Η όρασή μας μειώνεται με την ηλικία και ο κακός φωτισμός ή οι έντονες αντιθέσεις μεταξύ φωτός και σκότους μπορεί να περιορίσουν την ικανότητα των ηλικιωμένων να αντιδρούν στην καθημερινή ζωή, με αποτέλεσμα αρνητικό αντίκτυπο στον ρυθμό ύπνου-εγρήγορσης. Όπως επιβεβαιώνουν οι νευροεπιστήμονες στο Ινστιτούτο Βιολογικής Κυβερνητικής Max Planck στο Tübingen και στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, αυτό οφείλεται επίσης στη μείωση της ικανότητας της κόρης του ματιού να διαστέλλεται επαρκώς. Τα αποτελέσματά τους δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Royal Society Open Science.
Όταν οδηγείτε το βράδυ, τα οχήματα που πλησιάζουν μπορεί να σας θαμπώσουν και να βλάψουν την όρασή σας. Μερικές φορές τόσο άσχημα που μπορείς να διακρίνεις μόνο τις άκρες του δρόμου, τη μέση του δρόμου ή τους ανθρώπους. Αν και καταστάσεις όπως αυτή δεν επηρεάζουν αποκλειστικά τους ηλικιωμένους, οι μαθητές τους φαίνεται να αντιδρούν λιγότερο ευκίνητα σε δυναμικά μεταβαλλόμενα ερεθίσματα φωτός σε σύγκριση με τους νεότερους. Για να ελέγξουν την υπόθεσή τους, οι επιστήμονες εξόπλισαν γυναίκες και άνδρες ηλικίας μεταξύ 18 και 87 ετών με μια συμπαγή και κινητή συσκευή μέτρησης σε ένα πείραμα πεδίου υπό συνθήκες φυσικού φωτισμού – και τους εξέτασαν επίσης σε ένα εργαστηριακό πείραμα υπό ελεγχόμενες συνθήκες φωτισμού.
“Πολλά ευρήματα για τον μαθητή προέρχονται από καθαρά εργαστηριακά τεστ. Είναι σημαντικό για εμάς τα αποτελέσματα να είναι συγκρίσιμα και άμεσα μεταβιβάσιμα με την καθημερινή ζωή. Γι’ αυτό σχεδιάσαμε τη μελέτη ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στην καθημερινή ζωή”, εξηγεί ο Rafael Lazar. Ph.D. φοιτητής στο Κέντρο Χρονοβιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, Ελβετία. Παρεμπιπτόντως, αυτή η μελέτη είναι μοναδική στη μορφή της, επειδή δεν έχει καταστεί ακόμη τεχνικά εφικτή η διεξαγωγή μετρήσεων σε πραγματικές συνθήκες με μια πολύ συμπαγή και φορητή λύση.
Οι συμμετέχοντες εκτέθηκαν σε διάφορες καθημερινές καταστάσεις υπό τυπικές συνθήκες φωτισμού κατά τη διάρκεια της ημέρας: σε εσωτερικούς χώρους με τεχνητό και φυσικό φως, στη δουλειά σε υπολογιστή με οθόνη LED και σε εξωτερικούς χώρους σε μια βόλτα με φυσικό φως. Στο εργαστήριο, όλα τα υποκείμενα της δοκιμής εκτέθηκαν επίσης σε τεχνητό φως διαφορετικών μηκών κύματος (κόκκινο, πράσινο, μπλε και λευκό) και μετρήθηκε η διαστολή της κόρης τους για συγκρισιμότητα και δυνατότητα ελέγχου με άλλες μελέτες.
Το πλάτος της κόρης μειώνεται κατά περίπου 0,4 χιλιοστά ανά δεκαετία
“Τα αποτελέσματά μας επιβεβαιώνουν την υπόθεση ότι η ικανότητα του μαθητή να προσαρμόζεται σε διαφορετικές συνθήκες φωτός μειώνεται καθώς μεγαλώνουμε. Με βάση το ευρύ δείγμα μας, μπορούμε να προσδιορίσουμε ότι το πλάτος της κόρης μειώνεται κατά περίπου 0,4 χιλιοστά ανά δεκαετία. Οι νέοι βλέπουν νυχτερινά περιβάλλοντα με χαμηλό φωτισμό καλύτεροι από τους ηλικιωμένους λόγω της μεγαλύτερης ευκινησίας των μαθητών τους», εξηγεί ο επικεφαλής του έργου Manuel Spitschan, ο οποίος είναι επικεφαλής ερευνητικής ομάδας στο Max Planck Institute for Biological Cybernetics και καθηγητής στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου, Σχολή Ιατρικής και Υγείας.
Όταν το φως εισέρχεται στο μάτι, η κόρη λειτουργεί όπως το άνοιγμα μιας κάμερας και ο αμφιβληστροειδής σαν ένας φωτοευαίσθητος αισθητήρας: σε έντονο φως, η κόρη κλείνει σε διάμετρο έως και δύο χιλιοστών, επιτρέποντας σε λιγότερο φως να φτάσει στο ευαίσθητο στο ερέθισμα υποδοχείς φωτός του αμφιβληστροειδούς μέσα στο μάτι. Σε αμυδρό φως, ανοίγει έως και οκτώ χιλιοστά, έτσι ώστε περισσότερο φως να φτάσει στα ευαίσθητα στη φωτεινότητα και στο χρώμα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς. Εάν η συχνότητα του φωτός γίνει πολύ υψηλή, η οπτική αντίληψη θα αντιστοιχεί σε υπερέκθεση. Εάν δεν υπάρχει αρκετό φως, θα οδηγούσε σε υποέκθεση.
“Στο σπίτι ή στην εργασία, η μείωση της οπτικής οξύτητας μπορεί να διαδραματίσει μειονέκτημα για τη γενική ποιότητα ζωής και εργασίας λόγω της μειωμένης διαστολής της κόρης του ματιού. Ο εξωτερικός χώρος ενός σπιτιού τη νύχτα ή σε μια σκάλα μπορεί να οδηγήσει σε κίνδυνο παραπάτησης Στο χώρο εργασίας, ένα καλά φωτισμένο περιβάλλον χωρίς λάμψη μπορεί να βοηθήσει εάν οι άνθρωποι πρέπει να αντιδράσουν γρήγορα ή να απαιτήσουν υψηλό επίπεδο συγκέντρωσης περιβάλλοντα με υψηλότερο κίνδυνο τραυματισμού», συνιστά ο Manuel Spitschan.
Επίδραση στο ρυθμό ύπνου-εγρήγορσης των ηλικιωμένων
Ο φωτισμός του αμφιβληστροειδούς είναι επίσης σημαντικός για το εσωτερικό μας ρολόι, καθώς συγχρονίζεται συνεχώς με το περιβάλλον μέσα από την εναλλαγή φωτός και σκότους. Η τρέχουσα μελέτη έδειξε ότι οι ηλικιωμένοι έχουν πολύ λιγότερο διαθέσιμο φως για το κιρκάδιο ρολόι τους. Αυτό έχει αντίκτυπο στη σωματική ευεξία, ειδικά στον υγιή ύπνο.
“Γνωρίζουμε ότι οι ηλικιωμένοι έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία στη διαταραχή του κύκλου ύπνου-εγρήγορσης. Η μελέτη μας δείχνει ότι η δόση φωτός που χρειαζόμαστε για να υποστηρίξουμε την υγεία και την ευημερία μας μπορεί να χρειαστεί να προσαρμοστεί καθώς γερνάμε, αν και υπάρχουν επίσης στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ο εγκέφαλός μας προσαρμόζεται επίσης. Είναι επίσης ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι το χρώμα των ματιών, το φύλο ή η κατανάλωση καφεΐνης δεν επηρεάζουν την οπτική οξύτητα σε σχέση με τη διαστολή της κόρης καθώς οι άνθρωποι γερνούν.”