Τα τικς εμφανίζονται στα παιδιά στην ηλικία των 6 έως 8 ετών και σπάνια κατά την προεφηβεία δηλαδή μεταξύ 10-13 ετών αλλά και σ’ αυτή την περίπτωση πρόκειται για επανάληψη ή επαναζωπύρωση παλαιότερης κατάστασης που δεν είχε γίνει αντιληπτή ή που δεν είχε θεωρηθεί σημαντική. Ας εξετάσουμε όμως ποιο αναλυτικά τις διάφορες απόψεις γύρω από την αιτιολογία και την προσωπικότητα των τικς.
Πολλοί έδωσαν μεγάλη σημασία στην κληρονομικότητα των τικς και προσθέτουν ότι τα τικς παρουσιάζονται σ’ άτομα ψυχοπαθητικές ή νευροπαθητικές προσωπικότητες καθώς επίσης στους συγγενείς μακρινούς ή κοντινούς. Επιπλέον από τους ίδιους παρατηρήθηκε ο συνδυασμός τικς και ψυχαναγκαστικής προσωπικότητας γεγονός που έκανε πολλούς να αναρωτηθούν μήπως είναι ο ψυχαναγκασμός αιτία των τικς ή εν πάση περιπτώσει μήπως και τα δύο είναι συνέπεια αυστηρής παιδαγωγικής στα πρώτα χρόνια του παιδιού.Άλλοι επιμένουν περισσότερο πάνω στον ρόλο της μίμηση την οποία την θεωρούν, κατά κάποιο τρόπο, “μολυσματική” δηλαδή έντονα μεταδοτική υποστηρίζοντας την σκέψη τους ποιο αναλυτικά ως εξής: από παρατηρήσεις σ’ ενήλικους διαπιστώθηκε ότι η επανάληψη της ίδιας κίνησης που υποχρεώνεται κάποιος να κάνει εξ’ αιτία μιας επαγγελματικής απασχόλησης δημιουργεί την προδιάθεση για την απαρχή, μέσα στους μυς, της δραστηριότητας του τικ.Εκτός όμως από τους παράγοντες της μίμησης και της κληρονομικότητας υποστηρίχτηκε με αρκετή έμφαση από τον Y.A Corlett ότι δεν πρέπει να παραγνωρίζονται είναι χαρακτηριστικές των διαταραγμένων γενικότερα παιδιών (δηλαδή των μπουρδουκλωμένων ή αποκλινόντων της φυσιολογικής συμπεριφοράς εκτός της ήδη αναφερθείσας διαταραγμένης συμπεριφοράς με χαρακτηριστικό συμπέρασμα τις κινητικές εκφορτίσεις (τικς). Έχοντας υπ’ όψη τις παραπάνω απόψεις περί του σημαντικού ρόλου της κληρονομικότητας, της μίμησης και των ψυχολογικών διεργασιών, που συνθέτουν μια εικόνα για την αιτιολογία και δίνουν κάποια στοιχεία για την προσωπικότητα των παιδιών με τικς δεν θα πρέπει να παραλείψουμε και τις ακόλουθες διαπιστώσεις που συμπληρώνουν την αιτιολογία της εμφάνισης των τικς. 1. Τα ψυχαναγκαστικά και υποχονδριακά συμπτώματα, οι διαταραχές του γλωσσικού, η ενκοπρεσία και ενούρηση, είναι ποιο συχνά στα παιδιά με τικς απ’ ότι στα παιδιά που δεν έχουν τικς. 2. Τα παιδιά με τικς έχουν στην πλειοψηφία τους υψηλό νοητικό επίπεδο. Αξιοσημείωτη είναι στην διαπίστωση αυτή η άποψη των H. Meige και E. Feindel που εκφράζει την βεβαιότητα ότι τα παιδιά αυτά με υψηλό ήδη νοητικό επίπεδο παρουσιάζουν κατώτερα νοητικό επίπεδο απ’ ότι διαθέτουν στην πραγματικότητα.
Ως προς την προσωπικότητα αυτών των παιδιών θα μπορούσαμε να τα διαχωρίσουμε σε δύο διαφορετικούς τύπος:
Ο πρώτος είναι εκείνος των καλά προσαρμοσμένων παιδιών που έχουν παράλληλα και καλή επίδοση στο σχολείο, όπου η συμπεριφορά αυτών των παιδιών είναι συχνά ανήσυχη και “παιδόμορφη” και η μόνη εκδήλωση που ανησυχεί το οικογενειακό περιβάλλον είναι το τικ. Ο δεύτερος τύπος αυτών των παιδιών είναι εκείνος των υπερκινητικών, απρόσεκτων, ταραχοποιών στο σπίτι στο σχολείο όπου η επιθετικότητα, η δειλία και η αντιθετική συμπεριφορά συνοδεύουν τα τικς και φανερώνουν την δυσκολία προσαρμογής στο περιβάλλον. Βεβαίως μεταξύ αυτών των δύο τύπων υπάρχουν και ενδιάμεσοι με λιγότερο ή περισσότερο έντονα τα στοιχεία αυτά.Στα παραπάνω στοιχεία για την προσωπικότητα των παιδιών με τικς και για να συμπληρωθεί η εικόνα τους προστίθενται και τα εξής χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς τους: επιπολαιότητα, μεταβλητότητα, θυμοί και ανυπομονησία, ντροπαλοσύνη και καπρίτσια. Επιπροσθέτως οι σαδιστικές τους τάσεις εκδηλώνονται με την συμπεριφορά της αντίθεσης και φαίνεται ότι είναι συνδεδεμένες με μαζοχιστικές επιθυμίες διότι εάν το τικ είναι ένα είδος επιθετικότητας ενάντια των γονέων τούτο επισύρει μια κριτική από μέρους τους που οπωσδήποτε δεν είναι κολακευτική. Έτσι λοιπόν, όλες αυτές οι τάσεις, σαδομαζοχιστικές, με τις αντιδράσεις που επισύρουν από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας μας ενισχύουν την πεποίθηση ότι είναι αδύνατον να εξετάσουμε τον χαρακτήρα των παιδιών χωρίς να λάβουμε υπ’ όψη μας το περιβάλλον του.
Σ’ ότι αφορά το περιβάλλον χαρακτηριστική είναι συχνά η συμπεριφορά της μητέρας που ενισχύει την τεταμένη ατμόσφαιρα με την ανησυχία της και την τάση να είναι όλα τέλεια όπως επίσης, από παιδαγωγικής άποψης, πότε επιτρέπει τα πάντα και πότε είναι καταπιεστική όπως στον αυνανισμό π.χ.
Συμπερασματικά το τικ δεν γίνεται ανεκτό στην οικογένεια και συνήθως ερμηνεύεται σαν εχθρική και επιθετική πρόθεση. Η προσπάθεια των γονέων να καταστείλουν τα τικς δημιουργούν στο παιδί αισθήματα ενοχής.
Θεραπευτικοί μέθοδοι εξέλιξης
Την θεραπεία μπορούμε να την κατατάξουμε σε τρία είδη: χημειοθεραπευτική, ψυχοκινητική και ψυχοθεραπευτική.
Η πρώτη συνήθως δεν έχει σπουδαία αποτελέσματα εκτός μερικών περιπτώσεων όπου η ντιαζεπαμίνη και η βουτυροφενόνη επιδρά κατασταλτικά και μακροπρόθεσμα θεραπευτικά.
Η δεύτερη θεραπεία τείνει να μειώσει την υπερκινητικότητα η την κινητική βραδύτητα που συνοδεύουν τα τικς. Ο E Brissaud δημιούργησε μια θαυμάσια μέθοδο, για την αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων, που στηρίζεται στον συνδυασμό δύο τρόπων ενέργειας: στην ακινητοποίηση της κίνησης και στην κινητοποίηση της βραδυκινησίας. Την μέθοδο αυτή θα συμπληρώσει η H Meige με την γυμναστική στον καθρέπτη δηλαδή εκτέλεση της ίδιας κίνησης όπως του τικ στον καθρέπτη από την υγιή πλευρά του προσώπου ή της σωματικής πλευράς και στην συνέχεια μεθοδική άσκηση μυϊκής χαλάρωσης κάτω πάντα από τον έλεγχο του καθρέπτη.
Αυτή η τεχνική υποστηρίχτηκε επίσης από τους νέουμπεχαβιουριστες, οι οποίοι έχουν αναπτύξει παράλληλα μια τεχνική με πολύ καλά αποτελέσματα.
Η τεχνική τους συνίσταται στην εθελούσια επανάληψη της κίνησης η οποία διαρκεί για μισή ώρα σχεδόν καθημερινώς ή εάν τούτο δεν είναι δυνατό η μέθοδος αλλάζει επαναλαμβάνοντας την κίνηση για μία ώρα κάθε τρεις ημέρες επί τρεις εβδομάδες. Ακολουθεί ένα σταμάτημα τριών εβδομάδων και μετά επαναλαμβάνεται με τον αυτό ρυθμό η θεραπεία των τικς.
Η ψυχοθεραπεία είναι η ποιο αποτελεσματική μέθοδος για το μεγαλύτερο μέρος αυτών των ασθενών. Πρέπει όμως να εφαρμόζεται η κάθε μέθοδος ανάλογα με την προσωπικότητα του ασθενούς. Ο συνδυασμός των μεθόδων συμβαίνει αν δίνει πάντοτε τα καλλίτερα αποτελέσματα και τούτο πάντα σε σχέση με την προσωπικότητα του ασθενούς.
Ειδικότερα, η γνώμη του S. Lebovici, εκφράζεται ως προς την θεραπεία ότι πρέπει στον υπερκινητικό παιδί με τικς να εφαρμόζεται κατ’ αρχήν η ψυχοκινητική μέθοδος και πάντα σε πρώτο πλάνο, συνδυασμένη επίσης με χημειοθεραπεία και απομόνωση από τους γονείς.
Στον υστερικό τύπο η ψυχοθεραπευτική μέθοδος σε συνδυασμό με συζητήσεις στους γονείς βελτιώνει σημαντικά την κατάσταση του παιδιού.
Στον ψυχαναγκαστικό τύπο η ψυχοκινητική θεραπεία μαζί με την ψυχαναλυτική αποδίδει σωστά αλλά κρατά αρκετό χρονικό διάστημα.
Σε τελευταία ανάλυση τα αποτελέσματα των διαφόρων θεραπευτικών μεθόδων είναι ποικίλα .