Επιστήμονες ανέφεραν ότι εντόπισαν τον μηχανισμό μέσω του οποίου η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα σε μη καπνιστές, μια ανακάλυψη που ένας ειδικός χαιρέτισε ως «ένα σημαντικό βήμα για την επιστήμη και την κοινωνία». Η έρευνα απέδειξε τον κίνδυνο για την υγεία που ενέχουν τα μικροσκοπικά σωματίδια που παράγονται από την καύση ορυκτών καυσίμων, πυροδοτώντας νέες εκκλήσεις για πιο επείγουσα δράση για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Θα μπορούσε επίσης να ανοίξει το δρόμο για ένα νέο πεδίο πρόληψης του καρκίνου, σύμφωνα με τον Charles Swanton του Ινστιτούτου Francis Crick του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ο Swanton παρουσίασε την έρευνα στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ιατρικής Ογκολογίας στο Παρίσι. Η ατμοσφαιρική ρύπανση θεωρείται από καιρό ότι συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα σε άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ. «Αλλά δεν γνωρίζαμε πραγματικά αν η ρύπανση προκαλούσε άμεσα καρκίνο του πνεύμονα — ή πώς», είπε ο Swanton. Παραδοσιακά πιστεύεται ότι η έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες, όπως εκείνες του καπνού του τσιγάρου ή της ρύπανσης, προκαλεί μεταλλάξεις στο DNA που στη συνέχεια γίνονται καρκίνος. Αλλά υπήρχε μια «άβολη αλήθεια» με αυτό το μοντέλο, είπε ο Swanton: προηγούμενη έρευνα έχει δείξει ότι οι μεταλλάξεις του DNA μπορεί να υπάρχουν χωρίς να προκαλούν καρκίνο – και ότι οι περισσότερες περιβαλλοντικές καρκινογόνες ουσίες δεν προκαλούν τις μεταλλάξεις.
Μελλοντικό χάπι για τον καρκίνο;
Η ερευνητική ομάδα από το Ινστιτούτο Francis Crick και το University College του Λονδίνου ανέλυσε τα δεδομένα υγείας περισσότερων από 460.000 ανθρώπων στην Αγγλία, τη Νότια Κορέα και την Ταϊβάν. Διαπίστωσαν ότι η έκθεση σε μικροσκοπικά σωματίδια ρύπανσης PM2,5 – τα οποία έχουν διάμετρο μικρότερο από 2,5 μικρά – οδήγησε σε αυξημένο κίνδυνο μεταλλάξεων στο γονίδιο EGFR. Σε εργαστηριακές μελέτες σε ποντίκια, η ομάδα έδειξε ότι τα σωματίδια προκάλεσαν αλλαγές στο γονίδιο EGFR καθώς και στο γονίδιο KRAS, τα οποία και τα δύο έχουν συνδεθεί με καρκίνο του πνεύμονα.
Τέλος, ανέλυσαν σχεδόν 250 δείγματα ανθρώπινου πνευμονικού ιστού που δεν εκτέθηκαν ποτέ σε καρκινογόνες ουσίες από το κάπνισμα ή τη μεγάλη ρύπανση. Παρόλο που οι πνεύμονες ήταν υγιείς, βρήκαν μεταλλάξεις DNA στο 18 τοις εκατό των γονιδίων EGFR και στο 33% των γονιδίων KRAS. «Απλώς κάθονται εκεί», είπε ο Swanton, προσθέτοντας ότι οι μεταλλάξεις φαίνεται να αυξάνονται με την ηλικία. «Από μόνα τους, πιθανότατα δεν επαρκούν για να οδηγήσουν τον καρκίνο», είπε. Αλλά όταν ένα κύτταρο εκτίθεται σε ρύπανση μπορεί να προκαλέσει μια «απόκριση επούλωσης πληγών» που προκαλεί φλεγμονή, είπε ο Swanton.
Και αν αυτό το κύτταρο «φυλάσσει μια μετάλλαξη, τότε θα σχηματίσει καρκίνο», πρόσθεσε. «Έχουμε παράσχει έναν βιολογικό μηχανισμό πίσω από αυτό που προηγουμένως ήταν αίνιγμα», είπε. Σε ένα άλλο πείραμα σε ποντίκια, οι ερευνητές έδειξαν ότι ένα αντίσωμα θα μπορούσε να μπλοκάρει τον μεσολαβητή – που ονομάζεται ιντερλευκίνη 1 βήτα – που πυροδοτεί τη φλεγμονή, εμποδίζοντας την έναρξη του καρκίνου από την αρχή. Ο Swanton είπε ότι ελπίζει ότι το εύρημα θα «προσφέρει γόνιμο έδαφος για ένα μέλλον μοριακής πρόληψης του καρκίνου, όπου μπορούμε να προσφέρουμε στους ανθρώπους ένα χάπι, ίσως κάθε μέρα, για να μειώσουμε τον κίνδυνο καρκίνου».
Η Suzette Delaloge, η οποία είναι επικεφαλής του προγράμματος πρόληψης του καρκίνου στο γαλλικό ινστιτούτο Gustave Roussy, είπε ότι η έρευνα ήταν «αρκετά επαναστατική, γιατί δεν είχαμε πρακτικά καμία προηγούμενη επίδειξη αυτού του εναλλακτικού τρόπου σχηματισμού καρκίνου. «Η μελέτη είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα για την επιστήμη – και για την κοινωνία επίσης, ελπίζω», είπε. «Αυτό ανοίγει μια τεράστια πόρτα, τόσο για γνώση όσο και για νέους τρόπους πρόληψης».
Ο Swanton χαρακτήρισε την ατμοσφαιρική ρύπανση «κρυφό δολοφόνο», επισημαίνοντας την έρευνα που εκτιμά ότι συνδέεται με το θάνατο περισσότερων από οκτώ εκατομμυρίων ανθρώπων ετησίως – περίπου τον ίδιο αριθμό με τον καπνό. Άλλες έρευνες έχουν συνδέσει τα PM2,5 με 250.000 θανάτους ετησίως μόνο από καρκίνο του πνεύμονα. «Εσείς και εγώ έχουμε μια επιλογή για το αν καπνίζουμε ή όχι, αλλά δεν έχουμε επιλογή για τον αέρα που αναπνέουμε», είπε ο Swanton, ο οποίος είναι επίσης ο επικεφαλής κλινικός ιατρός στο Cancer Research UK.
«Δεδομένου ότι πιθανώς πέντε φορές περισσότεροι άνθρωποι εκτίθενται σε ανθυγιεινά επίπεδα ρύπανσης από τον καπνό, μπορείτε να δείτε ότι αυτό είναι ένα αρκετά σημαντικό παγκόσμιο πρόβλημα», πρόσθεσε. «Μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε μόνο εάν αναγνωρίσουμε τους πραγματικά στενούς δεσμούς μεταξύ της κλιματικής υγείας και της ανθρώπινης υγείας».