Ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση του Αλτσχάιμερ φαίνεται ότι είναι οι επιστήμονες που ασχολούνται με την αντιμετώπιση και την θεραπεία της νόσου, η οποία επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μέχρι το 2050 περίπου 13,8 εκατομμύρια ηλικιωμένοι στις ΗΠΑ θα πρέπει να ζουν με τη νόσο του Αλτσχάιμερ.
Της Μαρίας Χατζηδάκη
Αυτή τη στιγμή έχουν αναφερθεί σε όλο τον κόσμο, περίπου 36 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν με τη νόσο του Αλτσχάιμερ – μια κατάσταση που αντιπροσωπεύει περίπου το 60% – 80% των περιπτώσεων άνοιας. Ερευνητές από όλο τον κόσμο συναντήθηκαν στο Διεθνές Συνέδριο για το Αλτσχάιμερ 2015, που πραγματοποιήθηκε αυτήν την εβδομάδα στην Ουάσιγκτον, για να μοιραστούν τα αποτελέσματα των μελετών τους, με στόχο να βρεθούνε πιο κοντά στις στρατηγικές πρόληψης και θεραπείας για τη νόσο Αλτσχάιμερ, αλλά και άλλων μορφών άνοιας. Στο φετινό συνέδριο αναφέρθηκαν μερικά από τα πιο ελπιδοφόρα αποτελέσματα που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα.
Στις ΗΠΑ μόνο, αυτή τη στιγμή ζουν περίπου 5,3 εκατομμύρια άνθρωποι με το Αλτσχάιμερ – εκ των οποίων 5,1 εκατομμύρια είναι ηλικίας 65 ετών και άνω. Κατά τη διάρκεια των επόμενων 10 ετών, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι ο αριθμός των ηλικιωμένων αναμένεται να ανέλθει στα 7,1 εκατομμύρια ανθρώπους και μέχρι το 2050, αναμένεται να φτάσουν τα 13,8 εκατομμύρια.
Φέτος, εκτιμάται ότι περίπου 700.000 άνθρωποι στις ΗΠΑ ηλικίας 65 ετών και άνω θα πεθάνουν από τη νόσο Αλτσχάιμερ, καθιστώντας την ως την 6η κύρια αιτία θανάτου στη χώρα. Τον Αύγουστο του περασμένου έτους, οι ερευνητές προσπάθησαν να εντοπίσουν πόσο κοντά είναι στο να βρουν μια θεραπεία για τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Ανακάλυψαν λοιπόν ότι υπάρχουν πολλά εμπόδια στην ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης και θεραπείας για τη νόσο Αλτσχάιμερ. Εξέχουσα θέση μεταξύ αυτών ήταν η έλλειψη των τεχνικών μέσων για τη διάγνωση του Αλτσχάιμερ σε πρώιμο στάδιο, και πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι η έγκαιρη παρέμβαση είναι καίριας σημασίας για την καταπολέμηση της νόσου.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η διαδικασία εμφάνισης της νόσου του Αλτσχάιμερ αρχίζει μια δεκαετία πριν εμφανιστούν τα κλινικά συμπτώματα στους ασθενείς, υποδηλώνοντας ότι ενδέχεται να χρειαστεί να παρεμβαίνουν οι επιστήμονες νωρίτερα για να υπάρχουν αποτελέσματα στην πορεία της ανάπτυξης της νόσου, χρησιμοποιώντας θεραπείες για την πρόληψη των μη φυσιολογικών πρωτεϊνών που είναι άφθονες στους εγκεφάλους των ανθρώπων με Αλτσχάιμερ.
Η καλύτερη κατανόηση των παραγόντων κινδύνου εμφάνισης του Αλτσχάιμερ είναι επίσης σημαντική για την πρόληψη της νόσου. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι εάν έχουνε επίγνωση του τι προκαλεί την κατάσταση, μπορούν να γίνουν περισσότερα για να μειωθεί ο κίνδυνος ανάπτυξης της. Αυτά τα σημεία ήταν στο επίκεντρο ενός αριθμού μελετών που παρουσιάστηκαν στο φετινό Διεθνές Συνέδριο Αλτσχάιμερ (AAIC). Τα αποτελέσματα μίας μελέτης που δείχνουν ότι βρέθηκε ένα φάρμακο που θα μπορούσε να καθυστερήσει την ανάπτυξη του Αλτσχάιμερ, εάν αυτό χορηγηθεί στα πρώτα στάδια της νόσου, γέμισε ελπίδες την επιστημονική κοινότητα.
Παράγοντες κινδύνου
Η ηλικία είναι ο πιο καλά τεκμηριωμένος παράγοντας κινδύνου για τη νόσο Αλτσχάιμερ. Η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων με τη νόσο είναι ηλικίας 65 ετών και άνω. Σύμφωνα με την Ένωση Αλτσχάιμερ, ο κίνδυνος για Αλτσχάιμερ διπλασιάζεται κάθε 5 χρόνια μετά την ηλικία των 65 ετών, ενώ μετά την ηλικία των 85, ο κίνδυνος αυξάνεται κατά σχεδόν 50%.
Το οικογενειακό ιστορικό της νόσου του Αλτσχάιμερ και η παρουσία ορισμένων γονιδίων – όπως της απολιποπρωτεΐνης Ε-Ε4 (APOE-e4) – θεωρείται επίσης ότι είναι ένας παράγοντας κινδύνου για τη νόσο, όμως όλο και περισσότερο οι ερευνητές ανακαλύπτουν και άλλα στοιχεία που μπορεί να συμβάλλουν στην αύξηση της πιθανότητας εμφάνισης της νόσου.
Η καθιστική ζωή και η έλλειψη άσκησης είναι ένας επιπλέον παράγοντας εμφάνισης του Αλτσχάιμερ. Νεότερη μελέτη δείχνει ότι η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας και η παρακολούθηση πολλών ωρών τηλεόρασης, μεταξύ των ηλικιών 18 και 30, μπορεί να οδηγήσει σε φτωχότερες γνωστικές λειτουργίες αργότερα στη ζωή αυξάνοντας τον κίνδυνο για Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές άνοιας. Με βάση αυτά τα ευρήματα, οι ερευνητές πιστεύουν ότι η σωματική δραστηριότητα στις αρχές και τα μέσα της ενήλικης ζωής μπορεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την υγιή γνωστική γήρανση.
Τα άτομα με διαβήτη τύπου 1 μπορεί να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για τη νόσο Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές άνοιας. Στο συνέδριο παρουσιάστηκε μια μελέτη σχετικά με την άνοια μεταξύ των ηλικιωμένων ενηλίκων με διαβήτη τύπου 1. Η έρευνα έδειξε ότι, σε σύγκριση με άτομα χωρίς διαβήτη τύπου 1, οι ενήλικες με αυτόν τον όρο βρέθηκαν να έχουν κατά 83% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Όταν οι συμμετέχοντες με διαβήτη τύπου 2 εξαιρέθηκαν – αφήνοντας μόνο τους συμμετέχοντες χωρίς καμία μορφή διαβήτη – η ομάδα βρήκε ότι ο κίνδυνος άνοιας για τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 αυξάνεται στο 93% – 73%.
Η γνωστική ικανότητα στην παιδική ηλικία και η πολυπλοκότητα της δουλειάς στην ενήλικη ζωή φαίνετε να επηρεάζει την ανάπτυξη της νόσου. Η μελέτη έθεσε ερωτήματα σχετικά με το αν η γνωστική ικανότητα ενός ατόμου – τόσο την παιδική ηλικία όσο και στην ενηλικίωση – μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης αποκάλυψαν ότι οι συμμετέχοντες που είχαν κατά 20% χαμηλότερο βαθμό στην παιδική τους ηλικία είχαν κατά 21% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας, συγκριτικά με εκείνους που είχαν υψηλότερους βαθμούς στο σχολείο, ανεξάρτητα από την επαγγελματική τους πολυπλοκότητα στην ενήλικη ζωή.
Ωστόσο, υψηλότεροι σχολικοί βαθμοί κατά την παιδική ηλικία, παράλληλα με μεγαλύτερη πολυπλοκότητα στην εργασία, βρέθηκαν να έχουν κατά 39% πιο μειωμένο κίνδυνο για άνοια, ενώ κατά 23% χαμηλότερο κίνδυνος εμφάνισης βρέθηκε μεταξύ των ατόμων με υψηλότερη πολυπλοκότητα στη δουλειά. Η μοναξιά των ηλικιωμένων και η κατάθλιψη θα μπορούσε να είναι επίσης ένας παράγοντας κινδύνου για τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Μια μικρή ελπιδοφόρα μελέτη δείχνει επίσης ότι θα μπορούσε ένα απλό τεστ με το σάλιο να δείξει εάν το άτομο έχει Αλτσχάιμερ ή όχι. Οι επιστήμονες συνέκριναν τα δεδομένα των φυσιολογικών ανθρώπων με εκείνους που είχαν την νόσο και βρήκαν ότι τα άτομα αυτά είχαν κάποιες συγκεκριμένες ενώσεις που υπάρχουν και στο σάλιο των ανθρώπων με φτωχότερη γνωστική λειτουργία.
Μια ακόμη μελέτη αναφέρει ότι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ) μπορεί να είναι αποτελεσματική για την μείωση του Αλτσχάιμερ στα άτομα με MCI. Στη βασική μελέτη, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα δείγματα ΕΝΥ από τους συμμετέχοντες με νόσο Αλτσχάιμερ είχαν υψηλότερα επίπεδα μιας πρωτεΐνης, που ονομάζεται νευρογρανίνη, και η οποία εμφανίζεται στον εγκέφαλο, από τους συμμετέχοντες με την MCI ή φυσιολογική γνωστική λειτουργία.
Παρά την έλλειψη χρηματοδότησης, οι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν να κάνουν μεγάλα άλματα στον τομέα της έρευνας για την άνοια, όπως αποδεικνύεται από τις μελέτες που παρουσιάστηκαν στο AAIC αυτή την εβδομάδα. Με δεδομένη την αισιοδοξία που εκπέμπεται από το φετινό συνέδριο, υπάρχουν μεγάλες ελπίδες για ακόμη καλύτερα αποτελέσματα το επόμενο έτος.