Η ακτινοβόληση τροφίμων είναι μια μέθοδος συντήρησης, η όποια συνίσταται στην έκθεση των τροφίμων στην επίδραση ακτινοβολιών ιονισμού κάτω από ελεγχόμενες και προκαθορισμένες συνθήκες. Οι ακτινοβολίες που εφαρμόζονται στα τρόφιμα χαρακτηρίζονται σαν ακτινοβολίες ιονισμού λόγω της επίδρασης που έχουν στα μόρια των τροφίμων και είναι: οι ακτίνες γ, οι ακτίνες Χ και οι δέσμες ηλεκτρονίων όπως οι καθοδικές ακτίνες και ακτίνες β. Ένα σημαντικό στοιχείο διαφοροποίησης αυτών των ειδών ακτινοβολίας είναι η διεισδυτική τους ικανότητα. Οι δέσμες ηλεκτρονίων (ακτίνες β και καθοδικές ακτίνες) έχουν πολύ μικρή διεισδυτική ικανότητα, γι’ αυτό και είναι κατάλληλες για την ακτινοβόληση μικρών αντικειμένων ή την εφαρμογή στην επιφάνεια μεγάλων αντικειμένων. Για την εφαρμογή στα τρόφιμα θα πρέπει αυτά να σχηματίζουν ένα μικρό στρώμα ή να υποβληθούν σε ακτινοβόληση από όλες τις πλευρές τους.
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα
Τα κυριότερα πλεονεκτήματα από τη χρήση των ακτινοβολιών είναι τα εξής:
- Υπάρχει μικρή η ίσως και καθόλου χρήση υψηλών θερμοκρασιών και ως εκ τούτου, ελάχιστη μεταβολή στα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του τροφίμου.
- Τα κατεψυγμένα και τα συσκευασμένα τρόφιμα μπορούν να υποστούν επεξεργασία ως έχουν.
- Τα φρέσκα τρόφιμα μπορούν να επεξεργασθούν και να συντηρηθούν χωρίς την χρήση χημικών ουσιών.
- Εξοικονομούνται σημαντικά ποσά ενέργειας.
- Η όλη διαδικασία ακτινοβόλησης ελέγχεται αυτόματα και έχει χαμηλό κόστος λειτουργίας.
Τα μειονεκτήματα επικεντρώνονται στα κάτωθι σημεία:
- Οι ακτινοβολίες ιονισμού αδυνατούν να καταστρέψουν τα ένζυμα που βρίσκονται στα τρόφιμα.
- Η μέθοδος δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε όλα τα τρόφιμα. Τα ευαλλοίωτα τρόφιμα, όπως το γάλα και το βούτυρο, αναπτύσσουν δυσάρεστες οσμές, ενώ ορισμένα φρούτα μαλακώνουν και αποχρωματίζονται.
- Η ακτινοβόληση δεν καταστρέφει όλους τους μικροοργανισμούς και δεν επηρεάζει τα σπόρια. Αυτό αποτελεί σημαντικό μειονέκτημα, διότι τα βακτηριακά σπόρια αποτελούν μεγάλο κίνδυνο για την ασφάλεια και ποιότητα στην βιομηχανία των τροφίμων.
- Η ακτινοβόληση δεν μπορεί να καταστρέψει τις προσχηματισμένες τοξίνες από την ανάπτυξη των μικρόβιων.
Σήμερα
Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν τουλάχιστον 405.000 τόνοι τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν υποστεί επεξεργασία με ακτινοβολίες. Αυτό επίσης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, είναι η σταδιακή αύξηση των εφαρμογών της ακτινοβόλησης στις ασιατικές χώρες, με μείωση του ποσοστού αυτού στις ευρωπαϊκές χώρες. Αυτή η μείωση της ευρωπαϊκής εφαρμογής των ακτινοβολιών παρατηρήθηκε από το 1999 και μετά όταν τέθηκαν σε ισχύ πολλή αυστηροί νόμοι για την σήμανση των ακτινοβολημένων τροφίμων. Αυτή η μείωση όμως οφείλεται και στην ταυτόχρονη ανάπτυξη νεώτερων μορφών επεξεργασιών που στόχο έχουν την ποιότητα και την ασφάλεια των τροφίμων.