Πανδημία Covid: Η αντίληψη του χρόνου είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο, που σημαίνει ότι εξωτερικοί παράγοντες μπορούν να τροποποιήσουν τον τρόπο που τον βιώνουμε. Για παράδειγμα, ο χρόνος μπορεί να φαίνεται να περνάει γρήγορα όταν βρισκόμαστε σε καλή παρέα, ενώ αν βρισκόμαστε κάπου που δεν θέλουμε να είμαστε, μπορεί να φαίνεται να επιβραδύνεται. Η πανδημία COVID αποτέλεσε πηγή ψυχολογικού στρες σε παγκόσμιο επίπεδο τόσο λόγω του φόβου για τον ιό όσο και λόγω των μέτρων που ελήφθησαν για τον περιορισμό του. Ορισμένες μελέτες έχουν τεκμηριώσει στρεβλώσεις στην αντίληψή μας για το πέρασμα του χρόνου κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο PLOS ONE, η φοιτήτριά μου Daria Pawlak και εγώ διαπιστώσαμε ότι ο αποκλεισμός πιθανώς μας δυσκόλεψε να θυμόμαστε με ακρίβεια τοn χρόνο των μεγάλων γεγονότων που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αφετηρία μας ήταν ανεπίσημα σχόλια από κλινικούς συναδέλφους μας, οι οποίοι δυσκολεύονταν να προσδιορίσουν με ακρίβεια τα χρονοδιαγράμματα των ιατρικών καταστάσεων των ασθενών τους. Ειδικότερα, θεωρούσαν ότι οι ασθενείς δεν ανέφεραν σωστά γεγονότα, όπως, η έναρξη των συμπτωμάτων, εάν αυτά άρχισαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Τον Μάιο του 2022 πραγματοποιήσαμε μια διαδικτυακή έρευνα με 277 συμμετέχοντες από το Ηνωμένο Βασίλειο. Ζητήσαμε από τους ερωτηθέντες να δώσουν το έτος κατά το οποίο συνέβησαν διάφορα αξιοσημείωτα πρόσφατα γεγονότα, όπως, όταν οριστικοποιήθηκε το Brexit ή όταν το πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων Evergreen κόλλησε στη διώρυγα του Σουέζ. Τα γεγονότα έλαβαν χώρα από το 2017 έως το 2021, και οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να επιλέξουν ένα έτος μεταξύ 2016 και 2022.
Συμπεριλάβαμε, επίσης, ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με παράγοντες που σχετίζονται με την ψυχική υγεία, συμπεριλαμβανομένου του άγχους, της κατάθλιψης, της ψυχικής και σωματικής επιβάρυνσης, της πλήξης και της ανθεκτικότητας. Διαπιστώσαμε ότι η ανάμνηση των συμμετεχόντων για τα γεγονότα του 2021 ήταν χειρότερη από ό,τι για το 2019 και το 2020 και παρόμοια με την ανάμνηση των γεγονότων του 2017 και του 2018. Αναμενόταν ότι η ανάμνηση των συμμετεχόντων για γεγονότα που συνέβησαν πιο μακριά στο παρελθόν θα ήταν λιγότερο ακριβής. Αλλά η αντίληψή τους για τον χρόνο των γεγονότων που συνέβησαν το 2021 -ένα έτος πριν από την έρευνα- ήταν εξίσου ανακριβής με εκείνη για γεγονότα που συνέβησαν τρία έως τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Είναι σημαντικό ότι οι συμμετέχοντες που έκαναν περισσότερα λάθη στον χρονισμό των γεγονότων ήταν επίσης πιο πιθανό να αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης, άγχους και σωματικής και ψυχικής επιβάρυνσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά και λιγότερη ανθεκτικότητα. Η ανθεκτικότητα σε αυτό το πλαίσιο αναφέρεται στον βαθμό στον οποίο ένα άτομο μπορεί να βρει δημιουργικούς τρόπους αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων, να ελέγξει τις αντιδράσεις του και να παραμείνει θετικό απέναντι στις αντιξοότητες. Μια εξήγηση για αυτά τα ευρήματα μπορεί να σχετίζεται με τον τρόπο με τον οποίο η ψυχολογική μας κατάσταση μεταβάλλει την αντίληψη του χρόνου που περνά, όπως η αντιληπτή “επιβράδυνση” του χρόνου όταν υπάρχει λίγος χρόνος για να απασχολήσει το μυαλό.
Ένα αλλοιωμένο χρονοδιάγραμμα
Πέρα από τα μέτρα ψυχικής υγείας, πολλοί συμμετέχοντες στην έρευνά μας δυσκολεύονταν να ανακαλέσουν στη μνήμη τους τον χρόνο των γεγονότων που συνέπιπταν με τα λουκέτα της COVID. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτά τα ευρήματα σχετικά με την κακή αντίληψη του χρονοδιαγράμματος των γεγονότων είναι παρόμοια με εκείνα που αναφέρθηκαν προηγουμένως για τους κρατούμενους στις φυλακές. Με τον ίδιο τρόπο που τοποθετούμε τον εαυτό μας σε ένα τοπίο χρησιμοποιώντας χωρικούς δείκτες (για παράδειγμα, γνωρίζοντας ότι μια συγκεκριμένη στροφή στον δρόμο που πρέπει να πάρουμε έρχεται μετά από ένα μεγάλο δέντρο), χρησιμοποιούμε γεγονότα -όπως γιορτές γενεθλίων και οικογενειακές γιορτές- ως χρονικούς δείκτες στο “χρονοτοπίο” μας. Πιστεύουμε ότι οι περιορισμοί της COVID, ιδίως τα λουκέτα, αφαίρεσαν αυτούς τους δείκτες που μας “αγκυροβολούν” στο χρονοτοπίο, και η απουσία αυτών των δεικτών διαστρέβλωσε την αντίληψή μας για τον χρόνο. Μπορούμε να θυμόμαστε ότι συνέβησαν γεγονότα, απλώς δεν ξέρουμε πότε συνέβησαν. Τα ευρήματά μας βασίζονται σε προηγούμενα στοιχεία για την αλλοιωμένη αντίληψη του χρόνου κατά τη διάρκεια της πανδημίας, δείχνοντας ότι επηρεάζεται η αντίληψη των χρονοδιαγραμμάτων των γεγονότων καθώς και η διάρκεια (δηλαδή η αίσθηση ότι ο χρόνος κινείται πιο αργά ή γρήγορα). Χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να διαπιστωθεί αν, τώρα που έχουμε βγει από το αποκορύφωμα της πανδημίας, η ανάμνηση των χρονοδιαγραμμάτων των γεγονότων έχει βελτιωθεί.