Σκεφτείτε ότι συζητάτε με τον καλύτερο φίλο ή σύντροφό σας. Πόσο συχνά τελειώνετε ο ένας τις λέξεις και τις προτάσεις του άλλου; Πώς ξέρετε τι πρόκειται να πουν πριν το πουν; Μας αρέσει να πιστεύουμε ότι είναι ρομαντική διαίσθηση, αλλά εξαρτάται μόνο από το πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Σε κάθε επικοινωνία, παράγουμε μυριάδες προβλέψεις σχετικά με αυτό που πρόκειται να ακούσουμε. Είναι ακριβώς όπως όταν παίζουμε το παιχνίδι κρεμάλα, όπου προσπαθούμε να προβλέψουμε τη λέξη-στόχο με βάση μερικά γράμματα.
Αρχικά —όταν έχουμε μόνο ένα ή δύο γράμματα για να συνεχίσουμε— η δεξαμενή των πιθανών υποψήφιων λέξεων είναι τεράστια. Όσο περισσότερα γράμματα μαντέψουμε σωστά, τόσο πιο πολύ στενεύει η δεξαμενή των υποψήφιων λέξεων, μέχρι ο εγκέφαλός μας να κάνει κλικ και να βρούμε τη σωστή λέξη. Στη φυσική επικοινωνία, σπάνια περιμένουμε να ακούσουμε ολόκληρη τη λέξη πριν αρχίσουμε να σχεδιάζουμε τι θα πούμε. Μόλις ακούμε τους πρώτους ήχους μιας λέξης, ο εγκέφαλός μας χρησιμοποιεί αυτές τις πληροφορίες και μαζί με άλλες ενδείξεις -όπως συχνότητα, πλαίσιο και εμπειρία- συμπληρώνει τα κενά, περικόπτοντας από μια τεράστια λίστα πιθανών υποψήφιων λέξεων για να προβλέψει λέξη στόχος.
Τι γίνεται όμως αν είστε δίγλωσσος με γλώσσες που έχουν παρόμοιες λέξεις; Λοιπόν, η λίστα με τις υποψήφιες λέξεις είναι πολύ μεγαλύτερη. Αυτό μπορεί να ακούγεται αρνητικό – καθιστώντας πιο δύσκολη την πρόβλεψη λέξεων. Αλλά μια νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Science Advances, αποκάλυψε ότι αυτό μπορεί να δώσει στους δίγλωσσους ένα πλεονέκτημα όσον αφορά τη μνήμη. Οι γλώσσες ενός δίγλωσσου είναι αλληλένδετες. Η ίδια νευρική συσκευή που επεξεργάζεται την πρώτη μας γλώσσα επεξεργάζεται και τη δεύτερη γλώσσα μας. Έτσι, είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί, στο άκουσμα των πρώτων ήχων μιας λέξης, ενεργοποιούνται πιθανές υποψήφιες λέξεις, όχι μόνο από τη μία γλώσσα, αλλά και από την άλλη.
Για παράδειγμα, όταν ακούσει τους ήχους “k” και “l”, ένας δίγλωσσος Ισπανο-Αγγλικός θα ενεργοποιήσει αυτόματα και τις δύο λέξεις “ρολόι” και “clavo” (καρφί στα ισπανικά). Αυτό σημαίνει ότι ο δίγλωσσος έχει μια πιο σκληρή δουλειά να κάνει περικοπές προκειμένου να καταλήξει στη σωστή λέξη, απλώς και μόνο επειδή πρέπει να περιορίσει περισσότερα για να φτάσει στον στόχο. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν ότι οι δίγλωσσοι συνήθως χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ανακτήσουν ή να αναγνωρίσουν λέξεις σε ψυχολογικά και γλωσσικά πειράματα.
Πειραματικό στήσιμο
Η συνεχής πρόσβαση σε ανταγωνιστικές λέξεις από μια μεγάλη ομάδα υποψηφίων μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες γνωστικές συνέπειες. Στη νέα μελέτη, οι ισπανο-αγγλικοί δίγλωσσοι και οι αγγλικοί μονόγλωσσοι άκουσαν μια λέξη και έπρεπε να βρουν το σωστό στοιχείο ανάμεσα σε μια σειρά εικόνων αντικειμένων, ενώ οι κινήσεις των ματιών τους καταγράφηκαν.
Τα άλλα αντικείμενα στη διάταξη χειραγωγήθηκαν έτσι ώστε να μοιάζουν με τον αντίστοιχο ήχο λέξης του αντικειμένου στόχου. Για παράδειγμα, όταν η λέξη-στόχος ήταν “ποτήρι ζέσεως”, υπήρχαν εικόνες αντικειμένων όπως ένα σκαθάρι (του οποίου οι ήχοι επικαλύπτονται με το ποτήρι ζέσεως) ή ένα ηχείο (που ομοιοκαταληκτεί με το ποτήρι ζέσεως). Οι συμμετέχοντες κοίταξαν περισσότερο αυτές τις εικόνες από ό,τι σε εκείνες που δεν είχαν επικάλυψη (όπως η άμαξα).
Ο αυξημένος χρόνος αναζήτησης αντανακλά το γεγονός ότι οι παρατηρητές ενεργοποίησαν μια μεγαλύτερη ομάδα ανταγωνιστικών ετικετών, κάτι που συμβαίνει όταν οι λέξεις ακούγονται παρόμοια. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι δίγλωσσοι έβλεπαν περισσότερο τις εικόνες που αλληλεπικαλύπτονταν τόσο εντός όσο και σε όλες τις γλώσσες τους – πράγμα που σημαίνει ότι κοιτούσαν περισσότερο σε περισσότερα αντικείμενα από ότι οι μονόγλωσσοι.
Η μελέτη εξέτασε εάν αυτού του είδους ο διαγλωσσικός ανταγωνισμός οδηγεί σε καλύτερη ικανότητα στη μνήμη αντικειμένων. Αυτό συμβαίνει επειδή όσο περισσότερα αντικείμενα κοιτάξετε, τόσο πιο πιθανό είναι να τα θυμηθείτε αργότερα. Οι συμμετέχοντες έπρεπε να αναγνωρίσουν τη σωστή εικόνα αντικειμένου αφού ακούσουν μια προτρεπόμενη λέξη. Στη συνέχεια δοκιμάστηκαν στη μνήμη αναγνώρισης αντικειμένων που είχαν δει στο παρελθόν. Οι συμμετέχοντες έπρεπε να κάνουν κλικ σε ένα πλαίσιο με την ένδειξη “παλιό” εάν αναγνώριζαν το αντικείμενο και σε ένα πλαίσιο με την ένδειξη “νέο” εάν δεν το έκαναν.
Τα ευρήματα έδειξαν ότι η μνήμη αναγνώρισης για αντικείμενα με πολλούς ανταγωνιστές (όπως ποτήρι ζέσεως, σκαθάρι, ηχείο) βελτιώθηκε σε σχέση με αντικείμενα με χαμηλούς ανταγωνιστές (όπως η μεταφορά) τόσο σε μονόγλωσσους όσο και σε δίγλωσσους. Επιπλέον, οι δίγλωσσοι έδειξαν το αποτέλεσμα και για τους διαγλωσσικούς ανταγωνιστές (για παράδειγμα ρολόι, clavo) – δίνοντας ένα συνολικό πλεονέκτημα μνήμης.
Είναι ενδιαφέρον ότι η επάρκεια της δεύτερης γλώσσας έπαιξε κρίσιμο ρόλο. Το πλεονέκτημα της μνήμης ήταν πιο βαθύ σε δίγλωσσους με υψηλή επάρκεια δεύτερης γλώσσας από ό,τι σε δίγλωσσους με χαμηλή επάρκεια δεύτερης γλώσσας και μονόγλωσσους. Σαφώς, για να παίξετε αποτελεσματικά το δίγλωσσο δήμιο, πρέπει να αναπτύξετε υψηλή επάρκεια στη δεύτερη γλώσσα, ώστε οι λέξεις της να γίνουν ανταγωνιστές μαζί με αυτές της πρώτης γλώσσας.
Τα δεδομένα παρακολούθησης ματιών επιβεβαίωσαν ότι τα στοιχεία με περισσότερους ανταγωνιστές εξετάστηκαν με τη μεγαλύτερη διάρκεια, γεγονός που οδήγησε στο πλεονέκτημα μνήμης για αυτά τα αντικείμενα αργότερα. Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι το δίγλωσσο γνωστικό σύστημα είναι εξαιρετικά διαδραστικό και μπορεί να επηρεάσει άλλα γνωστικά στοιχεία όπως η μνήμη αναγνώρισης. Άλλες μελέτες δείχνουν επίσης βελτιωμένη επεξεργασία μνήμης σε δίγλωσσους σε σχέση με μονόγλωσσους σε εργασίες κατηγοριοποίησης που απαιτούν καταστολή
συσπείρωση πληροφοριών. Αυτό θα μπορούσε σίγουρα να υποδηλώνει ότι οι δίγλωσσοι είναι πιο αποτελεσματικοί στην εκτέλεση πολλών εργασιών και πιο ικανοί να επικεντρωθούν στην εργασία που έχουν, ειδικά όταν η εργασία απαιτεί να αγνοηθούν άσχετες πληροφορίες (σκεφτείτε να προσπαθήσετε να εργαστείτε σε ένα θορυβώδες καφέ). Η εικόνα που προκύπτει είναι εκείνη όπου η διγλωσσία είναι ένα γνωστικό εργαλείο που ενισχύει βασικές γνωστικές λειτουργίες, όπως η μνήμη και η κατηγοριοποίηση. Ο δίγλωσσος δήμιος είναι ένα πιο σκληρό παιχνίδι, το οποίο όμως, τελικά, αποδίδει.