Στις ιδιαίτερες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί λόγω της νέας πανδημίας, οι κοινωνικές επαφές απουσιάζουν από την καθημερινή ζωή και οι άνθρωποι βιώνουν, άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο, τη μοναξιά. Ποιες είναι, όμως, οι επιπτώσεις του αισθήματος της μοναξιάς στον ανθρώπινο εγκέφαλο; Αμερικάνοι επιστήμονες κατέληξαν στη διαπίστωση πως η πείνα και η κοινωνική απομόνωση αφήνουν περίπου όμοιο νευρικό αποτύπωμα στον εγκέφαλό μας.
Πεινάμε, λοιπόν, πράγματι για ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία με τους γύρω μας; Αυτό τουλάχιστον μας επιβεβαιώνουν οι επιστήμονες. Συγκεκριμένα, πριν από τρία χρόνια ξεκίνησε η έρευνα που είχε ως στόχο της τη μελέτη του νευρωνικού αποτυπώματος της μοναξιάς στον εγκέφαλο αλλά η νέα πανδημία προκαλεί ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα αποτελέσματα που ενδεχομένως να επιφέρει στον ψυχισμό μας η περίοδος της καραντίνας.
Το πείραμα για τη σύνδεση της μοναξιάς με την πείνα
Σύμφωνα με το «Scientific American», οι ερευνητές του Πανεπιστημίου ΜΙΤ των ΗΠΑ, με επικεφαλής τις νευροεπιστήμονες Λίβια Τόμοβα και Ρεμπέκα Σαξ, ύστερα από προσεκτική μελέτη τους κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η μοναξιά έχει παρόμοιο αντίκτυπο με την πείνα στον ανθρώπινο εγκέφαλο, καθώς και τα δύο αισθήματα διεγείρουν τη μέλαινα ουσία, που αποτελεί το κέντρο παραγωγής του βασικού νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνης και, επιπρόσθετα, έχει τον έλεγχο της ανταμοιβής και των κινήτρων.
Το πείραμα βασίστηκε στη μελέτη, με την αξιοποίηση της μαγνητικής τομογραφίας, των εγκεφαλικών αντιδράσεων που προκαλούσε η μοναξιά και η πείνα σε 40 ενήλικες. Το πείραμα διαμορφώθηκε σε συνθήκες εργαστηρίου και προέβλεπε τη στέρηση τροφής αλλά και κάθε κοινωνικής επαφής (συμπεριλαμβανομένων του τηλεφώνου και του υπολογιστή) στους συμμετέχοντες, για ένα διάστημα δέκα ωρών.
Στη συνέχεια, με τη βοήθεια συστήματος τεχνητής νοημοσύνης, πραγματοποιήθηκε ανάλυση των ευρημάτων και εξήχθη το συμπέρασμα ότι η ανάγκη ανθρώπινης επαφής είναι εξίσου θεμελιώδης με την ανάγκη για την ικανοποίηση της πείνας. Όπως επεσήμανε χαρακτηριστικά ο ειδικός σε θέματα ενσυναίσθησης και κοινωνικής σύνδεσης ψυχολόγος Τζαμίλ Ζάκι του Πανεπιστημίου Στάνφορντ της Καλιφόρνια: «Η μελέτη δείχνει πως η χρόνια κοινωνική απομόνωση μπορεί να μοιάζει με τον χρόνιο υποσιτισμό. Τα ευρήματα δίνουν όνομα σε αυτό που αμέτρητοι άνθρωποι βιώνουν σήμερα: την πείνα για κοινωνικές επαφές όσο μένουν στο σπίτι για να προστατεύσουν τη δημόσια υγεία».
Οι επιπτώσεις της κοινωνικής απομόνωσης στην υγεία μας
Γνωρίζουμε ήδη τις επιπτώσεις της κοινωνικής απομόνωσης στην ψυχική και σωματική μας υγεία, καθώς αυτή συνδέεται με ένα πλήθος αρνητικών συνεπειών όπως είναι το στρες, η αϋπνία, οι καρδιοπάθειες, η άνοια, η δυσκολία συγκέντρωσης, η κατάθλιψη, η δυσθυμία κ.α. Μάλιστα, μελέτη του 2015 από ερευνητές του αμερικανικού Πανεπιστημίου Brigham Young της Γιούτα, με επικεφαλής την ψυχολόγο-νευροεπιστήμονα Τζούλια Χολτ-Λούνσταντ, αξιοποίησε τα στοιχεία 70 ερευνών για συνολικά 3,4 εκατομμύρια ανθρώπους και κατέληξε στη διαπίστωση ότι η μοναξιά προκαλεί αύξηση ως και κατά 26% του κινδύνου για πρόωρο θάνατο, η μοναχική ζωή κατά 32% και η κοινωνική απομόνωση κατά 29%.
Σύμφωνα με την εξελικτική ψυχολογία, η μοναξιά μας ενεργοποιεί με παρόμοιο τρόπο με την πείνα και τη δίψα, καθώς αποτελεί ένα πρωτόγονο ψυχοβιολογικό κίνητρο για να οργανωθούμε σε ομάδες με τους γύρω μας και να εξασφαλίσουμε έτσι καλύτερες πιθανότητες επιβίωσης. Όπως επιβεβαιώνει και η νευροεπιστήμονας Τζέιμς Κόαν του πανεπιστημίου της Βιρτζίνια:«Οι εγκέφαλοι μας έχουν μάθει μέσα από βάναυσα εξελικτικά μαθήματα ότι η κοινωνική απομόνωση συνιστά καταδίκη σε θάνατο. Οι βιντεοδιασκέψεις μπορούν να βοηθήσουν, αλλά απαιτούν περισσότερη δουλειά από τον εγκέφαλο από ό,τι η φυσική παρουσία».
Η περίοδος της καραντίνας, συνεπώς, μας επηρεάζει με έναν καθοριστικό τρόπο, που ίσως αδυνατούμε ακόμη να συνειδητοποιήσουμε στην ολότητά του. Μόλις ο εγκλεισμός λάβει τέλος, θα βρεθούμε αντιμέτωποι όχι μόνο με την οικονομική ύφεση αλλά και με τον αρνητικό αντίκτυπο της κοινωνικής απομόνωσης στον ψυχισμό μας. Το στοίχημα θα είναι να ανασυγκροτηθούμε και να θέσουμε τα θεμέλια μιας νέας και πιο ελπιδοφόρας εποχής για την ανθρωπότητα.