Καρκίνος: Η διατροφή σχετίζεται με το 30-40% των περιπτώσεων καρκίνου, με την παχυσαρκία να αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη αρκετών μορφών της ασθένειας. Διεθνείς επιστημονικές μελέτες, σε βάθος δύο δεκαετιών, δείχνουν τον επιβαρυντικό ή τον προστατευτικό ρόλο, τον οποίο διαδραματίζουν ορισμένα τρόφιμα, ειδικά, αν αυτά καταναλώνονται συχνά. Η καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής στο ΕΚΠΑ κα. Θεοδώρα Ψαλτοπούλου μιλάει για τη σχέση της διατροφής με τον κίνδυνο πρόκλησης καρκίνου.
«Όσον αφορά τη διατροφή αναφερόμαστε κατ΄ αρχήν στην αποφυγή της παχυσαρκίας ή στην αποτελεσματική αντιμετώπισή της. Όσο περισσότερα κιλά έχουμε, όσο υπερβάλλον σωματικό βάρος έχουμε, τόσο περισσότερο αυξάνεται η πιθανότητα για ορισμένα είδη καρκίνου», επισημαίνει η Ψαλτοπούλου. «Μια ισορροπημένη διατροφή και η αποφυγή της παχυσαρκίας θα μπορέσουν να μειώσουν σε αρκετά σημαντικό βαθμό την πιθανότητα ανάπτυξης αρκετών ειδών καρκίνου».
Ποια είδη τροφίμων λειτουργούν επιβαρυντικά σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη καρκίνου στο γαστρεντερικό σύστημα;
«Το λίπος, ειδικά το κορεσμένο λίπος, όπως επίσης και υπερκατανάλωση άλατος. Υπάρχουν πολλές μελέτες που δείχνουν ότι συγκεκριμένοι τύποι διατροφής, όπως η μεσογειακή διατροφή διαδραματίζουν προστατευτικό ρόλο ως προς την ανάπτυξη, για παράδειγμα, του καρκίνου του παχέος εντέρου». Η κα. Ψαλτοπούλου τονίζει ότι: «η μεσογειακή διατροφή έχει συσχετιστεί, σε μεγάλες διεθνείς έρευνες, με αυξημένη πιθανότητα επιβίωσης και με μειωμένη πιθανότητα θανάτου από καρκίνο ή από καρδιαγγειακά».
Και σε ό,τι αφορά τον καρκίνο του μαστού;
«Και εκεί η παχυσαρκία, ειδικά στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, είναι ένας σημαντικός προδιαθεσικός παράγοντας για την ανάπτυξη καρκίνου, όπως επίσης και τα κορεσμένα λίπη».
Το ελαιόλαδο προστατεύει;
«Το ελαιόλαδο παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτό που γνωρίζουμε ως μεσογειακή διατροφή. Υπάρχουν μετα-αναλύσεις, όπως της επιστημονικής μας ομάδας, που δείχνουν προστατευτικό ρόλο σε ορισμένα είδη καρκίνου, όπως τον καρκίνο του μαστού ή του παχέος εντέρου».
Η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα;
«Το αλκοόλ, πάντοτε, επιδρά επιβαρυντικά σε όλα τα είδη καρκίνου. Και αυτό, σε αντιδιαστολή με τα καρδιαγγειακά, όπου, εκεί, αναφέρεται το ότι ένα ποτηράκι κρασί την ημέρα για τις γυναίκες και δύο για τους άντρες μπορεί να είναι προστατευτικό. Το αλκοόλ δεν σχετίζεται προστατευτικά ως προς την ανάπτυξη καρκίνου. Έχουμε επιβαρυντική δράση του αλκοόλ σε αρκετά όργανα».
Τα ψάρια, τα λαχανικά, τα όσπρια, οι ξηροί καρποί και τα φρούτα αποτελούν στοιχεία της μεσογειακής διατροφής και λειτουργούν προστατευτικά για αρκετές μορφές καρκίνους;
«Η μεσογειακή διατροφή και η λελογισμένη κατανάλωση θερμίδων, έτσι ώστε να κρατάμε ένα σταθερό σωματικό βάρος, είναι αυτό που μας προσδίδει καλύτερη υγεία και μεγαλύτερη επιβίωση».
Υπάρχουν τροφές που τίθενται έξω από την ενδεδειγμένη διατροφή;
«Το παν μέτρον άριστον είναι αυτό που μπορεί να χαρακτηρίσει και τη διατροφή μας». Η κα. Ψαλτοπούλου τονίζει τη σημασία της πρόληψης του καρκίνου, καθώς και της έγκαιρης διάγνωσής του και αναφέρεται στον στόχο της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας για τη μείωση της πιθανότητας θανάτου από καρκίνο στα επόμενα 25 χρόνια, ίσως και κατά 50%: “Είναι σημαντικός στόχος και για να επιτευχθεί χρειάζεται μια σειρά παραγόντων, με πρώτο από όλους την πρόληψη. Η πρόληψη του καρκίνου επιτυγχάνεται με μια σειρά δράσεων όπως η αποφυγή καπνίσματος ή η διακοπή του, η κάθε υγιεινή διατροφή, η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας ή η πρόληψή της και η καθημερινή σωματική δραστηριότητα. Αυτοί είναι οι κυριότεροι παράγοντες που σχετίζονται με την πρόληψη διαφόρων μορφών καρκίνου”.
Στην Αμερική παρατηρείται μείωση της πιθανότητα θανάτου από καρκίνο κατά 1% μέχρι 2%, σε ετήσια βάση, κυρίως στους πιο συχνούς καρκίνους του μαστού και του παχέος εντέρου. Αυτό οφείλεται και σε μια σειρά άλλων δράσεων, όπως στον προσυμπτωματικό έλεγχο μεγάλου τμήματος του πληθυσμού;
«Όταν μιλάμε για προσυμπτωματικό έλεγχο εννοούμε ότι η διάγνωση του καρκίνου γίνεται σε στάδιο αρχικό, προκλινικό, πριν από την εκδήλωση συμπτωμάτων. Έτσι ώστε να ελαχιστοποιήσουμε την πιθανότητα, με τη σωστή αντιμετώπιση, να προχωρήσει κατά τέτοιο τρόπο ώστε να καταστεί θανατηφόρος». Η κα. Ψαλτοπούλου αναφέρεται και στα μεγάλα βήματα της επιστήμης στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου, αλλά θεωρεί σημαντικό να επισημάνει: “Εκτός από την πρόληψη και την εξέλιξη στη θεραπευτική αντιμετώπιση της ασθένειας, δεν θα μπορέσουμε να φτάσουμε σε έναν διεθνή στόχο τεράστιας μείωσης της πιθανότητας θανάτου από καρκίνο, παρά μόνο αν υπάρχει ισότιμη και συνολική δυνατότητα επαφής του πληθυσμού με το σύστημα υγείας. Επομένως, θα πρέπει να είμαστε δίπλα στους πιο αδύναμους, γύρω μας, αυτούς που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση, για μια σειρά λόγων στο Σύστημα Υγείας και με την ευαισθητοποίησή τους και την ενημέρωσή τους για τον σωστό τρόπο πρόληψης, να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν τη δυνατότητα προσυμπτωματικού ελέγχου είτε για να λάβουν τη σωστή και ολοκληρωμένη θεραπευτική αντιμετώπιση που τους αντιστοιχεί.