μιας χρόνιας πάθησης. Η ΔΕΠΥ είναι ένα μοτίβο απροσεξίας ή υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας (ή και των δύο) που παρεμποδίζει τη λειτουργία ή την ανάπτυξη και επιμένει στην ενήλικη ζωή. Η ΔΕΠΥ επηρεάζει περίπου το 7,6% των παιδιών ηλικίας τριών έως 12 ετών και το 5,6% των εφήβων.
Η ΔΕΠΥ μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη δυναμική της οικογένειας και μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του παιδιού να μαθαίνει και να αλληλεπιδρά κοινωνικά. Η ανατροφή παιδιών με συμπεριφορικές, αναπτυξιακές ή μαθησιακές δυσκολίες μπορεί επίσης να καταστήσει τη γονική μέριμνα πιο δύσκολη, με τους γονείς να αντιμετωπίζουν συναισθήματα απογοήτευσης, θλίψης και ενοχής. Ενώ η φαρμακευτική αγωγή είναι πιο αποτελεσματική στην ελαχιστοποίηση των βασικών συμπτωμάτων ΔΕΠΥ, οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις μπορούν επίσης να μειώσουν τις καθημερινές επιπτώσεις των συμπτωμάτων ΔΕΠΥ. Η γονική/οικογενειακή εκπαίδευση είναι μια τέτοια παρέμβαση. Τι περιλαμβάνει λοιπόν και είναι αποτελεσματικό;
Θετικοί έπαινοι και φυσικές συνέπειες
Η εκπαίδευση γονέων χρησιμοποιείται ευρέως και μπορεί να λάβει διάφορες μορφές. Μερικές φορές ένας ψυχολόγος συνεργάζεται με τον έναν ή και τους δύο γονείς για να τους δώσει δεξιότητες ειδικά για την οικογένεια και την κατάστασή τους. Μερικές φορές είναι ένα δομημένο αυτοπροσώπως πρόγραμμα για ομάδες γονέων. Μπορεί επίσης να παραδοθεί διαδικτυακά, με τον δικό τους ρυθμό των γονέων ή σε εικονικές τάξεις.
Η περισσότερη εκπαίδευση γονέων/οικογένειας θα διδάξει στους γονείς μορφές:
- Θετικοί έπαινοι. Παρατηρήστε πότε το παιδί σας συμπεριφέρεται με τον επιθυμητό τρόπο και δώστε του θετικά σχόλια. Για παράδειγμα, “Ουάου, παίζεις τόσο όμορφα. Μου αρέσει πολύ ο τρόπος που κρατάς όλα τα μπλοκ στο τραπέζι.” Ο έπαινος καλλιεργεί την αυτοεκτίμηση και την αίσθηση του εαυτού τους. Επαινέστε τους εφήβους που ξεκίνησαν την εργασία στο σπίτι χωρίς να τους υπενθυμιστεί ή να επιστρέψουν στο σπίτι τη συμφωνημένη ώρα
- Αποτελεσματική ρύθμιση ορίων. Καθιερώστε βασικούς κανόνες σε μια ήσυχη στιγμή της οικογένειας, όπου όλοι έχουν λόγο και κατανοούν τα όρια, τις συνέπειες και τις προσδοκίες
- Φυσικές συνέπειες, όπως η απώλεια της παρακολούθησης μιας τηλεοπτικής εκπομπής επειδή η μάζεμα χρειάστηκε πολύ. Αυτό επιτρέπει στο παιδί να βιώσει αποτυχία ή απώλεια, αλλά του δίνει τη δυνατότητα να επικεντρωθεί ή να βελτιώσει την επόμενη φορά
- Σχεδιασμένη αγνόηση ενοχλητικών αλλά όχι σοβαρών συμπεριφορών, όπως να κάνει γκριμάτσες ή ακατάστατα δωμάτια. Πάρτε μια απόφαση να το αγνοήσετε και να αναπνεύσετε. Μοντελοποιήστε επιθυμητές συμπεριφορές, όπως να φροντίζετε τα υπάρχοντά σας και να ταιριάζετε με την οικογενειακή ζωή
- Θετικές αλληλεπιδράσεις γονέα-παιδιού. Η “Σύνδεση πριν από τη διόρθωση” βοηθά έναν γονέα να διαμορφώσει τη συμπεριφορά του παιδιού του και μπορεί να μειώσει τις διαταραχές. Συνδεθείτε συναισθηματικά, για παράδειγμα, δημιουργώντας οπτική επαφή, χρησιμοποιώντας έναν ήπιο τόνο και κατεβαίνοντας στο επίπεδό τους. Αυτός ο συντονισμός επιτρέπει στο παιδί να μπορεί να ρυθμίζει τη συμπεριφορά του και να διαχειρίζεται καλύτερα τα συναισθήματά του.
Οι γονείς δεν φταίνε για τα συμπτώματα του παιδιού τους. Ο στόχος της εκπαίδευσης είναι να διδάξει στους γονείς δεξιότητες για την κάλυψη των άνω του μέσου όρου γονικών αναγκών των παιδιών με ΔΕΠΥ. Πάρτε την απροσεξία, για παράδειγμα. Εάν μια εργασία είναι βαρετή για ένα παιδί με ΔΕΠΥ, ο εγκέφαλός του θα δυσκολευτεί να δώσει προσοχή — ακόμα κι αν το θέλει. Ο κλινικός νευροψυχολόγος της ΔΕΠΥ, Ράσελ Μπάρκλεϊ, εξηγεί τη ΔΕΠΥ ως εξής: το πίσω μέρος του εγκεφάλου είναι το σημείο όπου μαθαίνεις, το μπροστινό μέρος είναι αυτό που κάνεις και η ΔΕΠΥ τα χωρίζει.
Μπορείς να ξέρεις πράγματα αλλά δεν θα τα κάνεις—είναι διαταραχή απόδοσης. Η ύπαρξη μερικών οικιακών κανόνων, χρονοδιαγραμμάτων, ευκαιριών για επίλυση προβλημάτων, η αποτελεσματική χρήση οδηγιών και, το πιο σημαντικό, εκφράσεων αγάπης μπορεί να δώσει στα παιδιά θετικά περιβάλλοντα που θα βοηθήσουν την ψυχική τους υγεία με την πάροδο του χρόνου.
Πόσο αποτελεσματική είναι η εκπαίδευση γονέων;
Οι αυστραλιανές κατευθυντήριες γραμμές για τη θεραπεία της ΔΕΠΥ που βασίζονται σε στοιχεία εξέτασαν τα στοιχεία και βρήκαν ότι η φαρμακευτική θεραπεία ήταν πιο αποτελεσματική από τη μη φαρμακευτική θεραπεία στη μείωση των βασικών συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ. Αλλά οι συνδυασμένες θεραπείες ήταν καλύτερες από οποιαδήποτε θεραπεία μόνη της. Το Εθνικό Ινστιτούτο Κλινικής Αριστείας του Ηνωμένου Βασιλείου συνιστά τα σχέδια διαχείρισης της ΔΕΠΥ να περιλαμβάνουν θεραπείες για την αντιμετώπιση των ψυχολογικών, συμπεριφορικών και εκπαιδευτικών ή επαγγελματικών αναγκών του παιδιού.
Υπάρχουν στοιχεία που υποστηρίζουν την εκπαίδευση γονέων για παιδιά ηλικίας 5 έως 17 ετών και περισσότερα στοιχεία για τη χρήση της σε παιδιά κάτω των πέντε ετών και σε οικογένειες παιδιών που έχουν επίσης εναντιωματική προκλητική διαταραχή ή διαταραχή συμπεριφοράς, τα οποία χρειάζονται πιο εντατική υποστήριξη. Χρειάζεται όμως περισσότερη έρευνα σχετικά με τη διάρκεια και τη μορφή της εκπαίδευσης των γονέων. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά επίσης γονικές παρεμβάσεις επειδή ενισχύουν τη σχέση γονέα-παιδιού, βοηθούν με εναλλακτικές λύσεις αντί της βίαιης πειθαρχίας και μειώνουν τις συναισθηματικές προβληματικές συμπεριφορές στα παιδιά.