Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Child Development από ερευνητές στο Boston College στη Μασαχουσέτη και στο Πανεπιστήμιο του Queensland διερευνά εάν τα παιδιά ηλικίας 4 έως 9 ετών λαμβάνουν υπόψη τις επιλογές του παρελθόντος όταν κάνουν ηθικές κρίσεις για τους άλλους. Τα ευρήματα έδειξαν ότι από την ηλικία των 6 ετών, τα παιδιά σκέφτηκαν τι θα μπορούσαν να έχουν κάνει οι χαρακτήρες όταν κρίνουν πόσο ωραία ή κακά συμπεριφέρονται και ότι οι ηθικές κρίσεις των παιδιών 4 και 5 ετών επηρεάζονταν μόνο από το πραγματικό αποτέλεσμα.
Όταν κάνουν ηθικές κρίσεις για πράξεις του παρελθόντος, οι ενήλικες συχνά σκέφτονται αντίθετα για το τι θα μπορούσε να είχε γίνει διαφορετικά. Ο προβληματισμός σχετικά με το τι θα μπορούσε να είχε συμβεί στο παρελθόν μας επιτρέπει να εξετάσουμε τις επιλογές που είχαμε στη διάθεσή μας, κάτι που με τη σειρά του είναι ένα σημαντικό στοιχείο για να κρίνουμε τη συμπεριφορά των άλλων. Πιθανότατα θα κρίναμε λιγότερο αυστηρά κάποιον που προκαλεί βλάβη, αν μάθουμε ότι δεν είχε άλλη επιλογή.
«Τα ευρήματά μας υπογραμμίζουν πώς η κατανόηση των επιλογών που είχε κάποιος είναι ένα ουσιαστικό χαρακτηριστικό για τη λήψη ώριμων και διακριτικών ηθικών κρίσεων», λέει η Shalini Gautam, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Κολέγιο της Βοστώνης. “Δείχνει ότι τα παιδιά μπορούν να το κάνουν αυτό από την ηλικία των έξι ετών. Τα παιδιά κάτω των έξι ετών μπορεί να μην έχουν ακόμη ενσωματώσει τις επιλογές που είχε κάποιος στη διάθεσή τους όταν κρίνουν τις πράξεις τους.”
Σε δύο μελέτες, σε 236 παιδιά ηλικίας τεσσάρων έως εννέα είπαν ιστορίες για δύο χαρακτήρες που είχαν μια επιλογή που οδήγησε σε ένα καλό ή κακό αποτέλεσμα και δύο χαρακτήρες που δεν είχαν επιλογή από το καλό ή το κακό αποτέλεσμα. Το δείγμα ήταν κυρίως λευκοί και μεσαίας τάξης από μια πόλη της Αυστραλίας. Όλα τα παιδιά δοκιμάστηκαν σε τοπικό μουσείο και έλαβαν ένα μικρό περιβραχιόνιο για τη συμμετοχή τους.
Στην αρχή της πρώτης μελέτης, τα παιδιά παρουσιάστηκαν με ένα iPad και έδειξαν μια εκπαιδευτική διαδικασία με εικόνες αντικειμένων σε ένα ντουλάπι που είχαν πέσει στην κατοχή ενός χαρακτήρα. Ο σκοπός αυτής της άσκησης ήταν να βεβαιωθεί ότι τα παιδιά κατανοούσαν τα αντικείμενα και τους κύριους χαρακτήρες που θα έβλεπαν στην κύρια ιστορία. Εισήχθησαν επίσης σε μια πεντάβαθμη κλίμακα “καλό προς το κακό” (π.χ. “Πώς συμπεριφέρεται η Σοφία απέναντι στην Κλάρα; Πολύ ωραία, λίγο ωραία, απλά εντάξει, λίγο κακή ή πολύ κακιά; Γιατί;”).
Τα παιδιά διηγήθηκαν μια ιστορία για τέσσερις χαρακτήρες που έφεραν ένα σνακ για να το μοιραστούν με έναν φίλο, στα γενέθλια αυτού του φίλου. Δύο από τους χαρακτήρες είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν ποιο σνακ θα έφερναν—είτε ένα που αρέσει στον φίλο τους είτε ένα δεν του αρέσει στον φίλο τους—και δύο από τους χαρακτήρες δεν είχαν επιλογή. Τα παιδιά βαθμολόγησαν τους χαρακτήρες που έφεραν το καλό σνακ ως «πιο ωραίο» από εκείνους που έφεραν το κακό σνακ.
Στη δεύτερη μελέτη, η ιστορία επικεντρώθηκε γύρω από έναν κεντρικό χαρακτήρα που φιλοξενούσε ένα «Lego Party». Οι χαρακτήρες με επιλογή επιλέγονται πάντα μεταξύ δύο στοιχείων, ενώ οι χαρακτήρες χωρίς επιλογή επέλεγαν πάντα το μεμονωμένο στοιχείο που ήταν διαθέσιμο. Για παράδειγμα, ορισμένα παιδιά μπορεί να έχουν βαθμολογήσει διαφορετικούς χαρακτήρες ανάλογα με το αν επέλεξαν το τελευταίο αντικείμενο στο ντουλάπι ή αν είχε περισσέψει άλλο αντικείμενο.
Μετά από αυτήν την εισαγωγή στην ιστορία, τέθηκαν στα παιδιά ερωτήσεις ελέγχου κατανόησης για να βεβαιωθούν ότι κατανοούσαν τα βασικά συστατικά της ιστορίας, όπως το παιχνίδι που άρεσε περισσότερο σε κάθε χαρακτήρα. Όπως και στην πρώτη μελέτη, τα ευρήματα έδειξαν ότι με την αύξηση της ηλικίας, τα παιδιά ήταν πολύ πιο πιθανό να λάβουν υπόψη τους την επιλογή όταν κρίνουν ποιος χαρακτήρας ήταν πιο κακός ή πιο ωραίος, τόσο για τους χαρακτήρες που έφεραν το καλό παιχνίδι (δηλαδή τα Lego) όσο και για τους χαρακτήρας που έφερε το κακό παιχνίδι (δηλαδή τη ζύμη).
Τα ευρήματα εγείρουν ερωτήματα σχετικά με το πώς η αντίθετη σκέψη των παιδιών μπορεί να επηρεάσει πιο περίπλοκες ηθικές κρίσεις, για παράδειγμα όταν οι άνθρωποι σκοπεύουν να κάνουν το σωστό αλλά βρίσκουν ότι δεν έχουν την επιλογή να το κάνουν. «Η κατανόηση των επιλογών δεν είναι μόνο ένα σημαντικό μέρος των ηθικών κρίσεων, αλλά και της κατανόησης των ενεργειών και των αποτελεσμάτων γενικά», συνέχισε ο Gautam.