Την νόσο Canavan, ένα είδους λευκοδυστροφίας που αποτελεί μια ανίατη και προοδευτικά θανατηφόρα νευρολογική πάθηση , ανακάλυψαν ερευνητές μέσα από μια σειρά πειραμάτων.
Της Συμέλια Μετρίδου
Οι ερευνητές του UC Davis φαίνεται να έχουν δημιουργήσει μια μακρόχρονη διαμάχη γύρω από τη μοριακή βάση της κληρονομικής διαταραχής που επηρέασε ιστορικά τους Εβραίους από την Ανατολική Ευρώπη, αλλά τώρα τίθεται και σε άλλους πληθυσμούς σημιτικής καταγωγής, ιδιαίτερα στις οικογένειες από τη Σαουδική Αραβία.
Μέσα από μια σειρά πειραμάτων, οι ερευνητές αποκάλυψαν τις βιοχημικές θεμέλια της νόσου Canavan, ένα είδους λευκοδυστροφίας που αποτελεί μια ανίατη και προοδευτικά θανατηφόρα νευρολογική πάθηση. Η νόσος Canavan, ICD-10 E75.2 είναι μια κοινή εγκεφαλική εκφυλιστική ασθένεια που πλήττει παιδιά όταν η λευκή ουσία του εγκεφάλου εκφυλίζεται. Ονομάζεται, επίσης, νόσος Canavan-Van Bogaert-Bertrand, ή έλλειψη ασπαρτοακυλάσης ή ανεπάρκεια αμινοακυλάσης 2 ή Ν-ακετυλασπαρτική οξυουρία και πρόκειται για μια αυτοσωματική υπολειπόμενη εκφυλιστική διαταραχή που προκαλεί προοδευτική βλάβη των νευρικών κυττάρων στον εγκέφαλο. Οι λευκοδυστροφίες, περιλαμβάνουν έναν αριθμό σπάνιων γενετικών διαταραχών του κεντρικού νευρικού συστήματος που προκαλούν διακοπή της ανάπτυξης της μυελίνης που αναπτύσσεται γύρω από τους νευρώνες και είναι απαραίτητη για τη φυσιολογική νευρική αγωγιμότητα. Η νόσος Canavan κληρονομείται και αν και οι δύο γονείς φέρουν τη μετάλλαξη, κάθε παιδί έχει μία στις τέσσερις πιθανότητες να εμφανίσει την πάθηση. Παρά το γεγονός ότι η νόσος εμφανίζεται σε όλο τον κόσμο, οι πιο συχνοί φορείς της μετάλλαξης είναι Ασκενάζι Εβραίοι από την Ανατολική Ευρώπη. Στις μέρες μας, οι περισσότερες περιπτώσεις της νόσου προκύπτουν τώρα σε οικογένειες από άλλους χώρους, ιδιαίτερα σε οικογένειες της Σαουδικής Αραβίας.
Η ομάδα UC Davis αναγνώρισε μια ασυνήθιστα υψηλή συγκέντρωση του δεύτερου πιο κοινού μορίου στον εγκέφαλο, Ν-ακετυλοασπαρτικού (ΝΑΑ), ως τον ένοχος που προκαλεί καταστροφικές συνέπειες. Τα αποτελέσματα της έρευνας, βρίσκονται πλέον online και έχουν δημοσιευθεί στο περιοδικό “Annals of Neurology” στο τεύχος Μαΐου υπό τον τίτλο «εκτομή Ν-ακετυλοασπαρτικού αποτρέπει συμπτώματα λευκοδυστροφίας σε ένα είδος της Νόσου Canavan». «Αναγνωρίζοντας τη βιοχημική βάση αυτής της διαταρραχής, πιστεύουμε πως θα μπορέσουμε να οδηγηθούμε σε μια αποτελεσματική θεραπεία» δηλώνει ο David Pleasure, υπεύθυνος της έρευνας και διακεκριμένος καθηγητής της ομάδας UC Davis στον τομέα της παιδιατρικής και της νευρολογίας.
Γνωρίζοντας εδώ και χρόνια πως η κρίσιμη μετάλλαξη οδηγείς ε ασθένεια, προέκυψαν δύο υποθέσεις σχετικά με το ποιος ευθύνεται για την εκδήλωση της νόσου Canavan. Είτε λοιπόν πρόκειται για πρόβλημα λόγω υπερβολικής ΝΑΑ είτε λόγω έλλειψης παραπροϊόντων. Επειδή το οξικό άλας είναι ένα βασικό συστατικό της σύνθεσης της μυελίνης, η υπόθεση για έλλειψη παραπροϊόντων, είχε μια καλή θεωρητική βάση που όμως ανατράπηκε όταν οι ερευνητές τη χρησιμοποίησαν για θεραπεία.
Η ομάδα του Dr Pleasure χρησιμοποίησε ειδικά ποντίκια που είχαν συγκεκριμένες γενετικές μεταλλάξεις για να αποδείξουν πως η θεωρία της υπερβολικής ΝΑΑ ήταν η σωστή. Τα ποντίκια που δεν παρήγαγαν ΝΑΑ, δεν παρουσίασαν πρόβλημα με τη μυελίνη. Επίσης, ακόμα και όταν σε αυτά τα ποντίκια χορηγούνταν οι μεταλλάξεις της νόσου Canavan, τα συμπτώματα της νόσου δεν εμφανίστηκαν.
Έχει παρατηρηθεί ότι μία από τις λειτουργίες ΝΑΑ είναι να διατηρεί την απαραίτητη αναλογία ύδατος και άλατος στον εγκέφαλο. Σύμφωνα με την ομάδα του Dr Pleasure είναι πιθανόν αυτή η λειτουργία που αποτελεί το κύριο πρόβλημα στην ασθένεια Canavan. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, η μη παραγωγή μυελίνης, είναι το δευτερεύον και όχι το κυριότερο σύμπτωμα.
Η προσπάθειες για θεραπεία είναι διάφορες. Για παράδειγμα έχει γίνει προσπάθεια για χορήγηση οξικού άλατος αλλά δεν ήταν επιτυχής. Η καταπολέμηση της μετάλλαξης μέσω εμφύτευσης συγκεκριμένου ΑSPA γονιδίου, με τη χρήση ιικού φορέα, λειτούργησε σε ποντίκια που έφεραν τη νόσο όμως είναι τεχνικά αδύνατο να πραγματοποιηθεί σε ανθρώπους.
Η συγκεκριμένη έρευνα πάντως, δείχνει μια νέα πορεία θεραπείας, αυτής της αναστολής της παραγωγή ΝΑΑ. Ωστόσο, το ΝΑΑ, είναι ένα κοινό μόριο στον εγκέφαλο που σύμφωνα με τον Dr Pleasureπρέπει να είναι υπεύθυνο για βασικές λειτουργίες. Ποντίκια που έχουν τροποποιηθεί γενετικά ώστε να μην είναι σε θέση να συνθέσουν ΝΑΑ, έχει αναφερθεί πως έχουν ανώμαλη κοινωνικές συμπεριφορές.