Το 1/5 του πληθυσμού πιστεύει ότι έχει δυσμενείς αντιδράσεις στα τρόφιμα. Οι ανεπιθύμητες αντιδράσεις που μπορεί να επιφέρουν κάποια τρόφιμα στον ανθρώπινο οργανισμό οφείλονται, είτε σε κάποια τροφική αλλεργία, είτε σε τροφική δυσανεξία. Επειδή όμως αρκετοί άνθρωποι φαίνεται να συγχέουν αυτούς τους δύο όρους, πάμε να τους εξηγήσουμε…
Σύμφωνα με τον φιλόσοφο Λουκρήτιο , αυτό που είναι τροφή για κάποιον άνθρωπο μπορεί να είναι δηλητήριο για κάποιον άλλον.
Τροφική αλλεργία: χαρακτηρίζεται μία ανεπιθύμητη αντίδραση του οργανισμού, στην οποία εμπλέκεται το ανοσοποιητικό μας σύστημα και προκαλείται από κάποια τροφή, αμέσως ή λίγο μετά από την έκθεσή μας σε αυτή.
Τροφική δυσανεξία:
χαρακτηρίζεται μία ανεπιθύμητη αντίδραση του οργανισμού, στην οποία δεν εμπλέκεται το ανοσοποιητικό μας σύστημα (τουλάχιστον όχι με τον ίδιο τρόπο που εμπλέκεται στις περιπτώσεις της αλλεργίας) και προκαλείται από κάποια τροφή, κάποιες ώρες (ή ημέρες) μετά από την έκθεσή μας σε αυτή.
Έτσι λοιπόν, όταν το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά σε μία φυσιολογικά αβλαβή ουσία της τροφής (συνήθως πρωτεΐνη) σαν να είναι επικίνδυνη για τον οργανισμό, τότε μιλάμε για τροφική αλλεργία και η ουσία αυτή αποτελεί το αλλεργιογόνο. Οι αντιδράσεις ποικίλλουν από κνίδωση, πρήξιμο, εμετό, δυσκολία στην αναπνοή, μέχρι αναφυλαξία και θάνατο (ιδίως εάν δεν αντιμετωπιστούν σωστά). Οι τροφικές αλλεργίες εμφανίζονται πιο συχνά στα παιδιά και πολλές φορές η ανοχή του οργανισμού σε αυτές επέρχεται με την ηλικιακή ανάπτυξη. Απ’ τους πιο απλούς τρόπους αντιμετώπισης των αλλεργικών αντιδράσεων αποτελεί η απομάκρυνση του τροφίμου που ευθύνεται για την εμφάνιση των συμπτωμάτων και εφόσον έχουμε συμβουλευτεί τον θεράποντα ιατρό μας και έχει διαγνωστεί αλλεργία στο συγκεκριμένο τρόφιμο. Απ’ τα πιο κοινά τρόφιμα που έχουν κατηγορηθεί για αλλεργικές αντιδράσεις και μάλιστα με ποσοστό 85% είναι τα ψάρια και τα οστρακοειδή.
Τι γίνετε όμως στην περίπτωση που χρειαστεί να τα απομακρύνετε από το διαιτολόγιό σας; Και τα ω3 λιπαρά οξέα που ακούτε κατά καιρούς μανιωδώς να τα καταναλώνετε για τα τόσα οφέλη τους; Μην ανησυχείτε!
Πέρα από τα λιπαρά ψάρια και τα θαλασσινά, πηγή ω3 λιπαρών αποτελούν και το tofu(τυρί από γάλα σόγιας), οι ξηροί καρποί (αμύγδαλα, καρύδια – ιδίως τα καρύδια!), τααυγά (μέσω της εκτροφής πουλερικών με φύκια και ιχθυέλαια), μερικά φυτικά έλαια όπως έλαια από καρπούς, από λιναρόσπορο, σουσάμι, ταχίνι, και ελαιοκράμβη, κάποιαλαχανικά όπως, λαχανάκια Βρυξελλών, αντράκλα, κουνουπίδι, μπρόκολο, καθώς και συμπληρώματα διατροφής, όπως το ιχθυέλαιο! Ακόμη, εξαιτίας των πολλαπλών ωφελειών τους στην υγεία του οργανισμού, η βιομηχανία τροφίμων προχώρησε στη δημιουργία προϊόντων εμπλουτισμένων με ω-3 λιπαρά.
Στην αγορά, λοιπόν, μπορούμε πλέον να βρούμε ψωμί που έχει εμπλουτιστεί με τα συγκεκριμένα λιπαρά οξέα, καθώς και αλλαντικά, μαλακές μαργαρίνες, cream crackers σίκαλης, φρυγανιές και τυριά.
• Προσθέστε ξηρούς καρπούς στο πρωινό ή στα ενδιάμεσα, συνδυάζοντας με δημητριακά, γάλα, γιαούρτι σας ή καταναλώστε τα ακόμη και σκέτα.
• Συνοδεύετε πάντα το κυρίως γεύμα σας με λαχανικά εποχής πλούσια σε ω3 λιπαρά οξέα.
• Προσθέστε λιναρόσπορο ή άλλους ξηρούς καρπούς στη σαλάτα σας.
Και με τις τροφικές δυσανεξίες τι γίνετε;
Η τροφική δυσανεξία περιλαμβάνει μία ευρεία γκάμα παθήσεων οι οποίες χαρακτηρίζονται από κακή πέψη ή διαταραχή της απορρόφησης ή αντίδραση υπερευαισθησίας που αφορά ένα ή περισσότερα «φυσιολογικά» συστατικά των τροφών. Τα άτομα που πάσχουν από δυσανεξία εμφανίζουν παθολογικά συμπτώματακατά την διάρκεια της πέψης ορισμένων μόνο τροφίμων ή και μετά την είσοδο των συστατικών τους στο αίμα. Τα συμπτώματα αυτά είναι ποικίλα, εμφανίζονται μαζί ή μεμονωμένα και πάντα πυροδοτούνται από ορισμένα τρόφιμα. Κάποια από αυτά είναι: Στομαχικές και εντερικές διαταραχές, τυμπανισμός, φούσκωμα, δυσπεψία, πονοκέφαλοι και ημικρανίες, μυοσκελετικοί πόνοι, γενικό αίσθημα αδιαθεσίας κ.α. και εκδηλώνονται πιο αργά απ’ ότι στην αλλεργία. Μπορεί να εμφανιστούν (και να διαρκέσουν) έως και λίγες μέρες μετά από την κατανάλωση της τροφής που θα τα προκαλέσει.
Οι πιο συχνές τροφικές δυσανεξίες που εμφανίζονται είναι:
Δυσανεξία στη λακτόζη, λόγω ανικανότητας αφομοίωσης μεγάλης ποσότητας λακτόζης, που οφείλεται στην απουσία του ενζύμου λακτάση, το οποίο παράγεται κανονικά από τα κύτταρα του λεπτού εντέρου. Ρόλος της λακτάσης είναι η διάσπαση των σακχάρων του γάλακτος σε απλούστερες μορφές (γαλακτόζη), ικανές να απορροφηθούν στην κυκλοφορία του αίματος. Λύση στο πρόβλημα αποτελεί η αποφυγή του γάλατος αλλά και όλων εκείνων των τροφίμων που περιέχουν λακτόζη.
Εκτός από το γάλα, τρόφιμα που είναι πιθανόν να περιέχουν λακτόζη είναι και το ψωμί, οι προτηγανισμένες πατάτες, οι έτοιμες σούπες και σάλτσες, οι σως για σαλάτες, οι καραμέλες, τα μπισκότα, και άλλα πρόχειρα φαγητά. Γι’ αυτό καλό θα ήταν να δίνετε ιδιαίτερη προσοχή στις ετικέτες των τροφίμων που αγοράζετε και να θυμάστε ότι και ο ορός γάλακτος, η πέτσα γάλακτος, τα υποπροϊόντα γάλακτος, τα ξηρά στερεά γάλακτος, το ξηρό γάλα σε σκόνη, ενέχουν λακτόζη!!
Ασφαλείς επιλογές κατανάλωσης για άτομα που εμφανίζουν δυσανεξία στη λακτόζη αποτελούν: το κεφίρ, το ξινόγαλο, το αριάνη, το γάλα σόγιας, το γάλα αμυγδάλου, το γάλα φουντουκιού, το γάλα καρύδας, τα οποία δεν περιέχουν λακτόζη, και φυσικά το γάλα «ελεύθερου» λακτόζης. Επίσης, το τυρί και το γιαούρτι (ζυμωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα) αποτελούν ασφαλείς επιλογές, μιας και τα βακτηρίδια του γαλακτικού οξέος που είναι παρόντα σε αυτά τα προϊόντα, αφομοιώνουν τη λακτόζη. Παρόλα αυτά κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή και κάθε άτομο μπορεί να ανεχθεί μια συγκεκριμένη ποσότητα λακτόζης.
Δυσανεξία στη γλουτένη
Πρόκειται σε αντίδραση στη γλιαδίνη, ένα συστατικό της γλουτένης που υπάρχει στο σιτάρι, αλλά και σε άλλα κοινά δημητριακά όπως στο κριθάρι και στη σίκαλη και σε μικρότερο βαθμό στη βρώμη. Σε ορισμένα άτομα, ο εντερικός βλεννογόνος δεν μπορεί να πέψει την ουσία αυτή, η οποία, για το λόγο αυτό, καταστρέφει το εντερικό επιθήλιο και προκαλεί εντεροπάθεια από γλουτένη ή αλλιώς κοιλιοκάκη, μια χρόνια πάθηση του λεπτού εντέρου με κληρονομική προδιάθεση. Όταν τα άτομα αυτά καταναλώνουν γλουτένη εμφανίζουν συμπτώματα όπως διάρροια, εμετούς, απώλεια σωματικού βάρους, χρόνια κόπωση, ελλιπή ανάπτυξη λόγω δυσαπορρόφησης θρεπτικών συστατικών. Τα συμπτώματα της νόσου υποχωρούν αυτόματα όταν ο ασθενής ακολουθεί δίαιτα ελεύθερης γλουτένης.
Τροφές που περιέχουν γλουτένη είναι: τα δημητριακά σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, λιγότερο η βρώμη, καθώς και τα προϊόντα τους, όπως το ψωμί, τα ζυμαρικά, οι φρυγανιές, τα παξιμάδια και άλλα αρτοποιήματα όπως κέικ ή μπισκότα. Άλλα τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη είναι ορισμένα είδη σοκολατούχου γάλακτος ή γιαουρτιού με δημητριακά ή φρούτα. Επίσης, ορισμένα είδη αλλαντικών όπως τα λουκάνικα, το παριζάκι, οι κονσέρβες κρέατος και ορισμένα είδη τυριών όπως το ροκφόρ, το blue cheese και τυριά με μορφή κρέμας. Γλουτένη μπορεί να βρεθεί και σε μαγιονέζες και μουστάρδες εμπορίου, καθώς και ντρέσινγκ για σαλάτες, όπως και σε φρούτα, λαχανικά ή όσπρια σε κονσέρβα. Η πρωτεΐνη αυτή μπορεί να συναντηθεί και σε ορισμένους χυμούς ή ποτά με συντηρητικά ή πρόσθετα, στη μπίρα αλλά και σε ποτά από βύνη όπως επίσης σε ξηρούς καρπούς σε κονσέρβα ή όταν είναι καραμελοποιημένοι ή επεξεργασμένοι και σε ορισμένες τσίχλες, καραμέλες, γαριδάκια, τσιπς, σοκολάτες και κάποια φάρμακα.
Τροφές ελεύθερες γλουτένης είναι: το φυσικό γιαούρτι, όλα τα είδη κρέατος, πουλερικών, ψαριών, αβγών και τα περισσότερα είδη τυριών, όλα τα φρέσκα ή αποξηραμένα φρούτα, όλα τα φρέσκα λαχανικά, όλα τα όσπρια, το ρύζι, το ρυζάλευρο, οι πατάτες, το καλαμπόκι, το καλαμποκέλαιο, το κεχρί, οι ανάλατοι ξηροί καρποί. Επιπλέον, η βιομηχανία τροφίμων αντιλαμβανόμενη την ανάγκη των ατόμων με δυσανεξία στη γλουτένη να θέλουν να καταναλώνουν αγαπημένες, αλλά απαγορευμένες γεύσεις, προχώρησε στην παραγωγή προϊόντων χωρίς γλουτένη. Αυτά είναι τρόφιμα από αλεύρι, που δεν περιέχουν γλιαδίνη και μπορούν να αντικαταστήσουν τις τροφές από αλεύρι, όπως: μπισκότα και ψωμί από αλεύρι καλαμποκιού, ζυμαρικά από αραβόσιτο και άλλα ειδικά άλευρα για μαγειρική χρήση. Αυτά τα προϊόντα αναγράφουν στην συσκευασία τους ότι είναι χωρίς γλουτένη (ΧΓ).
Η δίαιτα θα πρέπει να ενισχύεται με συμπληρώματα βιταμινών και μετάλλων όπου παρουσιάζεται έλλειψη θρεπτικών συστατικών.
Όλα τα παραπάνω αφορούν διατροφικές συστάσεις για άτομα με διαγνωσμένη αλλεργία ή δυσανεξία σε τρόφιμα και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να χρησιμοποιηθούν από άτομα που δεν χρήζουν προβλήματος. Πριν λοιπόν αποφασίσετε να απορρίψετε από τη διατροφή σας τρόφιμα ή ομάδες τροφίμων, ζητήστε μία έγκυρη διάγνωση και μία επιστημονική διατροφική υποστήριξη.
Με την συνεργασία της Ιωάννα Βλάχου – Τελειόφοιτος Διαιτολόγος – Διατροφολόγος- Επιστημονικός Συνεργάτης ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Κολωνάκι www.logodiatrofis.gr