Η υπνοβασία είναι μια διαταραχή του ύπνου που χαρακτηρίζεται από τη σωματική εγρήγορση σε κατάσταση ύπνου. Τα ακριβή αίτια της διαταραχής στα παιδιά παραμένουν άγνωστα. Η κόπωση, η έλλειψη ύπνου και το άγχος φαίνεται να συνδέονται άμεσα με την υπνοβασία. Στους ενήλικες, η υπνοβασία μπορεί να είναι αποτέλεσμα κατανάλωσης αλκοόλ ή λήψης ηρεμιστικών, παθήσεων όπως η επιληψία ή σπανιότερα ψυχικών διαταραχών. Στους ηλικιωμένους, η υπνοβασία μπορεί να αποτελεί ένδειξη για οργανικό εγκεφαλικό σύνδρομο ή διαταραχές του ύπνου REM (ύπνος γρήγορων κινήσεων των ματιών).
Η υπνοβασία μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, τα διαθέσιμα στοιχεία υποδεικνύουν όμως ότι είναι συνηθέστερη σε παιδιά ηλικίας 5 έως 12 ετών. Η διαταραχή φαίνεται επίσης να έχει κληρονομικό υπόβαθρο.
Ένα βασικό ερώτημα που απασχολεί συγγενείς και φροντιστές είναι τι κάνουμε αν δούμε κάποιον να υπνοβατεί.
Δεν πρέπει να ξυπνάμε ένα άτομο που υπνοβατεί, καθώς αποπροσανατολίζεται. Δεν αποκλείεται το άτομο να κάνει απότομες κινήσεις που να τραυματίσουν όποιον βρίσκεται απέναντί του. Λανθασμένα ορισμένοι πιστεύουν ότι αν ξυπνήσουμε απότομα ένα άτομο που υπνοβατεί μπορεί να πάθε έμφραγμα ή να πέσει σε κώμα, ωστόσο το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να καθοδηγήσουμε ήρεμα το άτομο πίσω στο κρεβάτι του. Καθώς εκείνη τη στιγμή θα βρίσκεται σε βαθύ ύπνο, δεν πρόκειται να θυμάται το περιστατικό την επόμενη ημέρα. Εάν το άτομο υπνοβατεί συστηματικά κάθε βράδυ για μεγάλο χρονικό διάστημα, κάποιο μέλος της οικογένειας θα πρέπει να σημειώσει τις ώρες που εκδηλώνεται συνήθως το επεισόδιο και να ξυπνά το άτομο περίπου 15 λεπτά πριν. Η τακτική αυτή πολλές φορές οδηγεί στην επιτυχή καταστολή των επεισοδίων.
Εάν τα επεισόδια επιμένουν, θα πρέπει τουλάχιστον να φροντίσουμε ο χώρος του σπιτιού να είναι ασφαλής, απομακρύνοντας αιχμηρά αντικείμενα, κλειδώνοντας πόρτες και παράθυρα και τοποθετώντας πορτάκια μπροστά από τις εσωτερικές σκάλες. Η παραπομπή σε ειδικό κρίνεται απαραίτητη μόνο εάν το άτομο εκδηλώνει συνδυαστικά με την υπνοβασία και άλλα συμπτώματα, εάν τα επεισόδια υπνοβασίας είναι πολύ συχνά ή εκδηλώνονται για μεγάλο χρονικό διάστημα και εάν το άτομο βάζει σε κίνδυνο τη ζωή του (π.χ. οδηγεί) ενώ υπνοβατεί.
