Σήμερα Κυριακή 30 Ιανουαρίου είναι μια σπουδαία γιορτή της Ορθοδοξίας και καθιερώθηκε τον 11ο αιώμα μ.Χ. Είναι η γιορτή των Τριών Ιεραρχών, δηλαδή του Βασιλείου του Μεγάλου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Σήμερα επίσης εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Μαύρου και της Αγίας Χρυσής. Αυτό σημαίνει ότι γιορτάζουν πολλοί και συγκεκριμένα: Αρχοντής, Αρχοντίων, Αρχοντίωνας, Αρχοντία, Αρχοντή, Αρχοντούλα, Αρχόντισσα, Αρχόντω, Μαύρος, Μαυρουδής, Μαυροειδής, Μαυρέτα, Χρυσή, Χρύσα, Χρυσαλία, Χρυσαυγή, Χρυσούλα, Σήλια, Χρυστάλλα, Χρυσταλλία, Αύρα.
Οι Τρεις Ιεράρχες
Οι Τρεις Ιεράρχες ήταν επίσκοποι με μεγάλη επιρροή της πρώτης εκκλησίας που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της χριστιανικής θεολογίας. Τιμούνται ως άγιοι στην Ανατολική Ορθοδοξία, τον Καθολικισμό, τον Αγγλικανισμό και άλλες χριστιανικές εκκλησίες. Οι τρεις Ιεράρχες ανήκουν στους Μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας γιατί χρησιμοποίησαν την άριστη μόρφωσή τους για να εξηγήσουν την Αγία Γραφή στους ανθρώπους, ώστε όλοι να ζήσουν μια ζωή εν Χριστώ. Είναι οι Προστάτες Άγιοι όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης, των δασκάλων και των μαθητών. Στην Ελλάδα και την Κύπρο, την ημέρα της γιορτής τους, γιορτάζονται και τα Ελληνικά Γράμματα. Τα σχολεία διοργανώνουν γιορτές που περιλαμβάνουν ποιήματα, θεατρικά έργα, παραστάσεις λαϊκών χορών και παρόμοιες δραστηριότητες.
Τον 11ο αιώνα, επί αυτοκράτορα Αλεξίου Κομνηνού, η κοινή εορτή των τριών μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας, του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως και του Μεγάλου Βασιλείου, Αρχιεπισκόπου Καισαρείας. Η Καππαδοκία ιδρύθηκε για να τιμήσει την υπέρτατη προσφορά τους στην εκπαίδευση, την ακλόνητη και ζηλωτή πίστη τους στον Θεό και την απαράμιλλη ποιμαντική και φιλανθρωπική τους δράση. Έκτοτε συνηθίζεται η γιορτή των Τριών Ιεραρχών να συνδέεται με την παιδεία και τα ελληνικά γράμματα, ακόμη και από την εποχή της Τουρκοκρατίας, όταν έλαβε εθνικό χαρακτήρα. Φαινόταν στους Τούρκους θρησκευτική γιορτή και ημέρα ελέγχου της προόδου των μαθητών, αλλά στην πραγματικότητα οι ιερείς/δάσκαλοι τη χρησιμοποιούσαν για να καλλιεργήσουν την επιθυμία για ελευθερία στα Ελληνόπουλα.
