Ο Άγιος Παντελεήμονας, γνωστός προηγουμένως ως Παντελέων, καταγόταν από τη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας και έζησε την εποχή του Μαξιμιανού (286 – 305 μ.Χ.). Ο πατέρας του, Ευστόργιος, ήταν ειδωλολάτρης, αλλά αργότερα έγινε χριστιανός μετά από τις συμβουλές του γιου του. Η μητέρα του, Ευβούλη, προερχόταν από χριστιανική οικογένεια (βλέπε 30 Μαρτίου). Ο Παντελεήμονας σπούδασε ιατρική υπό την καθοδήγηση του Ευφρόσυνου και μυήθηκε στη χριστιανική πίστη και βαπτίσθηκε από τον πρεσβύτερο Ερμόλαο (βλέπε 26 Ιουλίου), ο οποίος ήταν ιερέας της Εκκλησίας της Νικομήδειας.
Μια φορά, όταν μια οχιά δάγκωσε έναν νεαρό και τον θανάτωσε, ο Άγιος Παντελεήμονας επικαλέστηκε τον Χριστό και τον ανέστησε. Η αφορμή για το μαρτύριό του ήταν ένα άλλο θαύμα. Είχε θεραπεύσει έναν τυφλό, ο οποίος ανέφερε τη θεραπεία του στον βασιλιά, λέγοντας ότι ο Παντελέων τον θεράπευσε στο όνομα του Χριστού, στον οποίο πίστεψε και ο ίδιος. Ο βασιλιάς, ακούγοντας αυτό, διέταξε την εκτέλεσή του. Ο Παντελέων οδηγήθηκε στον βασιλιά, ο οποίος διέταξε τον βασανισμό του για να αρνηθεί την πίστη του.
Ο Άγιος υπέφερε σκληρά βασανιστήρια, αλλά δεν υπέκυψε, καθώς ο Κύριος εμφανίστηκε μπροστά του με τη μορφή του πνευματικού του Ερμόλαου και του έδωσε θάρρος. Τελικά, διατάχθηκε ο αποκεφαλισμός του και τότε ακούστηκε φωνή από τον ουρανό που τον καλούσε ως Παντελεήμονα αντί για Παντελέοντα. Όταν ο δήμιος σήκωσε το σπαθί του για να τον αποκεφαλίσει, το σπαθί λύγισε και το σίδερο έλιωσε σαν κερί. Μετά από αυτό το θαύμα, οι παρευρισκόμενοι στρατιώτες έγιναν χριστιανοί. Τότε ο Άγιος παραδόθηκε εκουσίως στο μαρτύριο. Λέγεται ότι από την πληγή του δεν έτρεξε αίμα, αλλά γάλα, και το δέντρο της ελιάς, στο οποίο τον είχαν δέσει, καρποφόρησε ξαφνικά.
