Αυτό που βλέπουμε με την περιφερειακή όραση, ακριβώς έξω από την άμεση εστίαση του ματιού, μπορεί μερικές φορές να είναι μια οπτική ψευδαίσθηση, σύμφωνα με νέα ευρήματα που δημοσιεύονται στο περιοδικό Psychological Science.
Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι ακόμα κι αν η περιφερική όραση μας είναι λιγότερο ακριβής και λεπτομερής από ό, τι βλέπουμε στο κέντρο του οπτικού πεδίου, μπορεί να μην παρατηρήσουμε μια ποιοτική διαφορά. «Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι, υπό τις σωστές συνθήκες, ένα μεγάλο μέρος της περιφερειακής όρασης μπορεί να γίνει μια οπτική ψευδαίσθηση», λέει ο ερευνητής ψυχολογίας Marte Otten από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, επικεφαλής συγγραφέας της νέας έρευνας. “Αυτή η επίδραση φαίνεται να κρατά πολλά οπτικά βασικά χαρακτηριστικά, που δείχνει ότι αυτή η « πλήρωση » είναι γενική και θεμελιώδης, έχοντας έναν αντιληπτικό μηχανισμό.”
Στην καθημερινή ζωή λειτουργούμε υπό την παραδοχή ότι η αντίληψή μας για τον κόσμο αντιπροσωπεύει με ακρίβεια τον έξω κόσμο. Αλλά οπτικές ψευδαισθήσεις των διαφόρων ειδών μας δείχνουν ότι αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Καθώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τις εισερχόμενες πληροφορίες σχετικά με ένα εξωτερικό ερέθισμα αυτό δημιουργεί μια αναπαράσταση του εξωτερικού κόσμου που μπορεί να αποκλίνει από την πραγματικότητα. Ο Marte Otten και οι συνεργάτες του αναρωτήθηκαν αν αυτή η ίδια διαδικασία θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί συνήθως αισθανόμαστε ότι η περιφερειακή όραση μας είναι λεπτομερής και ισχυρή, όταν δεν είναι.
“Ίσως το μυαλό μας γεμίζει με ό, τι βλέπουμε όταν το φυσικό ερέθισμα δεν είναι αρκετά πλούσιο,” εξηγεί. “Ο εγκέφαλος εκπροσωπεί την περιφερική όραση με λιγότερη λεπτομέρεια, και αυτές οι αναπαραστάσεις υποβαθμίζονται πιο γρήγορα από την κεντρική όραση. Ως εκ τούτου, αναμένεται η περιφερική όραση που θα πρέπει να είναι πολύ ευαίσθητη στις απατηλές οπτικές εμπειρίες, για πολλά ερεθίσματα και μεγάλα τμήματα του οπτικού πεδίου.” Ακολουθώντας μια σειρά πειραμάτων, οι ερευνητές παρουσίασαν συνολικά σε 20 συμμετέχοντες μια σειρά από εικόνες. Οι συμμετέχοντες επικεντρώθηκαν στο κέντρο της οθόνης- κεντρική εικόνα. Στη συνέχεια εμφανίστηκε μια διαφορετική περιφερειακή εικόνα σταδιακά, η οποία άρχισε να ξεθωριάζει. Οι συμμετέχοντες έπρεπε να κάνουν κλικ στο ποντίκι μόλις η διαφορά μεταξύ του κεντρικού επιθέματος και της περιφερειακής όρασης εξαφανιζόταν και ολόκληρη η οθόνη φαινόταν να είναι ομοιόμορφη.
Ο Otten και οι συνεργάτες του άλλαξαν το χαρακτηριστικό της κεντρικής εικόνας σε διαφορετικά πειράματα, μεταβάλλοντας το σχήμα, τον προσανατολισμό, τη φωτεινότητα, τη σκιά ή την κίνηση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όλα αυτά τα χαρακτηριστικά ήταν ευάλωτα σε μια ομοιομορφία -ψευδαίσθηση-, καθώς οι συμμετέχοντες εσφαλμένα ανέφεραν ότι είδαν μια ομοιόμορφη εικόνα. Η ψευδαίσθηση ήταν λιγότερο πιθανό να συμβεί όταν η διαφορά μεταξύ του κέντρου και της περιφέρειας ήταν μεγάλη. Οι συμμετέχοντες θεώρησαν ότι είναι σχεδόν εξίσου σίγουροι για την εμπειρία τους από την ομοιομορφία, ενώ στην πραγματικότητα δεν την έβλεπαν όταν ήταν απατηλή. Αυτό υποδηλώνει ότι η απατηλή εμπειρία είναι παρόμοια με μια οπτική εμπειρία που βασίζεται σε ένα φυσικό οπτικό ερέθισμα.
«Το πιο εκπληκτικό είναι ότι βρήκαμε μια νέα κατηγορία των οπτικών ψευδαισθήσεων με ένα μεγάλο εύρος, επηρεάζοντας πολλούς διαφορετικούς τύπους ερεθισμάτων και ένα μεγάλο μέρος του οπτικού πεδίου,” σημειώνει ο Otten. «Ελπίζουμε να χρησιμοποιήσετε αυτή την ψευδαίσθηση ως εργαλείο για να αποκαλύψει γιατί η περιφερειακή όραση φαίνεται τόσο πλούσια και λεπτομερής, και γενικότερα, να καταλάβουμε πώς ο εγκέφαλος μας δημιουργεί οπτικές αντιληπτικές εμπειρίες».