Η κοινωνία και η κοινωνική αλληλεπίδραση διαδραματίζουν βασικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. Η ευημερία ενός ατόμου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά του να είναι μέρος σύνθετων κοινωνικο-πολιτιστικών θεσμών. Ακόμη και κατά τη βρεφική ηλικία, οι άνθρωποι βασίζονται στις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις με άλλους ανθρώπους για την κοινωνική και πολιτιστική μάθηση, την επακόλουθη προσαρμογή σε διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα και, τελικά, την επιβίωση.
Πόσο σημαντική είναι η κοινωνική αλληλεπίδραση;
Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι τα βρέφη δεν ανταποκρίνονται αυτόματα ή αντανακλαστικά σε εξωτερικές ενδείξεις, αλλά αντίθετα διαμορφώνουν προσαρμοστικά τις κοινωνικές τους συμπεριφορές ώστε να ταιριάζουν στο κοινωνικό τους πλαίσιο. Η παρακολούθηση του βλέμματος είναι μια τέτοια συμπεριφορά που τα βρέφη διαμορφώνουν με βάση το περιβάλλον τους.
Ωστόσο, μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι η παρακολούθηση του βλέμματος των βρεφών μπορεί να συμβεί ανεξάρτητα από το κοινωνικό τους πλαίσιο.
Κατά συνέπεια, τα εμπειρικά στοιχεία που εξηγούν τη συμφραζόμενη διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς των βρεφών είναι ασυνεπή. Επομένως, υπάρχει ανάγκη για ένα θεωρητικό πλαίσιο που να μπορεί να περιγράψει αποτελεσματικά τον μηχανισμό που κρύβεται πίσω από τέτοιες συμπεριφορικές διαμορφώσεις.
Για το σκοπό αυτό, μια νέα μελέτη από τον Δρ. Mitsuhiko Ishikawa – Ερευνητή JSPS στο Κέντρο Επιστήμης των Μωρών του Πανεπιστημίου Doshisha – χρησιμοποιεί τη διαμόρφωση συμφραζομένων της συμπεριφοράς παρακολούθησης του βλέμματος ως μοντέλο συστήματος για να αξιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο τα βρέφη διαμορφώνουν με βάση τα συμφραζόμενα την επικοινωνιακή τους συμπεριφορά.
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο Trends in Cognitive Sciences. Αυτή η εργασία έγινε διαθέσιμη στο διαδίκτυο στις 5 Ιανουαρίου 2023 και δημοσιεύτηκε στον Τεύχος 27, Τεύχος 3 του περιοδικού τον Μάρτιο του 2023.
«Προτείναμε ότι, από τη βρεφική ηλικία, οι άνθρωποι ενσωματώνουν αντιληπτικές πληροφορίες, μνήμες και την τρέχουσα φυσιολογική κατάσταση για να καθορίσουν τη βέλτιστη συμπεριφορά σε οποιοδήποτε κοινωνικό πλαίσιο μέσω μιας διαδικασίας λήψης αποφάσεων με γνώμονα την αξία», εξηγεί ο Δρ Ishikawa.
Αυτό σημαίνει ότι τα νήπια επιλέγουν μεταξύ διαφορετικών ενεργειών σε κάθε κοινωνικό πλαίσιο, αξιολογώντας ποια δράση θα έχει το πιο ικανοποιητικό αποτέλεσμα, όπως η απόκτηση νέων πληροφοριών ή ένα κοινωνικό κίνητρο.
Ο Δρ Ishikawa, μαζί με τον καθηγητή Atsushi Senju από το Ερευνητικό Κέντρο για την Παιδική Ψυχική Ανάπτυξη της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Hamamatsu, πρότειναν επίσης ότι οι εξωτερικές ενδείξεις δεν καθορίζουν άμεσα την κοινωνική συμπεριφορά των βρεφών.
Για να υποστηρίξουν αυτές τις υποθέσεις, και οι δύο ερευνητές βασίστηκαν στην υπάρχουσα εμπειρική τους έρευνα για να σχεδιάσουν το «μοντέλο υπολογισμού αξίας δράσης», το οποίο περιγράφει τις γνωστικές διαδικασίες που εμπλέκονται στον τρόπο με τον οποίο τα βρέφη αποφασίζουν να συμπεριφέρονται κατά τη διάρκεια διαφορετικών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων.
Αυτό το μοντέλο προτείνει ότι τα βρέφη πρώτα κωδικοποιούν κοινωνικές ενδείξεις σε κάθε πλαίσιο. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν κάθε είδους κοινωνικά ερεθίσματα, συμπεριλαμβανομένων των προσώπων, των χειρονομιών και της ομιλίας. Στη συνέχεια τα νήπια επεξεργάζονται αυτά τα κοινωνικά ερεθίσματα για να σχηματίσουν μια αναπαράσταση της τρέχουσας κοινωνικής κατάστασης. Στη συνέχεια, ο εγκέφαλός τους υπολογίζει και συγκρίνει τις αξίες διαφορετικών εναλλακτικών ενεργειών σε μια συγκεκριμένη κοινωνική κατάσταση.
Μόλις συγκριθούν αυτές οι τιμές δράσης, τα βρέφη τελικά επιλέγουν να εκτελέσουν τη βέλτιστη ενέργεια που έχει την υψηλότερη τιμή δράσης, δηλαδή αυτή που θα οδηγήσει στην καταλληλότερη απόκριση/έκβαση σε αυτήν την κοινωνική κατάσταση.
Ολόκληρη η διαδικασία υπολογισμού και σύγκρισης της αξίας δράσης μπορεί επίσης να επηρεαστεί από τη μνήμη προηγούμενων εμπειριών και εσωτερικών καταστάσεων, όπως φυσικά ή ψυχολογικά σήματα του σώματος.
Επιπλέον, αυτές οι τιμές ενέργειας μπορούν να ενημερωθούν με βάση τα σχόλια που λαμβάνονται κατά την εκτέλεση αυτής της ενέργειας. Δεδομένου ότι οι κοινωνικές καταστάσεις είναι συχνά δυναμικές και μπορεί να περιλαμβάνουν αλληλεπιδράσεις, αυτή η διαδικασία γίνεται επαναληπτική.
Έτσι, μόλις εκτελεστεί μια ενέργεια, το κοινωνικό πλαίσιο ενημερώνεται και υποβάλλεται σε επεξεργασία από την αρχή προκειμένου να πραγματοποιηθεί μια άλλη ενέργεια.
Πώς όμως μαθαίνουν τα νήπια πώς να αποδίδουν αξίες στις πράξεις τους με βάση την κοινωνική τους κατάσταση;
Σύμφωνα με τους ερευνητές τα βρέφη έχουν προδιάθεση από τη γέννησή τους να εμπλέκονται με κοινωνικά ερεθίσματα. Στη συνέχεια, με εμπειρία, μαθαίνουν τους πιθανούς συνδυασμούς ενεργειών και τα αποτελέσματά τους για να καθορίσουν ποιες ενέργειες λειτουργούν βέλτιστα σε ποιο κοινωνικό πλαίσιο.
Επιπλέον, οι ατομικές διαφορές στις κοινωνικές εμπειρίες, όπως το οικογενειακό περιβάλλον, μπορούν να διαμορφώσουν περαιτέρω τον τρόπο με τον οποίο τα βρέφη αποδίδουν αξίες δράσης. Για παράδειγμα, τα κωφά βρέφη που μεγάλωσαν από κωφούς γονείς επιδεικνύουν περισσότερη συμπεριφορά που παρακολουθεί το βλέμμα από ό,τι τα βρέφη που μεγάλωσαν από ακούοντες γονείς.
Ουσιαστικά, αυτό το μοντέλο που βασίζεται στην αξία υπογραμμίζει τη σημασία του υπολογισμού της εσωτερικής αξίας και της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στα βρέφη και υποστηρίζει μελέτες που υποδεικνύουν ότι τα βρέφη διαμορφώνουν με βάση τα συμφραζόμενα τις κοινωνικές τους συμπεριφορές αντί να ακολουθούν εξωτερικές ενδείξεις. Οραματιζόμενος πώς αυτή η έρευνα μπορεί να επεκταθεί περαιτέρω, ο Δρ Ishikawa λέει, «Το γνωστικό μας μοντέλο θα μπορούσε να εμπνεύσει την εμπειρική έρευνα της κοινωνικής συμπεριφοράς των βρεφών, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών ενεργειών εκτός από την παρακολούθηση του βλέμματος, από την προοπτική της λήψης αποφάσεων με βάση την αξία.
«Αυτό θα μπορούσε επίσης να συνδεθεί με μηχανισμούς που διαμορφώνουν ατομικές και πολιτισμικές διαφορές στην κοινωνική συμπεριφορά και ίσως βελτιώνουν την κατανόησή μας αφορά το θεμελιώδες ερώτημα του πώς οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν κοινωνικά στην καθημερινή τους ζωή».