Αλτσχάιμερ: Πολλοί άνθρωποι των οποίων η μνήμη εξακολουθεί να λειτουργεί καλά δεν βρίσκουν πάντα ουσιαστικές απαντήσεις στις σημερινές κλινικές μνήμης. Απώλεια μνήμης, αλλαγές στη συμπεριφορά, γνωστικά ελλείμματα: Η νόσος Αλτσχάιμερ οδηγεί σε δραματική απώλεια αυτονομίας για τους πάσχοντες και έχει βαρύ αντίκτυπο στο κόστος υγείας. Η πρόληψή της έχει καταστεί πραγματική κοινωνική πρόκληση. Μια διεθνής ομάδα εργασίας, με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο της Γενεύης (UNIGE) και τα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία της Γενεύης (HUG), καθορίζει κατευθυντήριες γραμμές για καινοτόμες υπηρεσίες πρόληψης της νόσου Αλτσχάιμερ. Αυτές θα αποτελέσουν σύντομα αναπόσπαστο μέρος των κλινικών μνήμης δεύτερης γενιάς. Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές περιγράφονται λεπτομερώς σε άρθρο που δημοσιεύεται στο περιοδικό ‘Περιφερειακή Υγεία-Ευρώπη The Lancet’. Με 10 εκατομμύρια ανθρώπους να έχουν προσβληθεί στην Ευρώπη, η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο κοινή νευροεκφυλιστική νόσος. Χαρακτηρίζεται από προοδευτική αναπηρική απώλεια μνήμης και γνωστικά ελλείμματα που προκαλούνται από τη συσσώρευση τοξικών πρωτεϊνών στον εγκέφαλο. Ο κοινωνικός και οικονομικός αντίκτυπός της είναι σημαντικός. Σε παγκόσμια κλίμακα, εκτιμάται ότι η αξία της ανέρχεται σε περίπου 1.500 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ετησίως και στην Ελβετία σε 11,8 δισεκατομμύρια ελβετικά φράγκα ετησίως.
Προληπτικό πρωτόκολλο μεγάλης κλίμακας
Η βελτίωση του τρόπου ζωής (σωματική δραστηριότητα, προσοχή στη διατροφή, καρδιαγγειακή πρόληψη) έχει μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ ή συναφών μορφών. Ωστόσο, ο επιπολασμός της άνοιας συνεχίζει να αυξάνεται με τη γήρανση του πληθυσμού. Σήμερα, μια διεθνής ομάδα εργασίας υπό την ηγεσία του UNIGE και του HUG, αποτελούμενη από επιστήμονες από είκοσι οκτώ ιδρύματα, θέτει τα θεμέλια ενός προληπτικού πρωτοκόλλου που θα μπορούσε να αναπτυχθεί σε μεγάλη κλίμακα. “Βασιστήκαμε σε αυτό το πρωτόκολλο στην εμπειρία όλων των μελών της ομάδας εργασίας. Ορισμένες από τις συνιστώμενες παρεμβάσεις είναι έτοιμες να εφαρμοστούν ή εφαρμόζονται ήδη. Άλλες βρίσκονται ακόμη υπό ανάπτυξη”, εξηγεί ο Giovanni Frisoni, τακτικός καθηγητής Κλινικών Νευροεπιστημών στην Ιατρική Σχολή UNIGE και διευθυντής του Κέντρου Μνήμης HUG. Ο καθηγητής Frisoni και οι συν-συγγραφείς του άρθρου προσδιόρισαν τέσσερις πυλώνες αυτής της καινοτόμου έννοιας στον τομέα της άνοιας και της νόσου Αλτσχάιμερ: αξιολόγηση του κινδύνου, επικοινωνία του κινδύνου, μείωση του κινδύνου και γνωστική ενίσχυση
Εκτίμηση του κινδύνου
Οι παράγοντες κινδύνου για τη νόσο Αλτσχάιμερ ή τις συναφείς διαταραχές και η βαρύτητά τους έχουν ομαδοποιηθεί σε ένα πλέγμα αξιολόγησης. Σε αυτούς περιλαμβάνονται παράγοντες που σχετίζονται με γονίδια, όπως το APOE4, ή παράγοντες που συνδέονται με τον τρόπο ζωής ή τις συνθήκες, όπως η υπέρταση, ο διαβήτης, η κατανάλωση αλκοόλ, η κοινωνική απομόνωση, η παχυσαρκία, η απώλεια ακοής, η κατάθλιψη ή το τραύμα στο κεφάλι.
Επικοινωνία κινδύνου
Αυτός ο δεύτερος πυλώνας – ο οποίος είναι κρίσιμος στη σχέση που δημιουργείται με τον ασθενή – καθιστά δυνατή την επικοινωνία του δείκτη κινδύνου με τον πιο ακριβή και κατανοητό τρόπο. Πράγματι, η κατανόηση του κινδύνου εμφάνισης μιας νόσου είναι πιο σύνθετη από την κατανόηση του να προσβληθεί κανείς πραγματικά από μια νόσο. Μια σειρά συστάσεων με βάση την προσωπικότητα και το υπόβαθρο του ασθενούς καθιστούν δυνατή την επιλογή των καλύτερων εργαλείων για την παρουσίαση της κατάστασης στον ασθενή με κατανοητό τρόπο.
Μείωση του κινδύνου
Για τη μείωση του κινδύνου προτείνονται φαρμακευτικές και μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Αυτές κυμαίνονται από τη βελτίωση του τρόπου ζωής έως τη γνωστική εκπαίδευση και τη χορήγηση φαρμάκων κατά του αμυλοειδούς, εφόσον αυτά καταστούν διαθέσιμα στην αγορά. Στο μέλλον μπορεί επίσης να εξεταστούν παρεμβάσεις στον εντερικό μικροβιόκοσμο.
Γνωστική ενίσχυση
Διαφορετικοί τύποι μνήμης (υποκειμενική, αντικειμενική, μετα-) μπορούν να ενισχυθούν ή να διεγερθούν μέσω ασκήσεων σε χαρτί ή ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Η διακρανιακή ηλεκτρική ή μαγνητική διέγερση θα αποτελέσει επίσης ένα σημαντικό εργαλείο για την ενεργοποίηση των συνάψεων σε βασικές περιοχές του εγκεφάλου και συνεπώς για τη βελτίωση της μνήμης. Αυτοί οι τέσσερις πυλώνες που περιγράφονται λεπτομερώς στο άρθρο του The Lancet Regional Health-Europe θα επιτρέψουν στις κλινικές μνήμης δεύτερης γενιάς να προσεγγίσουν το τμήμα του πληθυσμού του οποίου η μνήμη εξακολουθεί να λειτουργεί καλά και το οποίο επιθυμεί να τη διατηρήσει ή να τη βελτιώσει. Αυτός ο πληθυσμός δεν βρίσκει απαντήσεις στις σημερινές κλινικές.