Άπνοια Ύπνου: Η αποφρακτική άπνοια ύπνου (OSA) συνίσταται σε πολλαπλά επεισόδια μερικής ή πλήρους σύγκλεισης του ανώτερου αεραγωγού που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου, οδηγώντας σε διακοπή της αναπνοής που διαρκεί περισσότερο από δέκα δευτερόλεπτα και μερικές φορές ακόμη και αρκετά λεπτά, ακολουθούμενη από αφυπνίσεις και βαθιά αναπνοή. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν έλλειψη συγκέντρωσης, κόπωση και υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, τα οποία μειώνουν την ποιότητα ζωής και μπορεί να οδηγήσουν σε ανικανότητα. Οι ασθενείς που δεν αντιμετωπίζονται κινδυνεύουν από υπέρταση, καρδιαγγειακές παθήσεις, καρδιακή ανεπάρκεια και διαβήτη, μεταξύ άλλων προβλημάτων υγείας, καθώς και από κακή μνήμη και συγκέντρωση.
Μια μελέτη που διεξήχθη στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο (UNIFESP) στη Βραζιλία δείχνει ότι η μείωση των τελομερών που συμβαίνει φυσιολογικά με τη γήρανση και επιταχύνεται από την αποφρακτική άπνοια ύπνου OSA μπορεί να μετριαστεί με τη χρήση της συνεχούς θετικής πίεσης των αεραγωγών (CPAP) μιας μεθόδου αναπνευστικής θεραπείας, κατά την οποία ο αέρας διοχετεύεται στους πνεύμονες μέσω της μύτης και του στόματος κατά τη διάρκεια της αυθόρμητης αναπνοής. Τα τελομερή είναι δομές από αλληλουχίες DNA και πρωτεΐνες που βρίσκονται στα άκρα των χρωμοσωμάτων. Παίζουν κεντρικό ρόλο στη διατήρηση της ακεραιότητας του γενετικού υλικού στους πυρήνες των κυττάρων. Μειώνονται φυσιολογικά καθώς τα κύτταρα διαιρούνται για την αναγέννηση ιστών και οργάνων και τα γηράσκοντα κύτταρα σταματούν να διαιρούνται όταν τα τελομερή γίνονται πολύ κοντά. Η επιταχυνόμενη μείωση των τελομερών λόγω της αποφρακτικής άπνοιας ύπνου OSA μπορεί, επομένως, να οδηγήσει σε πρόωρη γήρανση των κυττάρων. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Sleep. Οι ερευνητές αξιολόγησαν 46 άνδρες ασθενείς ηλικίας 50-60 ετών που είχαν διαγνωστεί με μέτρια ή σοβαρή αποφρακτική άπνοια ύπνου OSA για έξι μήνες. Χώρισαν αυτούς τους εθελοντές σε δύο ομάδες, θεραπεύοντας τη μία με τη χρήση της συνεχούς θετικής πίεσης των αεραγωγών CPAP και την άλλη με εικονικό φάρμακο (ένα μηχάνημα CPAP με κρυφή διαρροή στη θύρα εξαγωγής της μάσκας για τη διασπορά της θεραπευτικής πίεσης). Σε μηνιαίες επισκέψεις, έλεγξαν την τήρηση της χρήσης της συνεχούς θετικής πίεσης των αεραγωγών CPAP, που θεωρείται πολύπλοκη και δύσκολα συνηθίζεται. Πήραν δείγματα αίματος για να μετρήσουν το μήκος των τελομερών στην αρχή της δοκιμής, τρεις μήνες αργότερα και στο τέλος της παρέμβασης. Ανέλυσαν, επίσης, δείκτες φλεγμονής και οξειδωτικού στρες. “Η μείωση των τελομερών είναι αναπόφευκτη, διότι σχετίζεται με τη γήρανση, τη φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες, αλλά η αποφρακτική άπνοια ύπνου OSA την επιταχύνει και διαπιστώσαμε ότι το μηχάνημα CPAP μετρίασε αυτή την επιτάχυνση μετά από τρεις και έξι μήνες”, δήλωσε η Priscila Farias Tempaku, πρώτη συγγραφέας του άρθρου και ερευνήτρια στη βιολογία του ύπνου στο Τμήμα Ψυχοβιολογίας του Πανεπιστημίου – Ινστιτούτο Επιστήμης Ηνωμένων Εθνών (United Nations Institute of Science) (UNIFESP). Κατά τη διερεύνηση των μοριακών μηχανισμών που σχετίζονται με την OSA και τη συντόμευση των τελομερών, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η φλεγμονή είναι πιθανώς η κύρια οδός μέσω του παράγοντα νέκρωσης όγκων άλφα (TNF-α), μιας κυτοκίνης που είναι γνωστό ότι εμπλέκεται στην παθογένεια ορισμένων φλεγμονωδών και αυτοάνοσων ασθενειών. “Στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου, ο παράγοντας νέκρωσης όγκων άλφα TNF-α επηρέασε το μήκος των τελομερών, ενώ η συσχέτιση δεν παρατηρήθηκε στην ομάδα της χρήσης της συνεχούς θετικής πίεσης των αεραγωγών CPAP. Αυτό δείχνει ότι, εκτός από την ήδη αναγνωρισμένη σημασία της στον μετριασμό του καρδιαγγειακού και μεταβολικού κινδύνου, η χρήση της συνεχούς θετικής πίεσης των αεραγωγών CPAP μειώνει επίσης τη φλεγμονή και επομένως μετριάζει τη μείωση των τελομερών”, εξήγησε η Tempaku. “Τα αποτελέσματα υπογραμμίζουν την κρισιμότητα του ύπνου ως προστατευτικού παράγοντα στη γήρανση και ως παράγοντα κινδύνου σε ασθενείς με αλλοιώσεις. Αυτό αποτελεί εξαιρετικό κίνητρο, δεδομένου ότι οι περισσότεροι άνθρωποι διστάζουν να χρησιμοποιήσουν CPAP”, δήλωσε ο Sergio Tufik, τελευταίος συγγραφέας του άρθρου και επικεφαλής του Ινστιτούτου Ύπνου του Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο UNIFESP.
Επιδημιολογία του ύπνου
Πρωτοπόρος στην έρευνα για τον ύπνο στη Βραζιλία και παγκοσμίως, ο καθηγητής Tufik δημιούργησε το πρόγραμμα Episono (“Episleep”) για τη διερεύνηση της επιδημιολογίας του ύπνου. Ο ίδιος και η ομάδα του διεξάγουν έρευνες στον πληθυσμό της πόλης του Σάο Πάολο κάθε δεκαετία από το 1986 για να μάθουν για τα προβλήματα υγείας που σχετίζονται με τον ύπνο τους, συμπεριλαμβανομένης της αϋπνίας, του ροχαλητού και της υπνοβασίας, και έχουν δημοσιεύσει περισσότερα από 70 άρθρα σχετικά με το θέμα σε επιστημονικά περιοδικά. Ο γύρος της έρευνας του 2015 επικεντρώθηκε στις επιπτώσεις της συντόμευσης των τελομερών σε διάστημα δέκα ετών, δείχνοντας ότι η ύπαρξη σοβαρής αποφρακτικής άπνοιας ύπνου OSA ισοδυναμεί με γήρανση δέκα ετών. Το εύρημα αυτό, μαζί με εκείνα της τελευταίας μελέτης, οδήγησε τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να διερευνήσουν σε μεγαλύτερο βάθος τις σχέσεις μεταξύ ύπνου και γήρανσης. “Οι άνθρωποι γερνούν γρηγορότερα όταν κοιμούνται άσχημα. Η κακή ποιότητα του ύπνου συνδέεται με τη θνησιμότητα όσο και με άλλες ασθένειες. Περίπου το 30% του πληθυσμού πάσχει από σοβαρή αποφρακτική άπνοια ύπνου OSA, αλλά δεν υπάρχει καμία φροντίδα για τη διαταραχή. Η χρήση της συνεχούς θετικής πίεσης των αεραγωγών CPAP δεν παρέχεται από τις δημόσιες ή ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας και αυτό πρέπει να αλλάξει”, δήλωσε ο Tufik. Ο επιπολασμός της σοβαρής αποφρακτικής άπνοιας ύπνου OSA αυξάνεται παράλληλα με την πρόοδο της παχυσαρκίας, καθώς οι δύο διαταραχές συχνά συνδέονται. Σύμφωνα με την Εταιρεία Βαριατρικής και Μεταβολικής Χειρουργικής της Βραζιλίας (SBCBM), το 70% των παχύσαρκων ατόμων πάσχει από διαταραχές του ύπνου. Το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 80% στην περίπτωση της νοσογόνου παχυσαρκίας. Η διάγνωση της αποφρακτικής άπνοιας ύπνου OSA απαιτεί μια εξέταση πολυσωμνογραφίας, γνωστή και ως μελέτη ύπνου. Η θεραπεία περιλαμβάνει τη χρήση της συνεχούς θετικής πίεσης των αεραγωγών CPAP και αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως, απώλεια βάρους και αποφυγή φαρμάκων για τον ύπνο, καθώς και αλκοολούχων ποτών τη νύχτα.
