Η διακοπή του καπνίσματος είναι μια πολύ σημαντική και δύσκολη απόφαση για τους χρόνιους καπνιστές, απόφαση που απαιτεί πειθαρχία, αυτοέλεγχο και συνέπεια. Πέρα από το γεγονός ότι έχουν να αντιμετωπίσουν την εξάρτηση που τους είχε προκαλέσει το τσιγάρο, πολλοί έχουν να αντιμετωπίσουν και μια ανεπιθύμητη αύξηση του σωματικού τους βάρους.
Σχετικές πληροφορίες δίνει στο www.Life2day.gr η Σολωμού Ελένη Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, BSc , Επιστημονική Διευθύντρια Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού Ελέγχου, «ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ – ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ», ΛΗΞΟΥΡΙ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ
Υπάρχουν, τελικά, επιστημονικά δεδομένα που να αποδεικνύουν αυτή τη δυσάρεστη συνεπεία από τη διακοπή του καπνίσματος ;
Μία πρόσφατη επιστημονική μελέτη, ασχολήθηκε με το θέμα:
Μετά τη διακοπή του καπνίσματος, η μέση αύξηση του βάρους στα άτομα που έλαβαν μέρος σε αυτή την έρευνα, ήταν στους άνδρες 2.8 κιλά και στις γυναίκες 3.6 κιλά.
Το 9.8% των ανδρών και το 13.4% των γυναικών πήραν περισσότερα από 13 κιλά!.
Στις γυναίκες, αυξάνεται περισσότερο το βάρος τους σε σχέση με τους άνδρες.
Η όρεξη ήταν μειωμένη στους καπνιστές, και αυξανόταν όταν διέκοπταν το κάπνισμα.
Τέλος, σ’ αυτούς που κάπνιζαν μεγάλο αριθμό τσιγάρων, αυξήθηκε περισσότερο το βάρος τους μετά τη διακοπή, σε σχέση με αυτούς που κάπνιζαν μικρό αριθμό τσιγάρων.
Νικοτίνη , μεταβολισμός & σωματικό βάρος
Χαρακτηριστικό είναι πως ένα τσιγάρο επάγει 3% αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας μέσα σε μισή ώρα. Σε συνήθεις καπνιστές που κάπνισαν 24 τσιγάρα μέσα σε μία ημέρα, ο μεταβολισμός τους αυξήθηκε από 2230 θερμίδες σε 2445 (!). Η εξήγηση για την προσωρινή αυτή δράση συνδέεται με το γεγονός πως η νικοτίνη διεγείρει το συμπαθητικό νευρικό σύστημα του οργανισμού, το οποίο εκτός των άλλων επηρεάζει τον μεταβολικό μας ρυθμό.
Η δράση της νικοτίνης έπεται στην καταστολή της όρεξης και την αύξηση της κατανάλωσης ενεργείας (αύξηση του μεταβολικού ρυθμού ηρεμίας).
Ο μηχανισμός δράσης της είναι ο εξής:
Η νικοτίνη αφενός μεν προκαλεί αύξηση της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης στον υποθάλαμο του εγκεφάλου, και αφετέρου ελαττώνει την παραγωγή του νευροπεπτιδίου Υ (ΝPY), ενός ισχυρού διεγερτικού της όρεξης μειώνοντας τα επίπεδα της όρεξης. Επίσης, μπορεί να ασκεί και άμεση δράση στο μεταβολισμό του λιπώδους ιστού διεγείροντας την λιποπρωτεϊνική λιπάση, ένζυμου υπεύθυνου για τη διάσπαση του λίπους.
Λεπτίνη & κάπνισμα
Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι τα επίπεδα λεπτίνης (ορμόνη υπεύθυνη για την επίτευξη φυσιολογικού βάρους) είναι υψηλότερα στους καπνιστές συγκριτικά με τους μη καπνιστές. Η αύξηση των επιπέδων της λεπτίνης στους καπνιστές μπορεί να αποτελεί ένα φυσιολογικό μηχανισμό για το χαμηλότερο σωματικό τους βάρος σε σχέση με τους μη καπνιστές. Αυτό μπορεί να συμβαίνει, διότι μία από τις ιδιότητες της λεπτίνης είναι να καταστέλλει την πρόσληψη τροφής.
Συνεπώς, η αύξηση του σωματικού βάρους μετά τη διακοπή του καπνίσματος είναι αποτέλεσμα αυξημένης πρόσληψης τροφής και μειωμένης κατανάλωσης ενέργειας, καθώς η διακοπή του καπνίσματος περιορίζει τα επίπεδα της λεπτίνης.
Τι ισχύει τελικά για τα υπέρβαρα – πάχυσαρκα άτομα ;
Η δράση όμως αυτή του καπνίσματος φαίνεται πως εξασθενεί σε παχύσαρκα άτομα και επηρεάζεται από το βαθμό φυσικής δραστηριότητας και τη γενικότερη φυσική κατάσταση του οργανισμού.
Πρέπει να αναφερθεί πως είναι λίγες οι μελέτες που έχουν εξετάσει τα χρόνια αποτελέσματα του καπνίσματος στο μεταβολισμό και πως υπάρχουν μελέτες που δεν έχουν ανιχνεύσει καμία επίδραση. Τα αποτελέσματα των μελετών είναι πολλές φορές αντικρουόμενα, αλλά έχει ενδιαφέρον η παρατήρηση μιας μελέτης πως μετά από 30 ημέρες διακοπής του καπνίσματος ο μεταβολικός ρυθμός των γυναικών ήταν 16% χαμηλότερος σε σχέση με αυτόν πριν τη διακοπή του.
Το γεγονός αυτό αποδόθηκε όχι μόνο στη μεταβολική δράση του καπνίσματος αλλά και στην αυξημένη πρόσληψη θερμίδων (!). Και φαίνεται λογική η αντικατάσταση μιας δραστηριότητας που μέχρι πρόσφατα πρόσφερε ευχαρίστηση (κάπνισμα) με μία άλλη που επίσης προσφέρει ευχαρίστηση (αυξημένη κατανάλωση τροφής). Ο πιο σοβαρός παράγοντας όμως, είναι η αντικατάσταση της μηχανικής κίνησης που κάνει το χέρι από το στόμα στο τασάκι, με τσιμπολόγημα τροφίμων. Αποτέλεσμα είναι η μόνιμη λήψη τροφής, άρα θερμίδων που οδηγούν στην αύξηση του βάρους. Οι καπνιστές που ετοιμάζονται να διακόψουν το κάπνισμα θα πρέπει να ενημερώνονται για την επικείμενη αύξηση του σωματικού του βάρους της, και για το λόγο αυτό κρίνεται σκόπιμη η επίσκεψη σε διαιτολόγο, πριν ξεκινήσει η προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος.
Συμπερασματικά, η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα συχνά την αύξηση του σωματικού βάρους, ωστόσο τα οφέλη για την υγεία είναι σημαντικά. Η ισορροπημένη διατροφή καθώς και η συστηματική φυσική δραστηριότητα αποτελούν συμμάχους για τον έλεγχο του σωματικού βάρους, μετά τη διακοπή του καπνίσματος.
Μικρές συμβουλές για καλύτερο έλεγχο του σωματικού βάρους
Υιοθετείστε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο με την καθοδήγηση εμπείρου διαιτολόγου – διατροφολόγου.
▪ Εντάξτε στη διατροφή σας άφθονα φρούτα και λαχανικά, καθώς παρατηρείται μειωμένη βιοδιαθεσιμότητα βιταμινών C, E, B12, φολικό οξύ & σεληνίου στους καπνιστές.
▪ Είναι χαρακτηριστικό ότι 1 μόνο τσιγάρο καταστρέφει 100mg βιταμίνης C. Άρα οι καπνιστές έχουν πολύ μεγαλύτερες ανάγκες σε βιταμίνες μέταλλα και ιχνοστοιχεία από τους μη καπνιστές (!).
▪ Σε περιπτώσεις αισθήματος βουλιμίας λόγω αδράνειας, καταναλώστε άφθονα λαχανικά όπως καρότα, ντομάτες, αγγούρι, τα οποία αποτελούν θαυμάσια σνακ και δημιουργούν γρήγορα το αίσθημα κορεσμού.
▪ Οι τσίχλες χωρίς ζάχαρη είναι μια λύση για τις δύσκολες στιγμές.
▪ Πίνετε πολύ νερό!
▪ Τέλος, «εκμεταλλευτείτε» τη νέα κατάσταση, και αυξήστε τη φυσική δραστηριότητα. Έτσι διατηρείτε τη φόρμα σας, αλλά και αυξάνετε το μεταβολισμό, με αποτέλεσμα να εξισορροπείτε την μείωσή του που οφείλεται στη διακοπή του καπνίσματος.
Τα τρόφιμα που θα πρέπει να υπάρχουν στη διατροφή ενός πρώην καπνιστή:
▪ Εσπεριδοειδή, πιπεριές, ακτινίδια, λεμόνια, φράουλες: είναι πλούσια σε βιταμίνη C, η οποία ως γνωστόν καταστρέφεται από τη νικοτίνη.
▪ Ελαιόλαδο, φρούτα, λαχανικά, ελιές, ξηροί καρποί, πράσινο τσάι: αποτελούν τα τρόφιμα με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά (βιταμίνη Ε, C, κατεχίνες, ολευρωπαΐνη), τα οποία εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες που παράγονται κατά το κάπνισμα και αποτελούν τη βασική αιτία φθοράς και γήρανσης των κυττάρων.
▪ Ψάρι, θαλασσινά, ξηροί καρποί: το αυξημένο περιεχόμενό τους σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (ω3/ω6), συμβάλλει στη μείωση του κοιλιακού λίπους, που συνήθως αυξάνεται μετά τη διακοπή του καπνίσματος, και στη βελτίωση των επιπέδων της HDL-καλής χοληστερόλης.
▪ Γαλακτοκομικά (ημίπαχο γάλα/γιαούρτι, τυρί χαμηλό σε λιπαρά): το κάπνισμα προκαλεί μείωση των επιπέδων οιστρογόνων στις γυναίκες, τα οποία τις προστατεύουν από οστεοπόρωση. Συνεπώς, τόσο κατά τη διάρκεια του καπνίσματος, όσο και μετά τη διακοπή του, καλό είναι να καταναλώνονται 2-3 μερίδες γαλακτοκομικών καθημερινά, προκειμένου να διασφαλίζεται η ικανοποιητική πρόσληψη ασβεστίου, που είναι σημαντική για την υγεία των οστών.
▪ Δημητριακά/ζυμαρικά ολικής αλέσεως, καστανό/αναποφλοίωτο ρύζι, ψωμί πολύσπορο: χαρακτηρίζονται από υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, οι οποίες αλλοιώνονται από τον καπνό του τσιγάρου. Επιπλέον, το πλούσιο περιεχόμενό τους σε φυτικές ίνες προκαλεί γρήγορο κορεσμό, με αποτέλεσμα να μειώνεται το αίσθημα πείνας που νιώθουν συνεχώς τα άτομα που έχουν διακόψει το κάπνισμα.
Για να κάνετε τη δίαιτα σας πιο εύκολη…
Για την καλύτερη τήρηση του διαιτολογίου σας λάβετε υπόψη τις παρακάτω συμβουλές:
• Ελεύθερα μπορείτε να χρησιμοποιείτε: λεμόνι, ξύδι, καρυκεύματα, μουστάρδα, κρεμμύδι, σόδα.
• Τα δημητριακά, το ψωμί, τα ζυμαρικά, τα κράκερ, οι φρυγανιές και τα παξιμάδια να είναι ολικής αλέσεως.
• Φρούτα: μπορείτε να καταναλώνετε οποιοδήποτε φρούτο εποχής σε μέγεθος ενός φλιτζανιού τσαγιού ή ένα ποτήρι χυμό φρούτων ή ρόφημα φρούτων και λαχανικών.
• Σαλάτα εποχής: μπορείτε να καταναλώνετε οποιοδήποτε λαχανικό επιθυμείτε, ωμό ή βραστό, σε απεριόριστη ποσότητα.
• Να καταναλώνετε γάλα και γιαούρτι με 1.5 – 2% σε λιπαρά.
• Στο ψάρι – κοτόπουλο – κρέας να αφαιρείτε την πέτσα.
• Λάδι: ελαιόλαδο, συνολικά έως 2 κουταλιές της σούπας την ημέρα στο φαγητό και στη σαλάτα.
• Πράσινο τσάι: προτιμάτε εκείνο με διπλάσια περιεκτικότητα σε κατεχίνες
• Αποφύγετε το ζωικό βούτυρο και προτιμήστε τη μαργαρίνη.
• Ποσότητες: 1 μερίδα εστιατορίου {βάρους 150 γρ.(κρεατικά), 200 γρ. (Λαδερά, ζυμαρικά, όσπρια), 30-50 γρ. (τυρί, ψωμί)}.
• Αλλαγές στα γεύματα (και στις ήμερες) μπορείτε να πραγματοποιείτε κατά βούληση.
• Αλκοόλ: Επιτρέπονται έως 1-2 ποτήρια κρασί ή μπίρα την ημέρα. Σε καμία περίπτωση όμως δεν πρέπει να αθροίζονται εάν τυχόν δεν καταναλωθούν κάποιες ημέρες.
• Να στραγγίζετε τα φαγητά σας (κυρίως τα λαδερά και τα μαγειρεμένα με σάλτσες)
• Όταν συντρέχουν λόγοι αλλεργίας ή δυσαρέσκειας σε ορισμένες τροφές, αντικαταστήστε τα γεύματα με αντίστοιχες τροφές.
• Σε περίπτωση που αισθανθείτε αδυναμία, κόπωση, ατονία, ή δεν καταναλώνετε ποικιλία τροφίμων, καλό είναι να λαμβάνετε πολυβιταμινούχο συμπλήρωμα διατροφής, αφού συμβουλευτείτε το γιατρό ή το διατροφολόγο ή το φαρμακοποιό.