Απ’ ότι φαίνεται συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου μας διακρίνουν την διαφορά ανάμεσα στο καλό και το κακό.
Όταν κάποιος σας προσβάλλει ενώ χαμογελάει, πρέπει ο εγκέφαλός σας να το ερμηνεύσει ως ένα γνήσιο χαμόγελο ή ως μια προσβολή; Ερευνητές του Ινστιτούτου MaxPlanck, για την Ανθρώπινη Γνωστική, στη Λειψία και του Πανεπιστημίου της Χάιφα, στο Ισραήλ, έχουν εντοπίσει νευρικούς μηχανισμούς που μας βοηθούν να καταλάβουμε αν μια δύσκολη κοινωνική κατάσταση είναι συναισθηματικά θετική ή αρνητική.
Όταν κάποιος μας κάνει μία φιλοφρόνηση, προφανώς είναι κάτι θετικό. Όταν κάποιος μας επιτίθεται καταλαβαίνουμε ξεκάθαρα ότι η κατάσταση είναι αρνητική. Πολλές όμως άλλες κοινωνικές καταστάσεις είναι πιο περίπλοκες. Κάποιος μπορεί να κάνει μια κυνική δήλωση… κάποιος μπορεί να χαμογελάει, αλλά ουσιαστικά να επιδιώκει να μας βλάψει… μια πρόταση μπορεί να έχει πολύ διαφορετικές σημασίες, ανάλογα με τον τόνο της φωνής που χρησιμοποιείται. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι σημαντικό ότι ο εγκέφαλός μας ξέρει πώς να επεξεργαστεί την έννοια της συναισθηματικής σύγκρουσης σωστά, αλλιώς θα ανταποκρινόμασταν ευχάριστα, όταν κάποιος μας προσβάλλει.
Τώρα, οι ερευνητές έχουν βρει τους μηχανισμούς του εγκεφάλου μας, που ασχολούνται με τέτοιες καταστάσεις. «Έχουμε εντοπίσει δύο περιοχές του εγκεφάλου που δρουν παρόμοια ως “τηλεχειριστήρια”. Μαζί καθορίζουν ποια αξία θα αποδώσουν σε μια κατάσταση, και κατά συνέπεια καθορίζουν ποιες άλλες περιοχές του εγκεφάλου θα πρέπει να ενεργοποιηθούν ή να απενεργοποιηθούν», εξηγεί ο επικεφαλής της μελέτης ChristianeRohr, του MaxPlanckInstitute.
Κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν συναισθηματικά αντικρουόμενες ταινίες, όπως το “ReservoirDogs”, του QuentinTarantino, ενώ βρισκόντουσαν σε ένα μαγνητικό scanner συντονισμού. Αυτή η ταινία περιλαμβάνει μία σκηνή, όπου ένα άτομο βασανίζει ένα άλλο, ενώ χαμογελάει, χορεύει και μιλάει στο θύμα του με ένα φιλικό τρόπο. Αργότερα οι συμμετέχοντες ανέφεραν αν γι’ αυτούς κάθε σκηνή που παρακολούθησαν περιλάμβανε μια σύγκρουση. Επιπλέον, αξιολόγησαν σε ποιο βαθμό θεωρούν ότι είναι τα θετικά ή αρνητικά στοιχεία κυρίαρχα και, αντίστοιχα, αν η σκηνή ήταν ευχάριστη ή δυσάρεστη για παρακολούθηση. Η ανάλυση των νευρωνικών σημάτων αξιολογήθηκε μέσω της λειτουργικής απεικόνισης του μαγνητικού συντονισμού και των απαντήσεων των συμμετεχόντων. Αυτό επέτρεψε στους ερευνητές να κατανοήσουν πώς αλλάζει ο εγκέφαλος μεταξύ των δύο διαφορετικών νευρωνικών δικτύων, σύμφωνα με την οποία ο ένας ενεργοποιείται όταν αντιλαμβανόμαστε μια κατάσταση ως θετική, και ο άλλος ενεργοποιείται όταν αντιλαμβανόμαστε κάτι ως αρνητικό.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο διακόπτης διευκολύνεται από δύο περιοχές, που αποτελούν μέρος του θετικού και του αρνητικού δικτύου αντίστοιχα: Η ανώτερη κροταφική αύλακα είναι για την ερμηνεία των θετικών καταστάσεων και ο κατώτερος βρεγματικός λοβός για την ερμηνεία των αρνητικών καταστάσεων. Αυτές οι περιοχές ενεργοποιήθηκαν, όταν οι συμμετέχοντες θεώρησαν ότι η σκηνή της ταινίας αντιπροσώπευε μια συναισθηματική σύγκρουση. «Οι δύο περιοχές φαίνεται να “μιλάνε” η μία στην άλλη και να ερμηνεύουν την κατάσταση, προκειμένου να αποφασίσουν ποια θα είναι ενεργοποιημένη και ποια θα πρέπει να απενεργοποιείται, προσδιορίζοντας έτσι το δίκτυο που θα είναι ενεργό. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι περιοχές αυτές μπορούν να επηρεάσουν την αξία, θετική ή αρνητική, που θα είναι κυρίαρχη σε μια συναισθηματική σύγκρουση, μέσω του ελέγχου των άλλων περιοχών του εγκεφάλου», λέει ο HadasOkon-Singer, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα.
Οι περισσότεροι ανθρώπινοι εγκέφαλοι καταφέρνουν να επεξεργαστούν τέτοιες συναισθηματικές συγκρούσεις σωστά, αλλά μερικοί άνθρωποι αγωνίζονται για να το πράξουν. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη, άγχος, και μια τάση να αποφεύγονται οι κοινωνικές καταστάσεις. Ως εκ τούτου, οι νευροεπιστήμονες Rohr και Okon-Singer ελπίζουν ότι αυτή η ανακάλυψη, ότι δηλαδή αυτές οι δύο περιοχές του εγκεφάλου επεξεργάζονται τις συναισθηματικά δύσκολες καταστάσεις, θα διευκολύνει τώρα περαιτέρω έρευνα, για να εξετάσουν το γιατί αυτός ο μηχανισμός δεν λειτουργεί σωστά σε ορισμένους ανθρώπους.