Ο καρκίνος του ήπατος είναι η δεύτερη σημαντική αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως. Δύο μορφές πρωτοπαθούς καρκίνου του ήπατος καλύπτουν την πλειονότητα των περιπτώσεων: Περίπου 10 έως 20% των ασθενών αναπτύσσουν καρκίνωμα του χοληφόρου πόρου στο ήπαρ (ενδοηπατικό χολαγγειοκυτταρικό καρκίνωμα, ICC), το πολύ υψηλότερο ποσοστό καρκίνων του ήπατος είναι τα ηπατοκυτταρικά καρκινώματα.
Τα τελευταία χρόνια, ειδικότερα, ο αριθμός των ασθενών με ιδιαίτερα επεμβατικά ενδοηπατικά χολαγγειοκυτταρικά καρκινώματα αυξήθηκε αισθητά, αν και οι δύο τύποι όγκων παρουσιάζουν αλληλεπικαλύψεις σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου τους. Μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον καθηγητή Lars Zender από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Tübingen και τη Γερμανική Κοινοπραξία Καρκίνου (DKTK) κατέδειξε τώρα κομψά ότι το περιβάλλον κυτταρικό περιβάλλον με τα ηπατικά κύτταρα που πεθαίνουν καθορίζει τη διαδρομή που λαμβάνουν τα καρκινικά κύτταρα.
Ενώ η πρόοδος στην έγκαιρη ανίχνευση και θεραπεία έχει οδηγήσει σε μείωση της θνησιμότητας για πολλά άλλα είδη καρκίνου, έχει σημειωθεί δραματική αύξηση της θνησιμότητας μεταξύ ασθενών που έχουν καρκίνο στο ήπαρ. Ειδικά το λιπώδες ήπαρ, το οποίο γίνεται ολοένα και πιο συνηθισμένο στις δυτικές χώρες, οδηγεί σήμερα σε πολλούς ασθενείς, που είναι ένας παράγοντας κινδύνου για τον καρκίνο του ήπατος . Εντυπωσιακά, οι ασθενείς με την ίδια προδιάθεση ή τους παράγοντες κινδύνου που προκαλούν ηπατική ανεπάρκεια είτε αναπτύσσουν ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα ή ενδοηπατικό χολαγγειοκυτταρικό καρκίνωμα.
Και οι δύο τύποι καρκίνου είναι διαφορετικοί όσον αφορά τη συμπεριφορά τους και αντιμετωπίζονται επίσης διαφορετικά. Το μικροπεριβάλλον των καρκινικών κυττάρων, και ειδικότερα η ειδική μορφή κυτταρικού θανάτου που συμβαίνει σε αυτό το περιβάλλον, αποδείχθηκε αποφασιστικής σημασίας για την ανάπτυξη του αντίστοιχου τύπου καρκίνου. Οι επιστήμονες έδειξαν ότι οι πρόδρομοι των καρκινικών κυττάρων στα οποία τα κύτταρα του περιβάλλοντος πέθαναν από την απόπτωση, ο κλασσικός κυτταρικός θάνατος, εξελίχθηκε σε ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα.
Τα προκαρκινικά κύτταρα, στο περιβάλλον των οποίων τα κύτταρα πέθαναν λόγω νεκρώσεως, οδήγησαν σε ενδοηπατικό χολαγγειοκυτταρικό καρκίνωμα. Στη νεκρωσία, η κυτταρική μεμβράνη διαλύεται και η κυτταρική περιεκτικότητα προκαλεί φλεγμονή στο περιβάλλον του καρκινικού κυττάρου, ενώ στον κλασσικό προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο σχηματίζονται μικρά κυστίδια τα οποία εξαλείφονται από το ανοσοποιητικό σύστημα.
Τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να ελεγχθούν τόσο σε μοντέλα ποντικών όσο και σε δείγματα ανθρώπινων ιστών. Ο ερευνητής του καρκίνου Xin Wei Wang από το Εργαστήριο Ανθρώπινης Καρκινογένεσης (National Cancer Institute, Bethesda, ΗΠΑ) συνέβαλε σημαντικά στοιχεία ανθρώπινης ανάλυσης και ο Oliver Bischof, διακεκριμένοι επιγενετικοί από το Ινστιτούτο Pasteur (Εργαστήριο Πυρηνικής Οργάνωσης και Ογκογένεσης) στο Παρίσι, αποκάλυψε πώς το μικροπεριβάλλον επηρεάζει τη γονιδιακή ρύθμιση στο καρκινικό κύτταρο.
Τι σημαίνουν τα ευρήματα για την κλινική πρακτική; “Η μελλοντική έρευνα θα πρέπει να διερευνήσει εάν το άμεσο κυτταρικό περιβάλλον επηρεάζει όχι μόνο τον τύπο ανάπτυξης του όγκου αλλά και τη θεραπεία”, λέει ο καθηγητής Lars Zender. Στη θεραπεία του HCC με χημειοεμβολή, έχει ήδη παρατηρηθεί ότι ένα μέρος του αρχικού καρκίνου του ήπατος μπορεί να μετατραπεί σε καρκίνωμα του χοληφόρου πόρου . Αυτό θα μπορούσε να είναι ένας λόγος για τον οποίο ο καρκίνος δεν ανταποκρίνεται πλέον στην αρχική θεραπεία. «Μπορούμε να βρισκόμαστε στο δρόμο ενός μηχανισμού αντίστασης θεραπείας για καρκίνο του ήπατος », εξηγεί ο διάσημος ογκολόγος και «ελπίζουμε ότι τα ευρήματα θα ενημερώσουν νέες θεραπευτικές επιλογές στο μέλλον».