Αλλαγή Κλιματική: Μετά την ξηρασία, οι καταιγίδες και οι πλημμύρες στοιχίζουν παγκοσμίως περισσότερες ζωές από οποιαδήποτε άλλη καιρική καταστροφή. Γιατί τα καιρικά φαινόμενα γίνονται ολοένα και πιο έντονα; Όλο και πιο συχνά ακούμε για ακραία κακοκαιρία, ακόμα και στη χώρα μας, με τρομακτικές συνέπειες για περιουσίες, καταστήματα, χωράφια, ακόμα και με απώλειες ανθρώπινων ζωών. Υπάρχει κάποια σύνδεση με την κλιματική αλλαγή;
Τι προκαλεί ισχυρότερες βροχοπτώσεις
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ευθύνεται η ανθρωπογενής υπερθέρμανση του πλανήτη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή επιτείνει τη διαδικασία εξάτμισης του κύκλου του νερού και διαταράσσει τα πρότυπα βροχοπτώσεων.
Οι επιστήμονες επισημαίνουν μια βασική μετεωρολογική αρχή: Καθώς ο αέρας θερμαίνεται, μπορεί να «κρατήσει» περισσότερους υδρατμούς από ό,τι ο αέρας σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. (Και γνωρίζουμε ότι η μέση παγκόσμια θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά περίπου 1,1°C από το 1900-2020 λόγω της απελευθέρωσης θερμοπαραγωγών αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα). Καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται, περισσότερο νερό εξατμίζεται από τα εδάφη, τα φυτά, τους ωκεανούς και τις υδάτινες οδούς – αυτό γίνεται ατμός. Οι πρόσθετοι υδρατμοί σημαίνουν ότι υπάρχει περισσότερο νερό διαθέσιμο για βαρύτερη βροχή και χιόνι.
Πόσο περισσότερο; Η εξίσωση Clausius-Clapeyron, η οποία υπολογίζει τον τρόπο με τον οποίο η θερμοκρασία επηρεάζει τη συμπεριφορά των μορίων των υδρατμών, υπαγορεύει ότι για κάθε 1°C αύξησης της θερμοκρασίας, το νερό που πέφτει – ή η περιεκτικότητα των ατμοσφαιρικών υδρατμών – μπορεί να αυξηθεί περίπου 7% σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά ο αριθμός αυτός μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τη σχετική υγρασία.
Όσο ιστορικά και αν είναι τα φαινόμενα βροχής που βιώνει σχεδόν όλος ο πλανήτης, η Διακυβερνητική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) προειδοποιεί ότι γίνονται όλο και πιο συχνά σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με το σχέδιο έκδοσης της 6ης έκθεσης αξιολόγησης της IPCC για το 2021 – που θεωρείται το χρυσό πρότυπο στην κλιματική επιστήμη – τα 10ετή γεγονότα (δηλαδή οι βροχοπτώσεις που έχουν μία στις 10 πιθανότητες να φτάσουν ή να ξεπεραστούν σε ένα δεδομένο έτος) είναι πλέον 1,3 φορές πιο πιθανό να συμβούν. Και όταν συμβαίνουν, είναι σχεδόν 7% πιο βαριά.
Συνήθως, η περισσότερη βροχή είναι ευλογία. Την χρειαζόμαστε για να γεμίσουμε λίμνες και ποτάμια, τα οποία παρέχουν πηγές πόσιμου νερού και άρδευσης των καλλιεργειών. Αλλά οι υπερβολικές βροχοπτώσεις – ιδιαίτερα με γρήγορους ρυθμούς – μπορεί να κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό.
Όταν η βροχή πέφτει πολύ γρήγορα για να την απορροφήσει το έδαφος, αυτό δεν μπορεί να την απορροφήσει όλη. Αντ’ αυτού, η απορροή των ομβρίων υδάτων συγκεντρώνεται και ρέει μέσα από τις αυλές και τους δρόμους, αυξάνοντας τον κίνδυνο πλημμυρών και διάβρωσης του εδάφους. Οι τοπικές πλημμύρες μπορούν να διαταράξουν τις μεταφορές, να προκαλέσουν ζημιές στις υποδομές και να προκαλέσουν διακοπές ρεύματος. Φυσικά, δεν ξεχνάμε τον παράγοντα των πυρκαγιών, οι οποίες στερούν το έδαφος από τα φυτά και τα δέντρα, τα οποία μπορούν να συγκρατήσουν το νερό.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, τον Οκτώβριο του 2015, στην πόλη-λιμάνι του Τσάρλεστον της Νότιας Καρολίνας έριξε τόσο νερό σε μόλις 5 ημέρες που έκλεισαν πάνω από 400 δρόμοι, 100 γέφυρες, προκλήθηκαν ζημιές ύψους 2,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων και χάθηκα 16 άνθρωποι. Σε άλλες περιοχές, σοβαρές πλημμύρες προκάλεσαν μερικές από τις χειρότερες ανθρωπιστικές καταστροφές στην ιστορία.
Το καλοκαίρι του 2010, οι βροχές ρεκόρ των μουσώνων και οι πλημμύρες στο Πακιστάν έπληξαν περίπου 20 εκατομμύρια ανθρώπους και άφησαν πίσω τους περισσότερους από 1.000 νεκρούς. Περίπου 14 εκατομμύρια έμειναν χωρίς σπίτια, και η καταστροφή των καλλιεργειών και άλλων υποδομών άφησε εκατομμύρια ανθρώπους πιο ευάλωτους στον υποσιτισμό και στις ασθένειες που μεταδίδονται από το νερό.
Το καθαρό πόσιμο νερό βρίσκεται επίσης σε κίνδυνο. Καθώς τα νερά της βροχής εισρέουν προς τις χαμηλές περιοχές, παραλαμβάνουν καθ’ οδόν ιζήματα, χημικές ουσίες, βαρέα μέταλλα, σκουπίδια και μπάζα. Τελικά, το νερό αυτό αποστραγγίζεται μέσω υδρορροών και υπονόμων και διοχετεύεται σε φυσικές υδάτινες οδούς. Η διαδικασία αυτή υποβαθμίζει την ποιότητα του νερού τόσο για τον άνθρωπο όσο και για τη φύση. Επίσης, ασκεί πίεση στις εύθραυστες υδάτινες υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των γερασμένων αναχωμάτων, των φραγμάτων και των υπονόμων.
Τέλος, οι ακραίες βροχοπτώσεις δεν προκαλούν πλημμύρες μόνο στην ξηρά, αλλά και κατά μήκος των ακτών. Η στάθμη της θάλασσας έχει αυξηθεί από το 1880. Καθώς οι παγετώνες λιώνουν και το θαλασσινό νερό συνεχίζει να ανεβαίνει, οι περιοχές με χαμηλό υψόμετρο θα έχουν υψηλότερα επίπεδα νερού, πράγμα που σημαίνει ότι θα απαιτούνται λιγότερες βροχοπτώσεις για να προκληθούν πλημμύρες σε αυτές τις περιοχές.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, σχεδόν 1,5 δισεκατομμύριο άνθρωποι ή το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού διατρέχουν τουλάχιστον μέτριο κίνδυνο έκθεσης σε πλημμύρες. Μετά την ξηρασία, οι καταιγίδες και οι πλημμύρες στοιχίζουν παγκοσμίως περισσότερες ζωές από οποιαδήποτε άλλη καιρική καταστροφή.