Είναι βράδυ και μόλις έχω τελειώσει τις δουλειές μου. Η μοναδική ώρα που μπορώ να αφιερώσω στον εαυτό μου, να μείνω μόνη μου, να χαλαρώσω. Πριν από λίγο έφαγα το βραδινό μου, μία σαλάτα, γιατί ξεκίνησα δίαιτα…πάλι. Όμως τώρα στο μυαλό μου έχει αρχίσει να στριφογυρίζει η ιδέα της σοκολάτας που έχω κρυμμένη στο ντουλάπι για ώρα ανάγκης. Δεν πρέπει να την φάω…δεν πρέπει να σπάσω την δίαιτα μου…όμως την θέλω…
Τι να κάνω ; Απαντήσεις δίνει η Ιωάννα Κοντελέ -Πτυχιούχος Διαιτολόγος-Διατροφολόγος του Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Ένωσης Διαιτολόγων-Διατροφολόγων Ελλάδος.
…δεν θα ησυχάσω αν δεν φάω λίγη σοκολάτα…θα φάω μόνο λίγο, μόνο ένα κομματάκι και μετά τέλος…Λίγη σοκολάτα…λίγα μπισκότα …λίγο τυρί με ψωμί, α έχει μείνει και ένα κομμάτι τυρόπιτα στο φούρνο…και το φαγητό που άφησαν τα παιδιά…ας φάω και την υπόλοιπη σοκολάτα, εξάλλου τώρα την χάλασα την δίαιτα! Τι γουρούνα που είμαι! Πάλι δεν κατάφερα να κρατήσω την δίαιτα, πάλι τα χάλασα όλα! Είμαι χοντρή και άχρηστη!»
Μήπως οι παραπάνω σκέψεις σας θυμίζουν κάτι από την ζωή σας; Προσωπικά, πιστεύω ότι δεν υπάρχει γυναίκα που να μην έχει ζήσει έστω και μία φορά αυτή την κατάσταση.
Όταν αυτός ο αδιάκοπος κύκλος απώλειας ελέγχου με το φαγητό και τύψεων έχει εγκαθιδρυθεί για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα τότε μιλάμε για ύπαρξη μίας πολύ συχνής διατροφικής διαταραχής, της αδηφαγικής διαταραχής ή αλλιώς binge eating disorder. Η Αμερικάνικη Ψυχιατρική Εταιρεία μόλις το 1994 όρισε συγκεκριμένα κριτήρια γι’ αυτή την διαταραχή:
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΔΗΦΑΓΙΚΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ
- Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας όπου καταναλώνεται μεγάλη ποσότητα τροφής σε μικρό χρονικό διάστημα
- Κατά την διάρκεια αυτών των επεισοδίων υπάρχει μεγάλη αίσθηση απώλειας ελέγχου, το άτομο δηλαδή νιώθει πως δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει.
- Κατά την διάρκεια των επεισοδίων συμβαίνουν τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα:
– το άτομο τρώει πιο γρήγορα από τον συνηθισμένο ρυθμό
– το άτομο τρώει μέχρι να νιώσει δυσφορία
– το άτομο τρώει μεγάλες ποσότητες φαγητού χωρίς να πεινάει
– το άτομο τρώει μόνο του γιατί νιώθει ντροπή και αμηχανία
– το άτομο νιώθει αηδία για τον εαυτό του και μεγάλες ενοχές
– υπάρχει έντονη δυσφορία μετά το επεισόδιο υπερφαγίας
Τα επεισόδια υπερφαγίας συμβαίνουν κατά μέσο όρο τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα για 6 μήνες.
Δεν χρησιμοποιούνται μέθοδοι εκκαθάρισης ή ελέγχου βάρους (εμετός, υπεργυμναστική κλπ) όπως στην νευρική βουλιμία, και αυτή είναι η κύρια διαφορά των δύο διατροφικών διαταραχών.
Ελάχιστες είναι οι μελέτες που έχουν ερευνήσει την εμφάνιση της αδηφαγικής διαταραχής στον πληθυσμό. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το 3% του πληθυσμού καλύπτει τα κριτήρια της αδηφαγικής διαταραχής. Στα παχύσαρκα άτομα το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 8%, ενώ πολύ υψηλό είναι το ποσοστό και στα άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Όμως ανάμεσα στα άτομα που επισκέπτονται κάποιον ειδικό για να χάσουν βάρος το 30% καλύπτει όλα τα κριτήρια της διαταραχής. Αν και το ποσοστό εμφάνισης στον γενικό πληθυσμό δεν είναι πολύ υψηλό υπάρχουν πάρα πολλά άτομα με άτυπες μορφές της διαταραχής, καλύπτουν δηλαδή κάποια από τα κριτήρια, για παράδειγμα τα υπερφαγικά επεισόδια δεν είναι τόσο μεγάλα αλλά το άτομο νιώθει πολλές ενοχές. Τα άτομα αυτά βιώνουν το ίδιο έντονο ψυχολογικό στρες και έχουν επίσης ανάγκη για βοήθεια.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΔΗΦΑΓΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ
Όλοι, κάποιες στιγμές της ζωής μας καταναλώνουμε μεγαλύτερη ποσότητα φαγητού από αυτή που θεωρούμε φυσιολογική. Μερικές φορές νιώθουμε και τύψεις γι’αυτό. Όμως στα άτομα με αδηφαγική διαταραχή η κατάσταση αυτή είναι πολύ συχνή και συνοδεύεται από συναισθήματα που κάνουν το άτομο δυσλειτουργικό στην καθημερινότητά του. Το φαγητό τους προκαλεί μεγάλο στρες, έχουν ακατάστατες διατροφικές συνήθειες και συνήθως τρώνε κρυφά. Βιώνουν έντονα συναισθήματα αηδίας και ντροπής και κρύβουν το πρόβλημά τους. Το φαγητό αποτελεί το μέσο για να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους και όπως και οι ίδιοι δηλώνουν τρώνε χωρίς να πεινάνε, λόγω ανίας, άγχους, μοναξιάς κλπ. Το παράδοξο βέβαια είναι ότι τελικά δεν νιώθουν καλά μετά την κατανάλωση φαγητού.
Τα άτομα έχουν συχνά βάρος υψηλότερο του φυσιολογικού, αν και σε τακτά χρονικά διαστήματα το βάρος τους αυξάνεται και μειώνεται (yo-yo effect). Η ενασχόληση με δίαιτες είναι πολύ συχνή αν και οι ερευνητές δεν έχουν καταλήξει αν η αδηφαγική διαταραχή προκαλείται εξαιτίας της δίαιτας ή τα άτομα ξεκινούν δίαιτα λόγω των αδηφαγικών επεισοδίων. Πάντως οι δίαιτες που ακολουθούν σπάνια φτάνουν στο τέλος και όταν φτάσουν το βάρος δεν σταθεροποιείται αλλά αυξάνεται ξανά.
Τα άτομα με αδηφαγική διαταραχή έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και κακή εικόνα σώματος όπως και όλα τα άτομα που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές. Συχνά εμφανίζουν και ψυχιατρικές ασθένειες όπως κατάθλιψη. Αρκετά από τα άτομα έπασχαν παλαιότερα από νευρική ανορεξία ή νευρική βουλιμία.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
Οι αιτίες που οδηγούν στην εμφάνιση αδηφαγικής διαταραχής δεν είναι ακόμα ξεκάθαρες. Πρόκειται για μια πολυπαραγοντική διαταραχή όπως και όλες οι διατροφικές διαταραχές. Τόσο ψυχολογικοί όσο και βιολογικοί παράγοντες ευθύνονται για την εμφάνισή της.
Όσον αφορά τους ψυχολογικούς παράγοντες όπως αναφέρθηκε και παραπάνω τα άτομα μπορεί να εμφανίζουν κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση και δυσκολία στην διαχείριση των δύσκολων καταστάσεων και των συναισθημάτων τους. Έτσι το φαγητό αποτελεί μία διέξοδο.
Κάποιοι βιολογικοί παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε υπερφαγικά επεισόδια είναι:
– Η υπογλυκαιμία που μπορεί να δημιουργηθεί από τα ακατάστατα ωράρια γευμάτων και από την πολύωρη ασιτία
– Η έλλειψη συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών που μπορεί να δημιουργηθεί από την εφαρμογή μη ισορροπημένης διατροφής (π.χ. έλλειψη απαραίτητων λιπαρών οξέων)
– Η ανεπαρκής πρόσληψη υδατανθράκων σε κάθε γεύμα.
– Η διάλυση του συστήματος πείνας-κορεσμού που είναι υπεύθυνο για να δώσει τα σωστά σημάδια στο σώμα.
– Η ελλιπής παραγωγή νευροδιαβιβαστών (και κυρίως σεροτονίνης που είναι υπεύθυνη για το αίσθημα του κορεσμού) που προκαλείται από την έλλειψη θρεπτικών συστατικών όταν κάποιος ακολουθεί μη ισορροπημένη διατροφή.
ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΔΗΦΑΓΙΚΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ
Αν η διαταραχή γίνει χρόνια (κάτι που είναι και πολύ σύνηθες) οι συνέπειες μπορεί να είναι σοβαρές. Το άτομο με αδηφαγική διαταραχή μπορεί να γίνει παχύσαρκο με ό,τι αυτό συνεπάγεται, π.χ. αυξημένη αρτηριακή πίεση, αντίσταση στην ινσουλίνη, σακχαρώδης διαβήτης κλπ. Ακόμα κι εάν δεν εμφανιστεί παχυσαρκία ο μεταβολισμός επηρεάζεται σημαντικά και εμφανίζεται διαταραχή της ισορροπίας του σακχάρου, μεταβολικό σύνδρομο, εξάντληση, έλλειψη βιταμινών, αναιμία και υποθρεψία. Επίσης τα άτομα κάνουν έντονη κατακράτηση υγρών που δημιουργεί πρήξιμο και αρρυθμίες.
Τα άτομα επίσης μπορεί να στραφούν σε ακόμα πιο επικίνδυνες διατροφικές διαταραχές όπως νευρική βουλιμία ή νευρική ανορεξία. Επίσης πολύ συχνές είναι και οι ψυχιατρικές διαταραχές που αναπτύσσονται όπως κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, αγχώδεις διαταραχές, χρήση ουσιών και διαταραχές προσωπικότητας.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Η θεραπεία της αδηφαγικής διαταραχής ξεκινά με την διάγνωσή της. Το άτομο πρέπει να αντιληφθεί και να αποδεχτεί το γεγονός ότι υποφέρει από μία διατροφική διαταραχή και να θέσει ως προτεραιότητα της θεραπείας του την βελτίωση της σχέσης που έχει με το φαγητό. Ο πρώτος στόχος είναι η επαναφορά του φυσιολογικού τρόπου σίτισης σε συνδυασμό με σταθεροποίηση του σωματικού βάρους. Η μείωση του σωματικού βάρους, αν αυτό είναι αναγκαίο, θα πρέπει να περάσει σε δεύτερη μοίρα γιατί το να ακολουθήσει ένα άτομο με αδηφαγική διαταραχή μία στερητική δίαιτα απλά θα ενισχύσει τα συμπτώματά του και θα το κάνει να αισθανθεί ακόμα πιο άσχημα με τον εαυτό του.
Για να σταθεροποιηθεί η διατροφή το άτομο που πάσχει θα πρέπει να απευθυνθεί σε διαιτολόγο ο οποίος να γνωρίζει την διαχείριση της συγκεκριμένης κατάστασης. Όποιος σας υποσχεθεί γρήγορη απώλεια βάρους και μαγικές λύσεις απλά δεν γνωρίζει και θα σας οδηγήσει σε ακόμα χειρότερη κατάσταση.
Τα άτομα αυτά έχουν μάθει να «ακουμπούν» τα προβλήματά τους στο φαγητό, επομένως για να φτάσει κάποιος στο σημείο της «απεξάρτησης» από το φαγητό θα πρέπει να μάθει να ακουμπάει τα προβλήματά του κάπου αλλού. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό το άτομο να ξεκινήσει θεραπεία με εξειδικευμένο ψυχολόγο που θα τον βοηθήσει στο κομμάτι της αυτοεκτίμησης και της προσωπικότητας. Αν εμείς ως διαιτολόγοι αφαιρέσουμε από αυτά τα άτομα το φαγητό (ωθώντας τους να χάσουν γρήγορα βάρος) τους αφαιρούμε το στήριγμά τους και οι συνέπειες για μερικούς μπορεί να είναι άσχημες.
Αν και για την αντιμετώπιση της αδηφαγικής διαταραχής είναι απαραίτητη η συστηματική παρακολούθηση από εξειδικευμένο διαιτολόγο παρακάτω είναι μερικές μικρές συμβουλές που μπορεί να βοηθήσουν:
– Τρώτε συχνά γεύματα κάθε 2-3 ώρες.
– Τρώτε ένα πολύ καλό πρωινό
– Μην αποφεύγετε τα αγαπημένα σας φαγητά, τίποτα δεν παχαίνει και τίποτα δεν αδυνατίζει. Αν σας αρέσουν τα γλυκά, απλά φάτε ένα γλυκό κάθε μέρα
– Τρώτε αρκετούς υδατάνθρακες σε κάθε σας γεύμα
– Έχετε ποικιλία στην διατροφή σας και προτιμήστε να κάνετε συνδυασμούς τροφών σε κάθε γεύμα
– Απολαύστε το φαγητό σας τρώγοντας το αργά και σε ευχάριστο περιβάλλον
Αν είστε ένα από τα εκατομμύρια άτομα που σήμερα το βράδυ θα κάνουν ένα βουλιμικό-υπερφαγικό επεισόδιο απλά σκεφτείτε πόσοι ακόμα από τους γείτονές σας (ή ακόμα και τα άτομα που μένουν στο ίδιο σπίτι με εσάς) θα κάνουν το ίδιο πράγμα την ίδια στιγμή με εσάς….και πόσο πιο εύκολα θα ήταν τα πράγματα αν τελικά τρώγαμε όλοι μαζί αυτά που μας αρέσουν, χωρίς να κρυβόμαστε ο ένας από τον άλλον.