Μεγάλη είναι εξάπλωση της χρήσης συνθετικών ναρκωτικών που δεν υπόκεινται σε διεθνή έλεγχο με αποτέλεσμα να είναι πολλά τα περιστατικά δηλητηριάσεων αλλά και οι θάνατοι μετά τη χρήση τους, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής του ΟΗΕ για τον έλεγχο των Ναρκωτικών (ΙΝCB).
Συγκεκριμένα, πρόκειται κυρίως για συνθετικά καναβινοειδή, συνθετικές καθινόνες, πιπεραζίνες και φαινεθυλαμίνες.
Οι ουσίες αυτές, που δεν υπόκεινται σε διεθνή έλεγχο, έχουν παρόμοιο ψυχοδραστικό αποτέλεσμα με τα ελεγχόμενα ναρκωτικά, με αποτέλεσμα σε πολλές χώρες να παρουσιάζουν συνεχή αύξηση τα περιστατικά δηλητηριάσεων αλλά και οι θάνατοι μετά τη χρήση τους.
Σύμφωνα με τον διευθυντή του ΚΕΘΕΑ, Χαράλαμπο Πουλόπουλο, που παρουσίασε την Έκθεση, σε ειδική εκδήλωση, «υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι πολλές νέες ουσίες κατασκευάζονται στην Κίνα και την Ινδία. Ένα σημαντικό εμπόδιο στην αντιμετώπιση του προβλήματος είναι η διακίνηση των ουσιών μέσω διαδικτύου, αλλά και η εσφαλμένη εντύπωση του κοινού ότι οι ουσίες αυτές, επειδή δεν είναι απαγορευμένες δεν είναι και επιβλαβείς».
Στην Ευρώπη, ο αριθμός των ανακοινώσεων για την εμφάνιση νέων ουσιών έχει αυξηθεί από πέντε τον χρόνο, το διάστημα 2000 – 2005, σε περίπου δεκαπλάσιο αριθμό το 2011, αριθμός που αντιστοιχεί στην εμφάνιση μίας νέας ουσίας σχεδόν κάθε εβδομάδα.
Στην Ετήσια Έκθεσή της, η Επιτροπή ενθαρρύνει τις κυβερνήσεις να εγκαθιδρύσουν μηχανισμούς παρακολούθησης της εμφάνισης νέων ψυχοδραστικών ουσιών στις παράνομες αγορές, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, και προτρέπει για συντονισμένη δράση από την πλευρά των κρατών, ώστε να αποτραπεί η παρασκευή, διακίνηση και χρήση αυτών των ουσιών.
Κατάχρηση συνταγογραφούμενων φαρμάκων
Εξίσου σημαντική απειλή για τη Δημόσια Υγεία αποτελεί και η κατάχρηση συνταγογραφούμενων φαρμάκων που συνεχίζει να εξαπλώνεται σε όλες τις περιοχές του κόσμου και έχει αυξηθεί αισθητά τα τελευταία χρόνια στη Βόρεια Αμερική, τη Νότια και Νοτιανατολική Ασία, καθώς και σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης και της Νοτίου Αμερικής.
Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα η κατάχρηση συνταγογραφούμενων φαρμάκων υπερβαίνει την κατάχρηση όλων των ελεγχόμενων ουσιών, με εξαίρεση την ινδική κάνναβη.
Επιπλέον, σε διάφορες χώρες, ιδίως στη Νότια Ασία γίνεται ενέσιμη χρήση συνταγογραφούμενων ουσιών, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού HIV, της ηπατίτιδας Β και ηπατίτιδας C.
Στην έκθεση της ΙΝCB ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και στη χρήση διεγερτικών, όπως η μεθυλφαινιδάτη που σε ορισμένες χώρες χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του συνδρόμου ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας.
Στη Βόρεια Αμερική, για παράδειγμα, επειδή η χρήση των διεγερτικών αυτών συνδέεται με βελτίωση των σχολικών επιδόσεων και την άμβλυνση των προβλημάτων συμπεριφοράς, υπάρχουν αναφορές ότι σχολεία και γονείς ασκούν μερικές φορές πιέσεις για συνταγογράφησή τους σε μαθητές στους οποίους δεν έχει γίνει διάγνωση του συνδρόμου.
Παρά τη μείωση των ποσοστών επικράτησης για ορισμένα ναρκωτικά, η Βόρεια Αμερική παραμένει η μεγαλύτερη αγορά παράνομων ναρκωτικών στον κόσμο, καθώς και η περιοχή με το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας από τα ναρκωτικά. Περίπου ένας στους 20 θανάτους ατόμων μεταξύ 15 και 64 χρόνων στη Βόρεια Αμερική συνδέεται με την κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών.
Η κατάχρηση των παράνομων ναρκωτικών στην Ευρώπη έχει σταθεροποιηθεί τα τελευταία χρόνια, αν και σε υψηλό επίπεδο. Ωστόσο, οι νέες ψυχοτρόπες ουσίες εξακολουθούν να αποτελούν μείζονα πρόκληση στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη. Ο αριθμός των διαδικτυακών τόπων, που πωλούν ψυχοδραστικά προϊόντα τα οποία προορίζονται για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπερτετραπλασιάστηκε σε δύο χρόνια, με 690 τέτοιες ιστοσελίδες να λειτουργούν τον Ιανουάριο του 2012.
Ο χάρτης των ναρκωτικών
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, ενώ η συνολική έκταση της παράνομης καλλιέργειας κοκαΐνης στη Νότια Αμερική το 2011 μειώθηκε ελαφρά σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, οι μεγάλες κατασχέσεις ινδικής κάνναβης στη Νότια Αμερική, ωστόσο, εξακολουθούν να αποτελούν πηγή ανησυχίας, σημάδι σημαντικής αύξησης του μεγέθους της παραγωγής ινδικής κάνναβης στην περιοχή.
Η Κεντρική Αμερική και η Καραϊβική συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται ως σημαντικός διαμετακομιστικός κόμβος κοκαΐνης από τη Νότια Αμερική στην αγορά της Βόρειας Αμερικής.
Ενώ η κάνναβη παραμένει η ουσία που καλλιεργείται, διακινείται και καταναλώνεται ευρύτερα στην Αφρική, τα διεγερτικά τύπου αμφεταμίνης θεωρούνται νέα απειλή για την περιοχή. Υπήρξε επίσης μια αύξηση στα επίπεδα της κατάχρησης κοκαΐνης στη Δυτική Αφρική, καθώς τα τελευταία χρόνια η περιοχή έχει αναδειχθεί ως διαμετακομιστικός κόμβος ναρκωτικών, ιδίως κοκαΐνης, από τη Νότια Αμερική στην ευρωπαϊκή αγορά.
Η Ανατολική και Νοτιανατολική Ασία συνεχίζει να έχει τη δεύτερη μεγαλύτερη συνολική έκταση παράνομης καλλιέργειας οπιούχου παπαρούνας στον κόσμο, η οποία εκπροσωπεί το ένα πέμπτο του παγκόσμιου συνόλου. Η Νοτιανατολική Ασία είναι επίσης κόμβος παράνομης παρασκευής για διεγερτικά τύπου αμφεταμίνης με σχεδόν μισές από τις παγκόσμιες κατασχέσεις μεθαμφεταμίνης το 2010 να έχουν γίνει εκεί. Η Δυτική Ασία εξακολουθεί να έχει το μεγαλύτερο μερίδιο της παγκόσμιας παράνομης καλλιέργεια οπιούχου παπαρούνας οπίου και της παράνομης παραγωγής οπιούχων, κυρίως στο Αφγανιστάν.