Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι οργανωμένος σε λειτουργικά δίκτυα – συνδεδεμένες περιοχές του εγκεφάλου που επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω αποκλειστικών μονοπατιών. Έτσι αντιλαμβανόμαστε τις αισθήσεις μας, πώς κινείται το σώμα, πώς μπορούμε να θυμόμαστε το παρελθόν και να σχεδιάζουμε το μέλλον. Το δίκτυο “προεπιλεγμένης λειτουργίας” είναι το μέρος του συνδεδεμένου εγκεφάλου μας που είναι υπεύθυνο για την αφηρημένη και αυτοκατευθυνόμενη σκέψη. Όταν επεξεργαζόμαστε εξωτερικές αισθητηριακές πληροφορίες, το δίκτυο προεπιλεγμένης λειτουργίας απενεργοποιείται και όταν υπάρχουν λιγότερα συμβάντα έξω από το σώμα μας, ενεργοποιείται. Το εάν το ίδιο δίκτυο προεπιλεγμένης λειτουργίας βρίσκεται σε θηλαστικά παρόμοια με τους ανθρώπους δεν έχει απαντηθεί με βεβαιότητα.
Σε μια διεθνή συνεργασία σε επτά εργαστήρια, σε πέντε ιδρύματα, σε τρεις χώρες και με επικεφαλής τον Χρήστο Κωνσταντινίδη, καθηγητή βιοϊατρικής μηχανικής, νευροεπιστήμης και οφθαλμολογίας, και τον Clément Garin, μεταδιδακτορικό συνεργάτη στο εργαστήριο Κωνσταντινίδη, οι ερευνητές συνέκριναν δεδομένα από ανθρώπους και μη ανθρωποειδή πρωτεύοντα (μακάκοι, μαρμοζέτες και λεμούριοι ποντικών) για να απαντήσετε πιο οριστικά σε αυτό το ερώτημα. “Παράξενα, τα αποτελέσματά μας έδειξαν ότι σε όλα τα είδη εκτός από τον άνθρωπο, οι περιοχές του εγκεφάλου που αποτελούν το δίκτυο προεπιλεγμένης λειτουργίας περιλαμβάνουν δύο συστήματα που δεν συνδέονται στενά μεταξύ τους”, είπε ο Κωνσταντινίδης. “Αυτές οι περιοχές, μία υπεύθυνη για την καταστολή εξωτερικών γεγονότων και μία για περισσότερα γνωστικά καθήκοντα, φαίνεται να συνδέονται μόνο πρόσφατα στην εξέλιξη. Είναι αυτή η σύνδεση που μπορεί να διευκόλυνε την ικανότητα για αφηρημένη σκέψη που οδήγησε στην ταχεία εξέλιξη των ανθρώπινων γνωστικών ικανοτήτων .”
Το απροσδόκητο εύρημα αλλάζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε τα δίκτυα του εγκεφάλου. Τα άτυπα πρότυπα συνδεσιμότητας μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου είναι υπογραφές νευροαναπτυξιακών διαταραχών και ψυχικών ασθενειών. Αυτές οι συνθήκες είναι ένα σημαντικό ζήτημα υγείας και κοινωνίας που επηρεάζει την ικανότητα των ατόμων να λειτουργούν υγιή στην κοινωνία. Η κατανόηση του πώς αναδύονται ασυνήθιστα μοτίβα συνδεσιμότητας του εγκεφάλου θα μπορούσε να οδηγήσει σε καλύτερη διάγνωση και θεραπεία αυτών των καταστάσεων, είπε ο Garin. Τα επόμενα βήματα αυτής της έρευνας θα επικεντρωθούν στον τρόπο με τον οποίο κανονικά ωριμάζουν τα δίκτυα του εγκεφάλου στην παιδική ηλικία και την εφηβεία και τι πάει στραβά στις ψυχικές ασθένειες, πολλές από τις οποίες εμφανίζονται στην πρώιμη ενήλικη ζωή, είπε ο Κωνσταντινίδης. Το άρθρο, “Ένα εξελικτικό κενό στην οργάνωση δικτύου προεπιλεγμένης λειτουργίας πρωτευόντων” δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Cell Reports στις 12 Απριλίου.
