Τα όσπρια χρησιμοποιούνται άμεσα για τη διατροφή του ανθρώπου, ενώ πολλά από αυτά χρησιμοποιούνται για τη διατροφή των ζώων. Ανάμεσα στα όσπρια, που καταναλώνει άμεσα ο άνθρωπος, ανήκουν τα φασόλια, οι φακές, τα ρεβίθια, τα κουκιά, ο αρακάς, τα φιστίκια, η σόγια, η φάβα και άλλα. Στην κατηγορία των οσπρίων, που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή διάφορων καταναλωτικών προϊόντων, την πρώτη και βασική θέση κατέχει η σόγια. Από τη σόγια παρασκευάζονται σήμερα πάνω από 120 διαφορετικά καταναλώσιμα από τον άνθρωπο προϊόντα μεταξύ των οποίων υποκατάστατα κρέατος, τυριού και γάλακτος, σογιέλαιο, ζωοτροφές κλπ.
Πολύ διαδεδομένα τρόφιμα, ειδικά σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες και στη Μεσόγειο, είναι επίσης τα φασόλια, η φακή και τα ρεβίθια. Για ζωοτροφή χρησιμοποιούνται η σόγια, ο βίκος, τα λαθούρια, μερικά είδη λούπινων κλπ. Το βασικό χαρακτηριστικό των οσπρίων είναι ότι περιέχουν μεγάλο ποσοστό από πρωτεΐνες (γι’ αυτό και ονομάζονται “το κρέας του φτωχού”), που αποτελούν βασικό συστατικό της ανθρώπινης διατροφής. Η σόγια και τα φιστίκια περιέχουν ακόμη και λάδι. Περιέχουν επίσης σημαντικό ποσοστό αμύλου, το οποίο όμως δεν πέπτεται άμεσα όπως το άμυλο των σιτηρών. Έτσι τα όσπρια έχουν χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη.
Τα φασόλια, οι φακές, τα ρεβίθια, ο αρακάς και άλλα όσπρια βοηθούν στην απώλεια βάρους, σύμφωνα με μια καναδική επιστημονική έρευνα. Σύμφωνα με τη μελέτη, τα όσπρια κάνουν κάποιον να νιώθει χορτασμένος, με συνέπεια να του κόβουν την όρεξη να φάει άλλο, πράγμα που βοηθά στο αδυνάτισμα.
Οι ερευνητές του Νοσοκομείου «’Άγιος Μιχαήλ» του Τορόντο, με επικεφαλής τον δρα Ράσελ ντε Σούζα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο αμερικανικό περιοδικό κλινικής διατροφολογίας “American Journal of Clinical Nutrition”, αξιολόγησαν (μετα-ανάλυση) τα ευρήματα 21 κλινικών δοκιμών πάνω στα όσπρια.
Όπως διαπιστώθηκε, η κατανάλωση μίας μερίδας οσπρίων την ημέρα (γύρω στα 130 γραμμάρια) οδηγεί σε απώλεια περίπου 0,34 κιλών σε διάστημα έξι εβδομάδων. Αν και το όφελος δε φαίνεται μεγάλο, οι ερευνητές επεσήμαναν ότι τα χαμένα αυτά κιλά δύσκολα επανέρχονται, πράγμα πιο σημαντικό.
Τα όσπρια περιέχουν βιταμίνες, πρωτεΐνες, ίνες και μέταλλα, ενώ έχουν χαμηλό «γλυκαιμικό δείκτη». Εκτός από το βάρος, μειώνουν και τη χοληστερόλη, ιδίως την «κακή» (LDL).