Το 2009, περισσότεροι από 70 εκατομμύρια Αμερικανοί ενήλικες πάλεψαν με κάποια μορφή «υπερφαγίας υπό συνθήκες», σύμφωνα με τον David Kessler, MD , καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο και πρώην επίτροπο της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών. (FDA). Μια πρόσφατη έκθεση από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν πρότεινε ότι περίπου 1 στους 8 Αμερικανούς ηλικίας άνω των 50 ετών έχουν προβληματική σχέση με εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα, η οποία περιλαμβάνει σκέψεις και συμπεριφορές που μοιάζουν με εθισμό. Ωστόσο, ο εθισμός στα τρόφιμα είναι ένα αμφιλεγόμενο θέμα στον τομέα της υγείας και της ευεξίας. Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι η ορολογία είναι λανθασμένη και η διαταραχή εντελώς πλασματική. Ακόμη και ο Κέσλερ σταμάτησε να το χαρακτηρίζει ως εθισμό.
Αλλά πολλοί επιμένουν ότι είναι μια καλή προϋπόθεση. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην επιστημονική βιβλιογραφία το 1956, ο εθισμός στα τρόφιμα έχει λάβει αυξανόμενη προσοχή τα τελευταία χρόνια ως απάντηση στον επιπολασμό της παχυσαρκίας και στην πανταχού παρουσία των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων. Το 2022, μπήκε στο προσκήνιο με το βραβευμένο με Όσκαρ ψυχολογικό δράμα του Darren Aronofsky, «The Whale». Η ταινία απεικονίζει έναν παχύσαρκο, απομονωμένο δάσκαλο Αγγλικών, τον οποίο υποδύεται ο ηθοποιός Μπρένταν Φρέιζερ, ο οποίος τρώει καταναγκαστικά, παρά τις προφανείς, απειλητικές για τη ζωή συνέπειες. Αναζητά παρηγοριά —ή είναι αυτοτραυματισμός;— στο φαγητό. Ανεξάρτητα από το αν ο εθισμός στα τρόφιμα είναι ένας άψογος όρος, οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι σχετικές συμπεριφορές έχουν βαθιές επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία ενός ατόμου. Αυτά περιλαμβάνουν αυξημένο κίνδυνο αύξησης του υπερβολικού βάρους και σχετικά προβλήματα, όπως:
- Διαβήτης
- Καρδιακή ασθένεια
- Αντίσταση στην ινσουλίνη
- Υψηλή πίεση του αίματος
- Ορισμένοι καρκίνοι
- Δυσκολίες σεξουαλικής υγείας, όπως στυτική δυσλειτουργία (ΣΔ) , χαμηλή λίμπιντο και στειρότητα
Επιπλέον, οι διατροφικές διαταραχές συχνά συνυπάρχουν με διαταραχές της διάθεσης, όπως η κατάθλιψη και το άγχος, που μπορεί να αναστείλουν περαιτέρω τη σεξουαλική και τη συνολική ευεξία. Και όπως έδειξε ο Αρονόφσκι —αν και ως μέρος μιας φανταστικής ψυχαγωγίας η καταναγκαστική διατροφή και οι παρενέργειές της μπορούν να καταστρέψουν την αυτοεκτίμηση, την αυτοπεποίθηση και τις σχέσεις κάποιου. Τι είναι λοιπόν ο εθισμός στα τρόφιμα και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί; Να τι λένε οι ειδικοί στις διατροφικές διαταραχές.
Είναι αληθινός ο εθισμός στο φαγητό;
Ο όρος “εθισμός στα τρόφιμα” δεν αναφέρεται στο Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5). Ως αποτέλεσμα, πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι δεν είναι μια ιατρική κατάσταση, αν και μπορεί να εκληφθεί ως τέτοια. “Είναι ευρέως, αν και όχι ομόφωνα, από κορυφαίους ειδικούς στον τομέα των διατροφικών διαταραχών ότι ο εθισμός στο φαγητό δεν είναι έγκυρη κατάσταση – τουλάχιστον, όχι με φυσιολογική έννοια”, δήλωσε η Cherie Miller, LPC-S . , θεραπευτής που ειδικεύεται στις διατροφικές διαταραχές στο Southlake του Τέξας. Το σώμα δεν μπορεί να εθιστεί στα τρόφιμα με τον ίδιο τρόπο που μπορεί να εθιστεί σε ουσίες όπως τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ, είπε. Αυτό που αναφέρεται ως εθισμός στα τρόφιμα μπορεί να μοιάζει περισσότερο με έναν εθισμό συμπεριφοράς, όπως αυτοί που σχετίζονται με τον τζόγο ή τα ψώνια. Συνήθως περιλαμβάνει επίσης άλλα θέματα με τα τρόφιμα που οδηγούνται από δίαιτα ή περιορισμούς ή συναισθηματικές δυσκολίες όπου το φαγητό χρησιμοποιείται ως μηχανισμός αντιμετώπισης.
Ένα άρθρο του Απριλίου 2018 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nutrients διερεύνησε τον όρο εθισμός στα τρόφιμα, ιδιαίτερα σε σχέση με τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα. Η μελέτη πρότεινε πολλά κοινά συμπτώματα μεταξύ του εθισμού στο φαγητό και άλλων εθισμών, όπως:
- Νευρολογικές αλλαγές
- Θέματα ελέγχου
- Εγνοια
- Κοινωνική αναπηρία
- Επικίνδυνη χρήση
Μια άλλη ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2021 έδειξε ότι τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα είναι πιο εθιστικά από άλλα, με τους συγγραφείς της μελέτης να κάνουν παραλληλισμό με τις διαταραχές χρήσης ουσιών. Αρκετές άλλες μελέτες και ανασκοπήσεις έχουν δώσει παρόμοια αποτελέσματα. «Οι άνθρωποι δεν αναπτύσσουν εθισμούς στο μπρόκολο ή τη σπιτική κοτόσουπα», είπε η O’Melia. «Αλλά περιγράφουν μερικές φορές ότι αισθάνονται ανίκανοι να ελέγξουν την κατανάλωση πίτσας, σόδας ή καραμέλας».
Η κατανάλωση άφθονων ποσοτήτων εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων με ένα συγκεκριμένο μοτίβο πρόσληψης μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στις οδούς ανταμοιβής του εγκεφάλου παρόμοιες με αυτές που συμβαίνουν στην ανάπτυξη εθισμού σε ουσίες, είπε. Αυτό περιλαμβάνει λιγότερους υποδοχείς ντοπαμίνης και μειωμένη δραστηριότητα στα ανασταλτικά κέντρα ελέγχου. Προς το παρόν, η διαταραχή του τζόγου είναι ο μόνος εθισμός συμπεριφοράς που αναφέρεται στο DSM-5. Εάν ο εθισμός στα τρόφιμα συμπεριλαμβανόταν σε μελλοντικές εκδόσεις, δεν είναι βέβαιο εάν θα ταξινομηθεί ως διαταραχή συμπεριφοράς ή χημικής εξάρτησης. Ωστόσο, υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι ο εθισμός στα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα (UPFA) πιθανότατα σχετίζεται με διατροφικές διαταραχές τύπου υπερφαγίας και σχετική αύξηση βάρους και μεταβολικά προβλήματα.