Η ερμηνεία των έργων τέχνης θέτει στη φιλοσοφία και στη ψυχολογία της καλλιτεχνικής λειτουργίας προβλήματα που ευκολότερα θα τα μελετήσουμε, εάν εξετάσουμε στην τέχνη του κατ’ εξοχήν ερμηνευτή: του ηθοποιού.Θα ονομάσουμε καλλιτέχνη-δημιουργό τον ηθοποιό, και καλλιτεχνική δημιουργία τη σύνθεση και εκτέλεση ενός θεατρικού ρόλου; Ή μήπως σ’ αυτήν την περίπτωση μεταχειριζόμαστε τους όρους καλλιτέχνη και δημιουργία καταχρηστικά; Ποια επιτέλους ,είναι η «τέχνη» του ηθοποιού;
Απαντήσεις δίνει στην Νικολέτα Ντάμπου και το www.Life2day.gr ο Δημήτρης Μπούκουρας Κλινικός Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής.
Η τέχνη όχι με το νόημα της μιμητικής δεξιότητας, του υποκριτικού ταλέντου, αλλά σαν πνευματική λειτουργία, λαχτάρα δηλαδή καθαρμού ψυχικού;
Δύο είναι οι εξαρτήσεις που κάνουν προβληματική τη δημιουργική ελευθερία του ηθοποιού: η στενή εξάρτηση του από την κυρίαρχη φαντασία του δραματικού ποιητή που πλάθει τους τραγικούς ή τους κωμικούς τύπους του θεατρικού έργου. Και η στενότερη ακόμη εξάρτηση του από την ίδια τη ζωή που με τον ανεξάρτητο πλούτο της σε χαρακτήρες και σε χαρακτηριστικές εκδηλώσεις προσφέρει στον ηθοποιό τελειωμένο τάχα, ότι εκείνο θα της ζητήσει, για να μπορέσει να ζωντανέψει απάνω στη σκηνή τα θεατρικά πρόσωπα. Θα ήθελα να αναφέρω τα λόγια του Julien Bertheau (Μπερτώ) από το βιβλίο του «Η γένεση της προσωπικότητας – Αισθητική της Επιστήμης και της Τέχνης».
Γιατί κάποιοι ηθοποιοί παίζουν μόνο συγκεκριμένους ρόλους και άλλοι συχνά διαφορετικούς;
«Αξίζει να σημειώσουμε ότι η σύνθεση ενός θεατρικού προσώπου, ο ρόλος του ηθοποιού σ’ οποιοδήποτε έργο, δεν είναι κάτι οριστικά αποκρυσταλλωμένο, αμετακίνητο και αναλλοίωτο, αλλά σαν αδιάκοπη δημιουργία – κάτι που μεταβάλλεται και εξελίσσεται, όπως και ίδιος ο καλλιτέχνης ηθοποιός που τον έπλασε. Υπάρχουν ηθοποιοί που παίζουν σ’ ολόκληρη τη ζωή τους κατά προτίμησης ορισμένους ρόλους και αυτούς τους παρουσιάζουν συχνά διαφορετικούς.
Όπως οι συγγραφείς που σε ολόκληρη σειρά βιβλίων καταπιάνονται με το ίδιο θέμα και κάθε φορά το εκθέτουν από μιαν άλλη άποψη – από εκείνη που τότε τους φαίνεται πιο σπουδαία, μοναδική. «Στην πραγματικότητα η ιδέα που ο ηθοποιός σχηματίζει για το θεατρικό του πρόσωπο, δεν παύει να εξελίσσεται και, μαζί μ’ αυτήν, ολόκληρος ο ρόλος. Έτσι η κατασκευή του θεατρικού προσώπου δεν παίρνει ποτέ τέλος, αφού, χωρίς ν’ αλλάξει καμιά λέξη στο κείμενο που απαγγέλλει, ο ηθοποιός ανανεώνει σταθερά το έργο του που από την άποψη αυτή φαίνεται σαν ένας πειθαρχημένος αυτοσχεδιασμός.
Τι είναι ο κινηματογράφος;
Κινηματογράφος= Φυσικά είναι τέχνη καθώς και τεχνική διαδικασία.
Το φιλμ είναι εικαστικό αποτέλεσμα, σημαίνει εικόνα σε κίνηση.
Δεν είναι όμως τα πράγματα τόσο απλά όσο φαίνονται. Η εισαγωγή αυτού του νέου παράγοντα (κίνηση) στην εικόνα δημιουργεί συνθήκες οι οποίες διαχωρίζουν ολοκληρωτικά τη γραφική τέχνη (π.χ. τη ζωγραφική) από το φιλμ.
Ποιες είναι οι αντίθεσεις ανάμεσα στη ζωγραφική και το φιλμ;
Αυτή είναι η πιο ουσιαστική διάκριση – επίσης και αντίθεση – ανάμεσα στη ζωγραφική και στο φιλμ: η σύνθεση της ζωγραφικής έχει χαρακτήρα υποκειμενικό, του φιλμ αντικειμενικό. Το φιλμ δεν μεταφέρεται άμεσα και ελεύθερα από το πνεύμα με το μέσο ενός πειθήνιου υλικού, όπως το χρώμα, αλλά είναι η συρραφή διαλεγμένων κομματιών από το πλούσιο υλικό του ορατού κόσμου. Η ζωγραφική είναι σύνθεση, το φιλμ είναι ουσιαστικά ανάλυση. Ο ζωγράφος συνθέτει μέσα στο μυαλό του διαλεγμένα στοιχεία της ορατής του εμπειρίας (προχωράει δηλαδή στη σύνθεση τους, και στη πραγματική διαδικασία της σύνθεσης προχωρεί πέρα από την εμπειρία του οδηγούμενος από τη φαντασία και την ευαισθησία).
Ποιος είναι ο ρόλος του σκηνοθέτη;
Ο σκηνοθέτης ενός φιλμ ξεκινά από την ίδια ορατή εμπειρία, αλλά προσκολλιέται στο υλικό του.
Για να δώσει στο υλικό του νόημα – σημαντικότερο από την επικαιρότητα του- πρέπει να διακόπτει τη συνέχεια της όρασης του – πηδά από το ένα νόημα στο άλλο.
Εν κατακλείδι η ζωγραφική είναι σύνθεση της φαντασία και η σκηνοθεσία ανάλυση της φαντασίας.