Αλτσχάιμερ: Καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός γερνάει, η νόσος Αλτσχάιμερ γίνεται όλο και πιο συχνή. Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο διαδεδομένη μορφή άνοιας. Η άνοια είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια σειρά συμπτωμάτων που συνδέονται με την έκπτωση της λειτουργίας του εγκεφάλου με την ηλικία. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν απώλεια μνήμης, δυσκολίες στην επικοινωνία, δυσκολίες στην επίλυση προβλημάτων και αλλαγές στην προσωπικότητα ή τη συμπεριφορά.
Η νόσος Αλτσχάιμερ αποτελεί ένα όλο και πιο επείγον παγκόσμιο ζήτημα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προβλέπει ότι ο αριθμός των ατόμων με την πάθηση θα τριπλασιαστεί έως το 2050. Παρά το αυξανόμενο αυτό πρόβλημα, η νόσος Αλτσχάιμερ παραμένει μια σχετικά ανεπαρκώς μελετημένη πάθηση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις υποσαχάριες χώρες, όπως η Νότια Αφρική. Μια σημαντική πρόκληση είναι ότι η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια πολύπλοκη πάθηση χωρίς γνωστή θεραπεία. Ωστόσο, οι ερευνητές έχουν εντοπίσει αρκετούς βασικούς παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τη νόσο. Σε αυτούς περιλαμβάνονται η ηλικία, η γενετική, οι παράγοντες του τρόπου ζωής και οι υποκείμενες ιατρικές καταστάσεις. Τα τελευταία χρόνια, ένας από τους πιο ελπιδοφόρους τομείς έρευνας για τις ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, ήταν η συσσώρευση επιβλαβών πρωτεϊνών στον εγκέφαλο. Συγκεκριμένα το αμυλοειδές-ß. Το αμυλοειδές-ß έχει παραμείνει ένας εξέχων τομέας έρευνας στη νόσο Αλτσχάιμερ, καθώς η συσσώρευσή του αποτελεί κλασικό χαρακτηριστικό στην ανάπτυξη της πάθησης. Η κατανόηση της συμμετοχής του στη διαδικασία της νόσου είναι ζωτικής σημασίας για την πρόοδο των γνώσεών μας και την ανάπτυξη αποτελεσματικών στρατηγικών για τη διάγνωση, την πρόληψη και τη θεραπεία της νόσου. Η συσσώρευση του αμυλοειδούς-ß μπορεί να οδηγήσει στον σχηματισμό πλακών. Αυτές οι πλάκες μπορούν να παρεμποδίσουν την επικοινωνία μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων. Αυτό τελικά συμβάλλει στη γνωστική έκπτωση και σε άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Το αμυλοειδές-ß είναι μια μεγάλη μεμβρανική πρωτεΐνη που είναι απαραίτητη για τη νευρική ανάπτυξη και επιδιόρθωση. Όμως, η αλλοιωμένη μορφή της στη μετέπειτα ζωή μπορεί να καταστρέψει τα νευρικά κύτταρα. Αυτό προκαλεί την απώλεια της σκέψης και της μνήμης που συνδέεται με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Αναζητήσαμε, λοιπόν, να διαπιστώσουμε αν οι διατροφικές παρεμβάσεις, ιδίως η διαλείπουσα νηστεία, θα εξουδετέρωναν τη συσσώρευση του αμυλοειδούς-ß στον εγκέφαλο και ενδεχομένως θα προστάτευαν από τον θάνατο των εγκεφαλικών κυττάρων που σχετίζεται με την ηλικία. Σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε το 2021, ο συνάδελφός μου και εγώ δείξαμε ότι σε πειράματα που πραγματοποιήσαμε σε ποντίκια διαπιστώσαμε ότι η διαλείπουσα νηστεία εξουδετέρωσε τη συσσώρευση του αμυλοειδούς-ß στον εγκέφαλο. Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώθηκαν περαιτέρω σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε τον Μάιο του 2022. Τα ευρήματά μας αποτελούν σημαντική συμβολή στην αναζήτηση του πιθανού ρόλου των διατροφικών παρεμβάσεων και συνάδουν με προηγούμενες μελέτες που υποστηρίζουν την ιδέα ότι η διαλείπουσα νηστεία μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση της συσσώρευσης αμυλοειδούς-ß στον εγκέφαλο και στην προστασία από τον σχετιζόμενο με την ηλικία θάνατο των εγκεφαλικών κυττάρων. Εξ όσων γνωρίζω, η πιο πρόσφατη μελέτη που χρησιμοποιεί μια παραλλαγή της διαλείπουσας νηστείας, δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2022. Ο κλινικός κλάδος αυτής της μελέτης παραμένει σε εξέλιξη. Η έρευνα σχετικά με τα αίτια της νόσου Αλτσχάιμερ έχει επιταχυνθεί τα τελευταία χρόνια, με νέους δρόμους να ανοίγονται σε τακτική βάση, καθώς οι επιστήμονες αναζητούν θεραπείες. Τα ευρήματα της μελέτης μας υποδηλώνουν ότι η διαλείπουσα νηστεία μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για την αύξηση της αποτελεσματικότητας της αυτοφαγίας – της διαδικασίας που διασπά και ανακυκλώνει κατεστραμμένα ή περιττά κυτταρικά συστατικά, όπως οργανίδια και τοξικές πρωτεΐνες. Η διαδικασία αυτή μπορεί επομένως να μειώσει τον κίνδυνο συσσώρευσης αμυλοειδούς-ß και τον σχετικό θάνατο των εγκεφαλικών κυττάρων. Τα ευρήματα αυτά είναι ιδιαίτερα σημαντικά επειδή ρίχνουν φως στη σχέση μεταξύ της αυτοφαγίας και του θανάτου των εγκεφαλικών κυττάρων με την ηλικία, καθώς και στα πιθανά θεραπευτικά οφέλη των παρεμβάσεων που στοχεύουν σε αυτή τη διαδικασία.
Πώς λειτουργεί
Η διαλείπουσα νηστεία είναι μια διατροφική προσέγγιση που περιλαμβάνει τη ρύθμιση της πρόσληψης τροφής με εναλλαγή περιόδων νηστείας και φαγητού. Αυτό το διατροφικό σχήμα περιλαμβάνει περιόδους περιορισμένης κατανάλωσης τροφής, ακολουθούμενες από περιόδους κανονικής διατροφής. Υπάρχουν διάφοροι τύποι διαλείπουσας νηστείας. Ο ένας είναι η χρονικά περιορισμένη διατροφή, κατά την οποία τα τρόφιμα καταναλώνονται μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό παράθυρο κάθε μέρα. Η νηστεία εναλλασσόμενων ημερών είναι όπου η τροφή περιορίζεται κάθε δεύτερη ημέρα. Η διαλείπουσα νηστεία έχει αποδειχθεί ότι έχει διάφορα οφέλη για την υγεία. Ορισμένα από τα οφέλη σχετίζονται με την προαγωγή της υγείας του εγκεφάλου. Τα ευρήματα της μελέτης μας υποδηλώνουν ότι η διαλείπουσα νηστεία μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για την αύξηση της αποτελεσματικότητας της αυτοφαγίας, μιας βασικής διαδικασίας για την απομάκρυνση των τοξικών ή λανθασμένων πρωτεϊνών που μπορεί να συσσωρευτούν στα κύτταρα. Μερικές φορές η αυτοφαγία δεν λειτουργεί σωστά για την απομάκρυνση των επιβλαβών πρωτεϊνών ή άλλων κυτταρικών συστατικών από τα κύτταρα. Αυτό έχει ενοχοποιηθεί έντονα για την ανάπτυξη και την εξέλιξη διαφόρων ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία και αποτελεί στόχο της έρευνας για πιθανές θεραπείες.
Τι κάναμε
Στη μελέτη μας διερευνήσαμε τις επιδράσεις της διαλείπουσας νηστείας στα εγκεφαλικά κύτταρα ποντικών και στα εγκεφαλικά κύτταρα που απομονώθηκαν από ποντίκια με αυξημένη τοξικότητα του αμυλοειδούς-ß. Τα κύτταρα ποντικών χρησιμοποιούνται συχνά ως μοντέλο για τα ανθρώπινα κύτταρα στην επιστημονική έρευνα. Αυτό οφείλεται στη σημαντική γενετική ομοιότητα μεταξύ ποντικών και ανθρώπων. Αυτή η χρήση ζωικών μοντέλων επιτρέπει στους ερευνητές να αποκτήσουν πολύτιμες γνώσεις και να δοκιμάσουν υποθέσεις. Γενικά θεωρείται δεοντολογικά προτιμότερη πριν από την πιθανή διεξαγωγή μελετών σε ανθρώπους. Διαπιστώσαμε ότι 24 έως 48 ώρες διαλείπουσας νηστείας από ποντίκια παρείχαν προστασία από τον κυτταρικό θάνατο σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου τους. Παρατηρήσαμε αυξημένα επίπεδα αυτοφαγίας στα κύτταρα των νηστικών ποντικών. Ακόμη και παρουσία υψηλού φορτίου πρωτεΐνης αμυλοειδούς-ß στα εγκεφαλικά κύτταρα, η διαλείπουσα νηστεία διατήρησε τη δραστηριότητα της αυτοφαγίας. Και η διαδικασία παρέμεινε αποτελεσματική κατά τη διάρκεια μιας περιόδου παρέμβασης 21 ημερών θεραπείας. Αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα της αυτοφαγίας, είναι δυνατόν να διατηρηθεί η απομάκρυνση των επιβλαβών πρωτεϊνών στα κύτταρα, ακόμη και καθώς γερνάμε. Τα ευρήματα αυτής της μελέτης υποδηλώνουν ότι παρεμβάσεις όπως η διαλείπουσα νηστεία θα μπορούσαν ενδεχομένως να προστατεύσουν από την ανάπτυξη ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία. Αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις για τη δημόσια υγεία. Η διαλείπουσα νηστεία είναι μια σχετικά απλή διατροφική παρέμβαση: είναι εύκολο να γίνει. Έχει τη δυνατότητα να υιοθετηθεί ευρέως ως προληπτικό μέτρο κατά της εμφάνισης ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία. Τα ευρήματα αυτά παρέχουν επίσης μια βάση για μελλοντικές έρευνες σχετικά με τους μηχανισμούς με τους οποίους η διαλείπουσα νηστεία προστατεύει από το θάνατο των εγκεφαλικών κυττάρων, τη διερεύνηση των δυνατοτήτων για πρόσθετες θεραπευτικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στην αυτοφαγία και τη διερεύνηση των επιπτώσεων διαφορετικών καθεστώτων νηστείας στην υγεία του εγκεφάλου.