Οι άνθρωποι έχουν συχνά διαφορετικές αντιδράσεις στο στρες. Αυτές οι διακριτές συμπεριφορικές αντιδράσεις θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν παράγοντες που υποδεικνύουν διαφορετική ατομική ευαισθησία στην ανάπτυξη ορισμένων παθολογιών όπως η κατάθλιψη. Μια ερευνητική ομάδα από το EPFL, μέλος του Swiss Synapsy National Centre of Competence in Research (NCCR-Synapsy) για την ψυχική υγεία, έδειξε ότι το κίνητρο για συνεχή προσπάθεια για την επίτευξη στόχων μετά την έκθεση στο στρες εξαρτάται από το επίπεδο του άγχους χαρακτηριστικών του ατόμου. Η μελέτη, που διεξήχθη σε αρουραίους, δείχνει ότι ενώ το άγχος παρακινεί ζώα με χαμηλό άγχος να καταβάλουν σωματική προσπάθεια, εξορύσσει την ικανότητα να καταβάλλουν προσπάθεια σε πολύ ανήσυχα ζώα.
Οι κυτταρικοί μηχανισμοί που διέπουν αυτές τις διαφορές συμπεριφοράς, οι οποίοι μπορούν να διαβαστούν στο περιοδικό Science Advances, περιλαμβάνουν τον υποδοχέα ορμόνης απελευθέρωσης κορτικοτροπίνης 1 (CRHR1), που εκφράζεται από την ομάδα ντοπαμινεργικών κυττάρων στην κοιλιακή τετηγματική περιοχή, μια εγκεφαλική περιοχή που είναι γνωστό ότι εμπλέκεται στη ρύθμιση των κινήτρων. Η μελέτη δείχνει ότι η έκφραση αυτών των υποδοχέων συνδέεται άμεσα με το επίπεδο άγχους των αρουραίων, με την πρώτη συνέπεια να είναι η τροποποίηση της νευρωνικής δραστηριότητας, που οδηγεί σε ενισχυμένο ή μειωμένο κίνητρο. Αυτά τα αποτελέσματα εξηγούν τις ατομικές διαφορές στην ευαισθησία στο στρες και θα μπορούσαν να παρέχουν καλύτερη διαστρωμάτωση των ασθενών για την ανάπτυξη πιο εξατομικευμένων θεραπειών κατά της κατάθλιψης.
Η έκθεση στο στρες ενεργοποιεί μια ομάδα φυσικών φυσιολογικών και εγκεφαλικών αποκρίσεων που ενορχηστρώνουν τις απαραίτητες αλλαγές συμπεριφοράς για την αντιμετώπιση απειλών για τη ζωή κάποιου, όπως η φυγή ή η μάχη όταν έρχεται αντιμέτωπος με έναν πιθανό επιτιθέμενο. Ωστόσο, η έκθεση σε καταστάσεις έντονου ή επαναλαμβανόμενου στρες μπορεί να έχει ύπουλα αποτελέσματα και να προκαλέσει ψυχιατρικά προβλήματα που χαρακτηρίζονται από αλλαγή στα κίνητρα, όπως η κατάθλιψη. Οι μελέτες που διεξήχθησαν για τα κίνητρα μετά από έκθεση στο στρες έχουν δώσει μέχρι τώρα αντιφατικά αποτελέσματα. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι το άγχος προκαλεί μείωση των κινήτρων ενώ άλλες δείχνουν βελτίωση στην απόδοση.
Το άγχος επηρεάζει τα κίνητρα
Όπως οι άνθρωποι, οι αρουραίοι έχουν περισσότερο ή λιγότερο ανήσυχα χαρακτηριστικά προσωπικότητας. “Λάβαμε αυτή τη φυσική παραλλαγή ως βάση για να επιλέξουμε έναν πληθυσμό πολύ ανήσυχων αρουραίων και ένα άλλο σύνολο με χαμηλά χαρακτηριστικά άγχους”, είπε η Κάρμεν Σάντι. Οι ερευνητές του EFPL εκπαίδευσαν αρχικά αρουραίους σε μια εργασία πιέζοντας έναν μοχλό για να λάβουν μια λιχουδιά. Στη συνέχεια, υπέβαλαν αυτούς τους δύο διαφορετικούς πληθυσμούς δοκιμής σε μια αγχωτική πρόκληση που συνίστατο στην έκθεση των ζώων σε μια υπερυψωμένη πλατφόρμα όπου δεν μπορούσαν να ξεφύγουν για ένα τέταρτο της ώρας. Αμέσως μετά δοκίμασαν το κίνητρό τους κάνοντας κάθε φορά πιο σκληρή την προσπάθεια να ενεργοποιήσουν τον μοχλό. Η ικανότητα των πολύ ανήσυχων αρουραίων να διατηρούν μια σταθερή απόδοση ήταν σημαντικά χαμηλότερη από αυτή που έδειξαν οι λιγότερο ανήσυχοι.
Ο μηχανισμός της δύναμης της θέλησης
Χρησιμοποιώντας αυτές τις πρόσφατα αποκτηθείσες πληροφορίες, οι νευροεπιστήμονες εξέτασαν στη συνέχεια τους υποκείμενους μηχανισμούς. Μέσω των γενετικών αναλύσεων των δύο πληθυσμών αρουραίων, διαπίστωσαν ότι η έκφραση του CRHR1 ήταν διαφορετική μεταξύ των αρουραίων με υψηλό άγχος και των αρουραίων χαμηλού άγχους. Αυτός ο υποδοχέας ενεργοποιείται όταν τα ζώα εκτίθενται σε στρες και επηρεάζει τη δραστηριότητα των ντοπαμινεργικών κυτταρικών ομάδων στην κοιλιακή περιοχή (VTA), μια εγκεφαλική περιοχή που αναγνωρίζεται για το ρόλο της στη ρύθμιση των κινήτρων. Τα υψηλότερα επίπεδα CRHR1 σε αρουραίους με χαμηλό άγχος εξηγούν γιατί η απόδοσή τους είναι καλύτερη μετά την έκθεση στο στρες.
Για να επαληθεύσουν τα ευρήματά τους, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν γενετικές και φαρμακολογικές στρατηγικές για να παίξουν με το επίπεδο έκφρασης και να αναστείλουν και να ενεργοποιήσουν αυτόν τον υποδοχέα. Ανεξάρτητα από το αν οι πειραματικοί χειρισμοί έγιναν σε ποντίκια ή σε αρουραίους, τα αποτελέσματα ήταν συνεπή με το συμπέρασμα ότι, όπως είπε ο Ιωάννης Ζαλαχώρας, μεταδιδάκτορας στο EPFL και συν-συγγραφέας της μελέτης, “το κίνητρο υπό το στρες κινείται προς αντίθετες κατευθύνσεις στα άτομα. ανάλογα με το επίπεδο άγχους τους”.
Λαμβάνοντας υπόψη τη διαφορετικότητα
Έτσι, όταν εξετάστηκε το άγχος ως χαρακτηριστικό χαρακτήρα, η ποικιλομορφία των προσωπικοτήτων θα μπορούσε να αντανακλά την ποικιλομορφία της συμπεριφοράς, που αντιπροσωπεύεται σε αυτή τη μελέτη από τη δύναμη της θέλησης. “Οι επιστήμες της ζωής μέχρι τώρα είχαν την τάση να αποφεύγουν το ζήτημα της διαφορετικότητας, ιδιαίτερα αυτό που συνδέεται με το φύλο. Εκτός από τον κύριο στόχο της, η μελέτη μας είναι επίσης ένας τρόπος εξέτασης του ζητήματος της διαφορετικότητας”, είπε η Carmen Sandi. Αυτά τα αποτελέσματα είναι επίσης ελπιδοφόρα για τη θεραπεία της κατάθλιψης. “Τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι πρέπει να λάβουμε υπόψη τα μεμονωμένα χαρακτηριστικά άγχους για να έχουμε μια καλύτερη εικόνα της συμπεριφοράς. Αυτό σίγουρα θα βοηθήσει στην ανάπτυξη κλινικών δοκιμών που θα εστιάζονται περισσότερο στα γενετικά προφίλ και στη μεταβλητότητα των ατόμων στο άγχος, αυξάνοντας τις πιθανότητές τους για επιτυχία.” επεσήμανε η Κάρμεν Σάντι.